Τους τελευταίες μήνες, η βιομηχανία της ψυχαγωγίας βρίσκεται σε μεγάλη αναμπουμπούλα, την οποία έχει κυρίως προκαλέσει η εμφάνιση και κατακόρυφη άνοδος των λογισμικών που παράγουν εικόνες με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτά τα λογισμικά παραγωγής εικόνων ΤΝ (AI image generators) όχι μόνο κλέβουν την προσοχή του κοινού, αλλά φαίνεται και να διαμορφώνουν ήδη το τοπίο της ψυχαγωγίας.

Τα εν λόγω λογισμικά παραγωγής εικόνων, όπως είναι το Midjourney, γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή και εθιστικά, με τους χρήστες να ξοδεύουν μεγάλο χρονικό διάστημα δημιουργώντας εξαιρετικά ρεαλιστικές και μη εικόνες. Πρόκειται για ένα πολύ πρόσφατο φαινόμενο που πολλοί έχουν ριχθεί στη μάχη να το κατανοήσουν.

Στο βιβλίο του «Hooked», ο Αμερικανός συγγραφέας Nir Eyal δίνει επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με τη διαμόρφωση υγιεινών συνηθειών, τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της συγκέντρωσης και τη διαχείριση της απόσπασης της προσοχής. Προτού όμως καταλήξει εκεί, το βιβλίο εμβαθύνει στην ψυχολογία του γιατί ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες τεχνολογίας μπορούν να γίνουν εθιστικά, και οι παρατηρήσεις του Eyal μπορούν να εφαρμοστούν στην ανάλυση των λογισμικών παραγωγής εικόνων ΤΝ.

Παράλληλα, στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτά τα νέα λογισμικά παραγωγής εικόνων με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης ταράζουν τα νερά στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας παίζει σημαντικό ρόλο και η λεγόμενη «οικονομία της προσοχής», η νέα οικονομία της ψηφιακής εποχής που επινοήθηκε από τον ψυχολόγο, οικονομολόγο και βραβευμένο με Νόμπελ Hebert A. Simon. Καθώς οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται για μια ρανίδα ενδιαφέροντος, τα λογισμικά παραγωγής εικόνων ΤΝ διεκδικούν ήδη ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της προσοχής των καταναλωτών, αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε ψυχαγωγία και δημιουργώντας νέες μορφές αυτής.

Αυτή τη στιγμή, δεν είναι εύκολο να μιλήσει κανείς με αριθμούς σχετικά με τους χρήστες του Midjourney, ωστόσο το Tokenized σχετικά πρόσφατα ανέφερε ότι ακόμη και «στα τέλη Σεπτεμβρίου 2022, το Midjourney έχει φτάσει τους 2,7 εκατομμύρια χρήστες, και ανά πάσα στιγμή, μεταξύ 300.000 και 600.000 από αυτούς τους χρήστες είναι ενεργά online».

Λογισμικά όπως το DALL∙E και το Midjourney απορροφούν από τους χρήστες αρκετό χρόνο και τεράστια προσοχή εις βάρος άλλων υπηρεσιών ψυχαγωγίας και κυρίως streaming, όπως το Netflix και το Disney+. Δεδομένου ότι όλες αυτές οι υπηρεσίες λειτουργούν με βάση συνδρομητικά μοντέλα, πολλοί ήδη προβλέπουν πως πρόκειται να γίνουν σημαντικές αντισταθμίσεις εις βάρος των υπηρεσιών streaming προκειμένου οι χρήστες να μπορέσουν να υποστηρίξουν το νέο τους χόμπι – δηλαδή την παραγωγή εικόνων με τη χρήση ΤΝ.

Καθώς ο ανταγωνισμός για την προσοχή μας γίνεται όλο και πιο έντονος, αυτά τα λογισμικά κερδίζουν ήδη έδαφος, αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε ψυχαγωγία και δημιουργώντας νέες μορφές ψυχαγωγίας.

Το μοντέλο «Hooked»

Όπως περιγράφει στο βιβλίο του, ο Nir Eyal επινόησε ένα πλαίσιο για την κατανόηση του γιατί ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες μπορούν να γίνουν εθιστικά, το οποίο ονόμασε μοντέλο «Hooked». Το μοντέλο αποτελείται από τέσσερα στάδια: ερέθισμα, δράση, επιβράβευση και επένδυση. Στο πλαίσιο των λογισμικών παραγωγής εικόνων ΤΝ, αυτά τα βήματα μπορούν να εφαρμοστούν για να κατανοήσουμε πώς η τεχνολογία γίνεται εθιστική για τους χρήστες.

