Το κλίμα της Γης να αλλάζει ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο σημείο της ιστορίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά και σοβαρά, αναδιαμορφώνοντας τον φυσικό μας κόσμο. Σε έκθεση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Κοπέρνικος και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, για τις κλιματικές συνθήκες στην Ευρώπη οι δύο υπηρεσίες προειδοποιούν ότι η ήπειρος είναι αντιμέτωπη ολοένα και συχνότερα με κύματα ακραίας ζέστης, την οποία δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος οργανισμός.
«Κάποια από τα γεγονότα του 2023 εξέπληξαν την επιστημονική κοινότητα λόγω της έντασής τους, της ταχύτητας με την οποία ενέσκηψαν, το εύρος και τη διάρκειά τους», σχολίασε ο Κάρλο Μπουοντέμπο διευθυντής της υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου καθώς παρατηρούμε ότι η περσινή χρονιά σημείωσε δυσάρεστα ρεκόρ σε πολλές περιπτώσεις.
- Η περσινή χρονιά είναι η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ. (ο 2023 περιοχές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ελλάδας αντιμετώπισαν έως και δέκα ημέρες ακραίας θερμικής επιβάρυνσης, με την «αισθητή» θερμοκρασία να ξεπερνά τους 46 βαθμούς Κελσίου.) Οι θερμοκρασίες στην Ευρώπη ήταν πάνω από το μέσο όρο για 11 μήνες το 2023 και ο Σεπτέμβριος ήταν ο θερμότερος Σεπτέμβριος στην ιστορία.
- Οι θάνατοι που συνδέονται με τη ζέστη αυξήθηκαν κατά περίπου 30% στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια. (Σε κάποιες περιοχές της Ιταλίας καταγράφηκε πέρυσι τον Ιούλιο αύξηση 7% στον αριθμό των θανάτων σε σχέση με το κανονικό).
- Οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας (SST) παρέμειναν επίμονα και ασυνήθιστα υψηλές, φτάνοντας σε επίπεδα ρεκόρ για την εποχή του έτους από τον Απρίλιο έως τον Δεκέμβριο.
- Το 2023 σηματοδοτεί την πρώτη φορά που κάθε μέρα μέσα σε ένα χρόνο έχει ξεπεράσει τον 1°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο 1850-1900. Σχεδόν το 50% των ημερών ήταν περισσότερο από 1,5°C θερμότερες από το επίπεδο του 1850-1900 και δύο ημέρες τον Νοέμβριο ήταν, για πρώτη φορά, περισσότερο από 2°C θερμότερες.
- Το 2023 ήταν αξιοσημείωτο για τον θαλάσσιο πάγο της Ανταρκτικής: έφτασε σε χαμηλές εκτάσεις για την αντίστοιχη εποχή του έτους σε 8 μήνες. Τόσο η ημερήσια όσο και η μηνιαία έκταση έφθασαν τα ελάχιστα όλων των εποχών τον Φεβρουάριο του 2023.
- Η έκταση του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής στην ετήσια αιχμή της τον Μάρτιο κατατάχθηκε μεταξύ των τεσσάρων χαμηλότερων για την εποχή του έτους στο δορυφορικό αρχείο. Το ετήσιο ελάχιστο τον Σεπτέμβριο ήταν το έκτο χαμηλότερο.
- Οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου συνέχισαν να αυξάνονται και έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2023, φτάνοντας τα 419 ppm και τα 1902 ppb αντίστοιχα. Οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα το 2023 ήταν 2,4 ppm υψηλότερες από το 2022 και οι συγκεντρώσεις μεθανίου αυξήθηκαν κατά 11 ppb.
- Ένας μεγάλος αριθμός ακραίων φαινομένων καταγράφηκε σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων καύσωνα, πλημμύρες, ξηρασίες και πυρκαγιές. Οι εκτιμώμενες παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα από τις δασικές πυρκαγιές το 2023 αυξήθηκαν κατά 30% σε σχέση με το 2022, οφειλόμενες σε μεγάλο βαθμό από τις επίμονες πυρκαγιές στον Καναδά.
Ερευνητές και επιστήμονες που ασχολούνται εντατικά με το θέμα υπογραμμίζουν την ανάγκη για άμεση δράση και προσπαθούν με κάθε τρόπο να αναπτύξουν λύσεις και ιδέες που θα βοηθήσουν στην επιβράδυνση της κλιματικής κρίσης και της καταστροφής του πλανήτη.
