Σε κάθε συζήτηση, ή συνέντευξη που μπορεί να βρεθώ, το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης σχεδόν πάντα πέφτει στο τραπέζι, ειδικά όταν αφορά το θέμα της εργασίας ή το μέλλον ενός επαγγέλματος. Από την ανησυχία αντικατάστασης μας από τις “μηχανές” μέχρι τον περιορισμό της ανθρώπινης δημιουργικότητας, ο αντίκτυπος της στην καθημερινότητά μας φαίνεται πως είναι κάτι που έντονα μας απασχολεί.

Ο σκηνογράφος Σωτήρης Μελανός, σχολίασε πως για πολλούς η δημιουργία μακέτας της σκηνής αποτελεί πια παρελθόν και αρκετοί καταφεύγουν στην τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν ένα θεατρικό σύμπαν. «Χάνεται όλη η μαγεία, και επιπλέον δεν είναι και προσωπική δική σου δουλειά. Έχεις βασιστεί σε έναν υπολογιστή χωρίς να βάλεις την αισθητική σου». Παρόμοια πραγματικότητα υπάρχει σχεδόν σε κάθε κλάδο. «Έχω μία αναφορά να κάνω για αύριο», «Καλά και τι σκας; Βάλε το ChatGPT.»

Μήπως η τόσο ενεργή εμπλοκή των νέων καινοτόμων τεχνολογιών και η τόσο εύκολη πρόσβαση σε αυτές μας κάνει τελικά τεμπέληδες;

Προφανώς και δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα αμφισβητεί τις θετικές επιδράσεις νέων τεχνολογιών. Κάθε φορά που κάτι νέο, καινοτόμο έσκαγε στην αγορά ή άλλαζε σημαντικά την καθημερινότητά μας, πληθώρα αναλύσεων ασχολούνταν με την χρησιμότητά του και το αν θα μπορούσε να μας επηρεάσει αρνητικά.

Πάρτε για παράδειγμα τις αριθμομηχανές. Ή τους επεξεργαστές κειμένου. Είχε ειπωθεί ότι θα ξεχάσουμε να γράφουμε και ότι κανένας πια δε θα γνωρίζει ορθογραφία. Το να γράφεις εκθέσεις, άρθρα και δοκίμια αποτελεούσε πάντα σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης, καθώς ήταν ένας βασικός τρόπος να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι φοιτητές με την έρευνα, τον στοχασμό, την κριτική σκέψη και τη γραφή. Με την έλευση του ChatGPT, αυτό φαίνεται να βρίσκεται σε κίνδυνο. Ακόμα και ο διαπρεπής γλωσσολόγος και πολιτικός ακτιβιστής Noam Chomsky έχει υποστηρίξει ότι το «GhatGPT είναι βασικά λογοκλοπή υψηλής τεχνολογίας» και «ένας τρόπος αποφυγής μάθησης».

Σίγουρα, παρατηρώντας τα πράγματα από μία σκοπιά μόνο, φαίνεται ότι οι νέες τεχνολογίες έρχονται για να βγάλουν τον άνθρωπο από τον κόπο να δουλέψει και να σκεφτεί. Ναι σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί και να ισχύει. Αν για παράδειγμα έβαζα το ChatGPT να γράψει κείμενα για μένα, σίγουρα ούτε θα βελτιωνόμουν, αλλά ούτε θα είχα και δουλειά σε αυτόν τον τομέα μιας και μία μηχανή θα έκανε τη δουλειά μου σε δευτερόλεπτα.

Αν όμως βάλω το ChatGPT να μου εξηγήσει πώς λειτουργεί μία εξίσωση ή ένα πρόβλημα φυσικής, δε σημαίνει ότι τεμπελιάζω. Ίσως να κατάφερνα και να μάθω κάτι από αυτό. Δεν έχω εκπαιδευτεί να λύνω διαφορικές εξισώσεις. Τις βλέπω και είναι σαν ιερογλυφικά. Θα χρειαζόταν χρόνια για να μάθω να τις λύνω. Έτσι λοιπόν, έρχεται η νέα τεχνολογία για να διευκολύνει τη ζωή μου, και να με βοηθήσει, να λειτουργήσει επικουρικά δηλαδή στην καθημερινότητά μου. Παλαιότερα θα έπρεπε να ανοίξω βιβλία, να ρωτήσω καθηγητές. Μετά ήρθε το διαδίκτυο και απλά γκουγκλάροντας, οι απαντήσεις ήταν έτοιμες. Τώρα με τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης έχουμε απλά περισσότερα εργαλεία προς όφελός μας.

Ο αντίκτυπος της στην ανθρώπινη συμπεριφορά και παραγωγικότητα λοιπόν ποικίλλει ανάλογα με τον τρόπο εφαρμογής και χρήσης της.

Ισχύει, σε ορισμένες περιπτώσεις οι νέες τεχνολογίες μπορούν να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη εργασία. Γιατί αυτό είναι απαραίτητα κακό όμως; Γιατί να μας κάνει οκνηρούς;

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί ας πούμε να αυτοματοποιήσει επαναλαμβανόμενες εργασίες, επιτρέποντας στους ανθρώπους να επικεντρωθούν σε πιο δημιουργικές και σύνθετες πτυχές της δουλειάς τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη αποδοτικότητα και παραγωγικότητα.