Το ερέθισμα για τη χρήση των AI image generators είναι η επιθυμία για ψυχαγωγία ή η ανάγκη για δημιουργία περιεχομένου. Η δράση είναι η πραγματική χρήση του προγράμματος, είτε πρόκειται για απλή περιήγηση στις εικόνες που δημιουργούνται είτε για τη δημιουργία δικών μας εικόνων. Η επιβράβευση είναι η αυτόματη ικανοποίηση που αισθάνεται ο χρήστης και η δέσμευση που προκύπτει μέσω αυτών των εικόνων. Τέλος, η επένδυση είναι ο χρόνος και η προσπάθεια που καταβάλλει ο χρήστης για τη χρήση του λογισμικού, όπως η δημιουργία των δικών του εικόνων ή η εκμάθηση ενός αποτελεσματικότερου τρόπου χρήσης της τεχνολογίας.

Το μοντέλο «Hooked» είναι ιδιαίτερα συναφές με τα εν λόγω λογισμικά παραγωγής εικόνων, ακριβώς επειδή έχουν σχεδιαστεί για να είναι ιδιαίτερα ελκυστικά και ευχάριστα στη χρήση. Οι ρεαλιστικές – και ίσως ακόμη περισσότερο οι σουρεαλιστικές – εικόνες που μπορούν να δημιουργηθούν με την βοήθεια της τεχνολογίας είναι οπτικά πέρα για πέρα εντυπωσιακές συνήθως, γεγονός που τις καθιστά ιδιαίτερα διαδεδομένες. Επιπλέον, η δυνατότητα δημιουργίας εικόνων ή και βίντεο από το μηδέν με την βοήθεια της τεχνολογίας αποτελεί ισχυρό κίνητρο για τους χρήστες να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν αυτά τα λογισμικά.

Ένα από τα βασικά στοιχεία του μοντέλου «Hooked» είναι η χρήση ποικίλων ανταμοιβών. Πρόκειται για ανταμοιβές που δεν είναι πάντα ίδιες, αλλά αντίθετα εναλλάσσονται και συχνά είναι απρόβλεπτες. Στην περίπτωση των λογισμικών παραγωγής εικόνων ΤΝ, η απρόβλεπτη φύση των εικόνων και των βίντεο που μπορούν να δημιουργηθούν με την τεχνολογία αποτελεί βασικό παράγοντα της εθιστικότητάς τους. Οι χρήστες συμμετέχουν συνεχώς σε ένα «κυνήγι θησαυρού», κατά κάποιο τρόπο, για νέες και ενδιαφέρουσες εικόνες, γεγονός που τους κάνει να επιστρέφουν ξανά και ξανά.

Ένα άλλο σημαντικό στάδιο του μοντέλου «Hooked» είναι το κομμάτι της «επένδυσης». Καθώς οι χρήστες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία, επενδύουν περισσότερο σε αυτήν. Μπορεί να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη χρήση της ή να μαθαίνουν νέες τεχνικές και δεξιότητες για να δημιουργούν ακόμη πιο εντυπωσιακές εικόνες. Αυτή η επένδυση στην τεχνολογία ενισχύει περαιτέρω τη δέσμευση του χρήστη και καθιστά πιο δύσκολο για αυτόν να σταματήσει να τη χρησιμοποιεί.

Όμως, καθώς η τεχνολογία γίνεται όλο και πιο προηγμένη και προσιτή, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης της, κι ιδίως τον εθιστικό χαρακτήρα της.

Η οικονομία της προσοχής

Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, ο ανταγωνισμός για την ανθρώπινη προσοχή δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερος, με μια ατελείωτη ροή πληροφοριών και ψυχαγωγίας διαθέσιμη στα χέρια μας. Η βιομηχανία της ψυχαγωγίας δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτή την τάση, με τις εταιρείες να διεκδικούν συνεχώς την προσοχή του κοινού.

Στην οικονομία της προσοχής, η ίδια η προσοχή αποτελεί πολύτιμο αγαθό και οι εταιρείες που μπορούν να την κατακτήσουν για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα έχουν σημαντικό πλεονέκτημα. Τα λογισμικά παραγωγής εικόνων ΤΝ έχουν τη δυνατότητα να φέρουν τα πάνω κάτω στην οικονομία της προσοχής κάνοντας ακριβώς αυτό.

Η προσοχή μας καθημερινά γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης από πολλά διαφορετικά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των διαφημίσεων, των προϊόντων, της ψυχαγωγίας, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ακόμη και του ύπνου. Η προσοχή μας απορροφάται επίσης από δραστηριότητες όπως η μάθηση, η επίλυση προβλημάτων και η λήψη αποφάσεων. Ο χρόνος που μπορεί κάθε άνθρωπος να ασχοληθεί με διάφορες δραστηριότητες είναι πολύ περιορισμένος, γι’ αυτό και στόχος των προϊόντων και υπηρεσιών τεχνολογίας παντός είδους είναι πάνω απ’ όλα να προσφέρουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χαρά στον καταναλωτή κατά τη χρήση.

Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μορφές ψυχαγωγίας, όπως η τηλεόραση ή ο κινηματογράφος, τα λογισμικά παραγωγής εικόνων προσφέρουν μια διαρκώς μεταβαλλόμενη και απρόβλεπτη ροή ψυχαγωγίας. Αυτό τα καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικά, και οι χρήστες μπορούν εύκολα να περάσουν ώρες περιηγούμενοι στις παραγόμενες εικόνες ή δημιουργώντας τις δικές τους. Επιπλέον, καλλιεργούν μια αίσθηση δέσμευσης και ικανοποίησης που δύσκολα μπορεί να αναπαραχθεί με άλλες μορφές ψυχαγωγίας.

Καθώς η τεχνολογία γίνεται όλο και πιο προηγμένη και προσιτή, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τις επιπτώσεις της χρήσης της και πώς μπορεί να αναδιαμορφώσει το τοπίο της ψυχαγωγίας. Οι εταιρείες του κλάδου ενδεχομένως να πρέπει να προσαρμοστούν και να ενσωματώσουν την παραγωγή εικόνων με τη βοήθεια της ΤΝ στις στρατηγικές τους για να παραμείνουν ανταγωνιστικές.

Κινηματογράφος και τηλεόραση VS AI Image Generators

Η βιομηχανία κινηματογράφου και τηλεόρασης αντιμετωπίζει ήδη προκλήσεις στην οικονομία της προσοχής, καθώς οι μορφές ψυχαγωγίας που βασίζονται στην τεχνολογία, όπως τα βιντεοπαιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κερδίζουν όλο και περισσότερο την προσοχή του κοινού. Η τάση αυτή είναι πιθανό να συνεχιστεί καθώς τα λογισμικά παραγωγής εικόνων γίνονται πιο προηγμένες και προσιτές.

Η κινηματογραφική βιομηχανία αισθάνεται ήδη τις επιπτώσεις αυτής της τάσης, με μείωση των εσόδων από το box office και στροφή προς τις υπηρεσίες streaming. Η ανάπτυξη των υπηρεσιών streaming, όπως το Netflix, έχει οδηγήσει σε μείωση των παραδοσιακών επισκέψεων στις κινηματογραφικές αίθουσες. Καθώς τα λογισμικά παραγωγής  εικόνας AI γίνονται πιο διαδεδομένα, μπορεί να αρχίσουν να εκτοπίζουν τις παραδοσιακές μορφές ψυχαγωγίας, μειώνοντας περαιτέρω το κοινό της κινηματογραφικής βιομηχανίας.

Επιπλέον, τα λογισμικά παραγωγής εικόνων ΤΝ έχουν τη δυνατότητα να εμπνεύσουν νέες μορφές ψυχαγωγίας που ούτε καν φανταζόμασταν μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία εξαιρετικά ρεαλιστικών εικονικών κόσμων και χαρακτήρων για  βιντεοπαιχνίδια, εμπειρίες εικονικής πραγματικότητας, ακόμη και τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο είδος ψυχαγωγίας που δεν είναι επί του παρόντος δυνατό με την παραδοσιακή τεχνολογία.

Τεχνολογία κι ανθρώπινη ύπαρξη

Καθώς η τεχνολογία γίνεται όλο και πιο προηγμένη και προσβάσιμη, τίθεται το ερώτημα αν εμείς ως κοινωνία θέλουμε να ασχοληθούμε με την εθιστική τεχνολογία ή αν η τεχνολογία θα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να αναιρεί τις εθιστικές πτυχές που περιγράφει ο Eyal.

Σε προσωπικό επίπεδο, αναδεικνύει τους κινδύνους της υπερβολικής καταβύθισης στους εικονικούς κόσμους και την πιθανότητα εθισμού. Αποτελεί επίσης υπενθύμιση της σημασίας της εξισορρόπησης της χρήσης της τεχνολογίας με την πραγματική μας ζωή.

Θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης στη ζωή μας και τις πιθανές συνέπειες της ανεξέλεγκτης χρήσης της. Καθώς η τεχνολογία ΤΝ συνεχίζει να εξελίσσεται και να ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στην καθημερινή μας ζωή, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην ψυχική και συναισθηματική μας ευημερία.

Οι κοινωνίες μας θα πρέπει να ζυγίσουν τα υπέρ και τα κατά της ενασχόλησης με εθιστικές τεχνολογίες και να εξετάσουν τις ηθικές επιπτώσεις των λογισμικών δημιουργίας εικόνων Τεχνητής Νοημοσύνης. Είναι ζωτικής σημασίας για τη βιομηχανία να προσαρμόσει και να ενσωματώσει αυτά τα λογισμικά στις στρατηγικές της με υπεύθυνο τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τις πιθανές αρνητικές συνέπειες.

Τελικά, το κλειδί είναι να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ των πλεονεκτημάτων και των πιθανών αρνητικών συνεπειών της τεχνολογίας. Παρέχοντας στους χρήστες πληροφορίες και εργαλεία για να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας, μπορούμε να συμβάλουμε στον μετριασμό της πιθανότητας εθισμού και άλλων αρνητικών επιπτώσεων.