View this post on Instagram
Λευκή μπογιά που αντανακλά τη θερμότητα
Το 2021, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Purdue ανακοίνωσαν ότι είχαν αναπτύξει το πιο λευκό χρώμα στη Γη. Το χρώμα είναι τόσο λευκό που μπορεί να αντανακλά πάνω από το 98% του φωτός σε σύγκριση με το 95,5% του ηλιακού φωτός που αντανακλάται από την προηγούμενη εξαιρετικά λευκή βαφή των ερευνητών – ενώ ταυτόχρονα απομακρύνει και την υπέρυθρη θερμότητα μακριά από μια επιφάνεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο επειδή το φως παράγει θερμότητα – και εμείς εδώ στη Γη βιώνουμε έναν καύσωνα άνευ προηγουμένου. Αν χρησιμοποιηθεί σε ένα κτίριο, λένε οι ερευνητές, το χρώμα θα μείωνε τη θερμοκρασία στην επιφάνεια, μειώνοντας τις θερμοκρασίες στο εσωτερικό και επομένως μειώνοντας την ανάγκη για κλιματισμό.
Σύμφωνα με τον Jeremy Munday, καθηγητή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, εάν ένα υλικό όπως το χρώμα του Purdue κάλυπτε το 1-2% της επιφάνειας της Γης, η ποσότητα του φωτός που αντανακλούσε πίσω στο διάστημα θα μείωνε την ποσότητα της θερμότητας που απορροφάται από τον πλανήτη τόσο ώστε να σταθεροποιήσει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες.
Δροσίζοντας τους Κοραλλιογενείς υφάλους
Η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (National Oceanic and Atmospheric Administration / NOAA), μαζί με παγκόσμιους εταίρους, έκρουσε πρόσφατα το καμπανάκι του κινδύνου για αυτό που περιγράφεται ως παγκόσμιο φαινόμενο λεύκανσης (coral bleaching) των κοραλλιογενών υφάλων, το οποίο τώρα προβλέπεται να επηρεάσει περισσότερους υφάλους από ποτέ.
Ο πολιτικός μηχανικός της Αριζόνα Mo Ehsani πιστεύει ότι έχει την απάντηση στην παγκόσμια κρίση λεύκανσης των κοραλλιών. Η λεύκανση, συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, καταστρέφει μερικούς από τους πιο εντυπωσιακούς υφάλους του κόσμου. «Οι απερίσκεπτες πράξεις μας σκοτώνουν αυτά τα όμορφα πλάσματα που έχουν ζήσει για 20 εκατομμύρια χρόνια», δήλωσε ο Ehsani, ομότιμος καθηγητής πολιτικού μηχανικού στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Τι είδους κληρονομιά αφήνουμε πίσω μας;»
Η λεύκανση των κοραλλιών συμβαίνει όταν το νερό των ωκεανών είναι πολύ ζεστό και τα κοράλλια διώχνουν τα χρωματιστά φύκια που ζουν στους ιστούς τους, μια διαδικασία που κάνει τα κοράλλια εντελώς λευκά.
Η πρόταση του Ehsani είναι απλή, χαμηλού κόστους και δυνητικά βιώσιμη. Θα χρησιμοποιούσε ενέργεια που παράγεται από τα κύματα του ωκεανού για να αντλήσει δροσερό νερό στα κοράλλια που έχουν υποστεί θερμική καταπόνηση μέσω ενός ανθεκτικού, ελαφρού σωλήνα που σχεδίασε.
«Υπάρχει μια ατελείωτη παροχή δροσερού νερού σε μικρή απόσταση, στο βάθος του ωκεανού», είπε. «Η θέρμανση του νερού προέρχεται από ψηλά — από τον ήλιο που πέφτει στον ωκεανό». Εξήγησε ότι τα επιφανειακά νερά θερμαίνονται πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο ωκεανό.
Ο σωλήνας είναι κατασκευασμένος από πολυμερές ενισχυμένο με ίνες, αντί από σκυρόδεμα ή χάλυβα όπως οι συμβατικοί σωλήνες. Αυτό καθιστά εύκολη την κατασκευή, τη μεταφορά και την εγκατάσταση. «Είναι σχεδόν σαν σωλήνας», είπε ο Ehsani. «Δεν υπόκειται σε μεγάλα φορτία ή καταπονήσεις. Μπορούμε να το ρίξουμε κατευθείαν στον ωκεανό».
Αναγνωρίζει ότι υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν πριν το σύστημα είναι έτοιμο για ανάπτυξη. Οι ερευνητές πρέπει να υπολογίσουν το μέγεθος του υφάλου, να μετρήσουν τη θερμοκρασία του νερού και να καθορίσουν ποιο μέγεθος σωλήνα χρειάζεται. Ωστόσο, «νομίζω ότι υπάρχει αρκετή αξία για κάποιον να υποστηρίξει μια μελέτη».
Αναζωογονώντας τον πάγο της Αρκτικής
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, η αύξηση της θερμοκρασίας στον Αρκτικό Ωκεανό θα γίνει με πολύ πιο γρήγορο ρυθμό από ό,τι προβλέπεται από τα κλιματικά μοντέλα. «Τα σχετικά ζεστά νερά στις περιοχές της Αρκτικής είναι ακόμα πιο ζεστά και πιο κοντά στον θαλάσσιο πάγο. Κατά συνέπεια, πιστεύουμε ότι ο πάγος στη θάλασσα της Αρκτικής θα λιώσει πιο γρήγορα από ό,τι προβλέπεται», εξηγεί η Σελίν Χέουζε, κλιματολόγος στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ και επικεφαλής μίας από τις μελέτες.