Πάρτε για παράδειγμα το μηχανικό αργαλειό ας πούμε. Αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και ήταν το πρώτο βήμα για τη βιομηχανική επανάσταση. Διευκόλυνε την εργασία της ύφανσης και μείωσε τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη δημιουργία υφασμάτων. Δεν ήταν για να αποφευχθεί η ίδια η εργασία στον αργαλειό, αλλά για να γίνει η παραγωγή ταχύτερη και φθηνότερη. Έκανε τα προϊόντα πιο προσιτά σε περισσότερους ανθρώπους. Αυτό ήταν σαφώς καλό για την πλειοψηφία των ανθρώπων (τους αγοραστές), αλλά δεν είχαν την ίδια άποψη οι ειδικευμένοι εργάτες κλωστοϋφαντουργίας, αφού τώρα αντιμετώπιζαν τον ανταγωνισμό από εργάτες χαμηλότερης ειδίκευσης που χειρίζονταν τον μηχανικό αργαλειό.

Αν ήταν το ChatGPT και οι νέες τεχνολογίες να μας έκανε τεμπέληδες και πλέον να μη γράφαμε άρθρα, να μη σχεδιάζαμε, να μην κάναμε καμία γραφιστική εργασία, τότε καμία εταιρεία δε θα πλήρωνε ανθρώπους για να κάνουν αυτό που οι νέες τεχνολογίες μπορούν να κάνουν σε δευτερόλεπτα, συχνά καλύτερα από εμάς. Υπάρχει λόγος όμως που ακόμα το κάνουν.

Η Disney δεν προσλαμβάνει καλλιτέχνες γιατί κάνουν τέλειους κύκλους και εξαιρετικά ευθείες γραμμές. Αυτό το κάνει γρήγορα και χωρίς κόστος ένας υπολογιστής. Είναι η δημιουργικότητα που κάνει αυτούς τους καλλιτέχνες σημαντικούς. Και αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανέναν υπολογιστή.

Είναι η ιδέα, η εξέλιξή της και το ταλέντο να συνδυάζεις τέχνη και συναίσθημα για να δημιουργήσεις έναν χαρακτήρα ιδανικό να τρομάξει ή να εμπνεύσει τα παιδιά. Τα πρώτα σχέδια γίνονται στο χέρι.

τεμπέληδες Τεχνητή Νοημοσύνη
Πηγή: Disney

Τα εργαλεία κινούμενων σχεδίων αυτοματοποίησαν μέρος της διαδικασίας. Οι εξελιγμένοι αλγόριθμοι και τα νέα λογισμικά το αυτοματοποίησαν ακόμη περισσότερο. Τα σύγχρονα εργαλεία μπορούν να μιμηθούν καλύτερα τους μύες στο πρόσωπο και το σώμα και να δημιουργήσουν πιο ακριβείς εικόνες πιο γρήγορα.  Αυτό δεν αντικατέστησε τους σχεδιαστές! Απλά άλλαξε τη φύση της δουλειάς τους. Αντί να έχεις τον δημιουργό να σπαταλάει ώρες στο σχεδιασμό καρέ καρέ του κινουμένου σχεδίου, οι νέες τεχνολογίες του δίνουν το χώρο και το χρόνο να γίνει ακόμα πιο παραγωγικός στο κομμάτι της δημιουργικότητας.

Το αν η τεχνητή νοημοσύνη κάνει τα άτομα τεμπέληδες εξαρτάται από το πώς ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή. Εάν χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για τη βελτίωση της παραγωγικότητας, της μάθησης και της αποτελεσματικότητας, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Το κλειδί είναι να επιτευχθεί μια ισορροπία και να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα των ανθρώπινων ικανοτήτων και όχι ως υποκατάστατο αν και σύμφωνα με τον Chomsky:

«Αυτή η στιγμή των προφητειών που τα μηχανικά μυαλά θα ξεπεράσουν τους ανθρώπινους εγκεφάλους όχι μόνο ποσοτικά ως προς την ταχύτητα επεξεργασίας και το μέγεθος μνήμης αλλά και ποιοτικά όσον αφορά την πνευματική διορατικότητα, την καλλιτεχνική δημιουργικότητα και κάθε άλλη ξεχωριστή ανθρώπινη ικανότητα, δεν φαίνεται να υλοποιείται με το επίπεδο της μηχανικής μάθησης που έχουμε σήμερα.

Αυτή η μέρα μπορεί να έρθει, αλλά η αυγή της δεν έχει ακόμη ξημερώσει, αντίθετα με ό,τι μπορεί να διαβαστεί σε υπερβολικούς τίτλους και σε αντίθεση με τις αλόγιστες επενδύσεις που κάνουν κάποιοι. Όσο χρήσιμα κι αν είναι αυτά τα προγράμματα σε ορισμένους στενούς τομείς, δεν υπάρχει περίπτωση η μηχανική μάθηση όπως είναι σήμερα να ανταγωνιστεί το ανθρώπινο μυαλό»