Καθώς ο πάγος της θάλασσας εξαφανίζεται, η σκοτεινή επιφάνεια του ωκεανού μπορεί να απορροφήσει περισσότερη από την ενέργεια του Ήλιου, γεγονός που επιταχύνει την υπερθέρμανση. Έτσι οι ερευνητές θέλουν να ενισχύσουν τον πάγο ώστε να σταματήσει να λιώνει.
Με βάση αυτά τα δεδομένα μία ομάδα επιστημόνων, βρίσκεται στην Αρκτική με στόχο να πυκνώσει αρκετό θαλάσσιο πάγο για να επιβραδύνει ή ακόμα και να αντιστρέψει την τήξη που έχει ήδη παρατηρηθεί, σύμφωνα με τον Δρ Shaun Fitzgerald, του οποίου η ομάδα στο Κέντρο Επισκευής Κλίματος του Πανεπιστημίου του Cambridge βρίσκεται πίσω από το έργο.
Και πώς προσπαθούν να το επιτύχουν; Ανοίγουν μια τρύπα στον θαλάσσιο πάγο που σχηματίζεται φυσικά τον χειμώνα και αντλούν περίπου 1.000 λίτρα θαλασσινού νερού ανά λεπτό σε όλη την επιφάνεια. Εκτεθειμένο στον κρύο αέρα του χειμώνα, αυτό το θαλασσινό νερό παγώνει γρήγορα, συμβάλλοντας στο να πήξει ο πάγος στην κορυφή. Το νερό συμπυκνώνει επίσης το χιόνι. Καθώς το φρέσκο χιόνι λειτουργεί ως καλό μονωτικό στρώμα, τώρα ο πάγος μπορεί επίσης να σχηματιστεί πιο εύκολα στην κάτω πλευρά σε επαφή με τον ωκεανό.
«Η ιδέα είναι ότι όσο πιο παχύς είναι ο πάγος [στο τέλος του χειμώνα], τόσο περισσότερο θα επιβιώσει όταν μπούμε στην εποχή τήξης», εξηγεί ο κ. Ceccolini.
Πολλοί επιστήμονες όμως είναι σθεναρά αντίθετοι με τέτοιες πειραματικές προσπάθειες καθώς θεωρούν ότι αυτές οι ιδέες είναι μπαλώματα και αποσπούν την προσοχή από το κρίσιμο βήμα της μείωσης των εκπομπών άνθρακα και κινδυνεύουν να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό.
Ατελείωτες συζητήσεις, συναντήσεις αξιωματούχων, διεθνή συμπόσια και forum έχουν αφιερωθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και φαίνεται να δίνεται εξαιρετική σημασία στο ρόλο που η τεχνολογία μπορεί να παίξει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κλιματικός στόχος της ΕΕ για το 2040 που βασίζεται υπερβολικά σε τεχνολογίες που υπόσχονται την απομάκρυνση και δέσμευση του άνθρακα. Οι τεχνολογίες αυτές όμως ακόμα δεν έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν αποτελεσματικά. Έτσι αντί να δοθεί προτεραιότητα στην μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, η τεχνολογία γίνεται μάλλον ένας μάταιος φορέας ελπίδας επίτευξης ενός πράσινου μέλλοντος.
Η υπερβολική εξάρτηση στις υποσχέσεις για νέα τεχνολογία για την επίλυση της κλιματικής αλλαγής μόνο καθυστέρηση μπορεί να επιφέρει, λένε ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ. Η έρευνά τους που δημοσιεύτηκε στο Nature Climate Change ζητά τον τερματισμό ενός μακροχρόνιου κύκλου τεχνολογικών υποσχέσεων και επανασχεδιασμένων στόχων για την κλιματική αλλαγή.
Φαίνεται πως οι τεχνολογικές υποσχέσεις έχουν αυξήσει τις προσδοκίες για πιο αποτελεσματικές τεχνολογικές καινοτομίες στο μέλλον, και ως εκ τούτου επέτρεψε μια συνεχιζόμενη πολιτική αδιαφορίας και ανεπαρκούς δράσης. Δηλαδή η ελπίδα, η προσδοκία ότι η τεχνολογία θα έρθει “να μας σώσει”, περιορίζει την ουσιαστική δράση σε πολιτικό επίπεδο καθώς κανείς δε θέλει να αναλάβει το κόστος του περιορισμού της βαριάς βιομηχανίας και τις αλλαγές που απαιτούνται για ένα πράσινο μέλλον.
Ωστόσο, ένας μικρός αριθμός υποστηρικτών ισχυρίζεται ότι οι προσεγγίσεις τους θα μπορούσαν να δώσουν στον πλανήτη μια χείρα βοηθείας ενώ η ανθρωπότητα προσπαθεί να αλλάξει πορεία προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
