Ο κόσμος μας βρίσκεται σε απόλυτο χάος και όπως όλα δείχνουν, το βαρέλι αυτό δεν φαίνεται να έχει πάτο. Ο πόλεμος, η φτώχεια, η ανισότητα, οι διακρίσεις, η πείνα, οι ασθένειες, η αποξένωση από τους ανθρώπους και τη φύση, οι ψυχοφθόρες δουλειές μας, η καταστροφή του περιβάλλοντος και αμέτρητα άλλα τρομακτικά πράγματα μας προκαλούν έναν συλλογικό πανικό.

Η ψαλίδα του πλούτου είναι τεράστια και ολοένα διογκώνεται, δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε τρόφιμα, ιατρική περίθαλψη και άλλες βασικές ανάγκες, και οι νεότερες γενιές αναμένεται να ζήσουν και να πεθάνουν δουλεύοντας, ενώ, ταυτόχρονα, σε μακρινές ή και όχι και τόσο μακρινές χώρες, οι εργοδότες τους καταστρέφουν το περιβάλλον και εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους. Η πολιτική είναι πλήρως εμποτισμένη από την επιρροή των επιχειρήσεων, τα λόμπι και την απληστία. Χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν σε άχρηστους πολέμους, που οργανώνονται από ψυχοπαθείς που διψούν για χρήμα και εξουσία. Οι δημοκρατίες γίνονται όλο και πιο εύθραυστες, με ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας να αγωνίζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα. Αλλά μήπως αυτό είναι ένα σημάδι ότι κάτι καλύτερο έρχεται;

Μεγάλο μέρος αυτής της κοινωνικής αναταραχής είναι αποτέλεσμα της δυνατότητάς μας να επικοινωνούμε όπως ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία μέσω των ψηφιακών τεχνολογιών όπως το διαδίκτυο και οι φορητές συσκευές. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, καθώς ο τομέας της πληροφορικής βρισκόταν σε εξέλιξη, ακολουθούσαν πολιτικές αναταραχές και σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. Αν και τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι χαοτικές, συχνά βίαιες και ταραχώδεις, οι κοινωνίες πάντα έβγαιναν κερδισμένες από τη διαδικασία αυτή.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η επιθυμία για ισότητα φαίνεται να μεγαλώνει. Οικονομική, φυλετική, σεξουαλική, θρησκευτική, πολιτική. Η ανθρωπότητα έχει ξαναβρεθεί σε αυτό το σημείο και, πιθανότατα θα ξαναβρεθεί και στο μέλλον. Η ιστορία μπορεί να κάνει κύκλους, αλλά δεν είναι γραμμική.

Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, έχουμε επιλέξει πιο ισόνομες κοινωνίες και ως είδος έχουμε προοδεύσει. Δεν υπάρχει ωστόσο καμία εγγύηση ότι αυτή τη φορά θα προοδεύσουμε, μπορεί και να οπισθοδρομήσουμε (το πιο πιθανόν), αλλά, σε περίπτωση που επιβιώσουμε ως είδος, μπορεί στη συνέχεια και να προοδεύσουμε και πάλι.

Οι δεξιές και αριστερές αφηγήσεις

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας μας επιτρέπουν να αφηγούμαστε ιστορίες. Η αφήγηση ιστοριών είναι ο τρόπος με τον οποίο συμφωνούμε και διαμορφώνουμε τις διαφορετικές πραγματικότητές μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ιστορίες που λέγονται είναι απαραίτητα αληθινές. Τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά παίζουν με την παραπληροφόρηση για να διαμορφώσουν μια αφήγηση που μπορεί να ξεκινά με μια αλήθεια, αλλά καταλήγει σε μια φαντασίωση. Αυτό δεν καθιστά αυτές τις ιστορίες λιγότερο επιβλαβείς. Ακριβώς το αντίθετο.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι κινητές συσκευές και το διαδίκτυο έχουν επίσης επιτρέψει στις μειοψηφίες να ακουστούν και στα κοινωνικά κινήματα να αποκτήσουν μια δυναμική που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να αναπτυχθούν με τέτοια ταχύτητα. Από το #MeToo μέχρι το Black Lives Matter. Αυτά τα κοινωνικά κινήματα είναι σημαντικά για την κοινωνική και πολιτισμική πρόοδο.

κοινωνική
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι κινητές συσκευές και το διαδίκτυο έχουν επίσης επιτρέψει στις μειοψηφίες να ακουστούν και στα κοινωνικά κινήματα να αποκτήσουν μια δυναμική.

Οι άνθρωποι εδώ και πολλά χρόνια πειραματίζονται με διάφορες μορφές κοινωνιών και τρόπους ζωής. Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος για να είναι κανείς άνθρωπος. Όλο και πιο συχνά, οι ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι καταρρίπτουν το αφήγημα ότι εξελιχθήκαμε με κάποια ωραιότατη και συνεχή γραμμική πορεία από την τροφοσυλλογή στην αγροτική οικονομία μέχρι σήμερα. Ένα σημαντικό βιβλίο που κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα και μπορείτε να διαβάσετε αν σας ενδιαφέρει το θέμα, είναι το “Η Αυγή των Πάντων” των David Graeber και David Wengrow.

Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι έχτισαν αστικά κέντρα και έζησαν σε κοσμοπολίτικες κοινωνίες πολύ πριν από την άφιξη της γεωργίας, κάτι που συχνά πιστεύαμε ότι δεν συνέβη μέχρι να αρχίσουμε να φυτεύουμε λαχανικά. Οι ανθρώπινες κοινωνίες ήταν πολύ πιο πολυποίκιλες από ό,τι νομίζαμε και διαμορφώθηκαν με πολλούς τρόπους κοινωνικής οργάνωσης. Κάτι που εξακολουθούμε να κάνουμε μέχρι σήμερα.

Η κυρίαρχη αφήγηση της δύσης τίθεται υπό αμφισβήτηση

Λάβετε υπόψη σας ότι μεγάλο μέρος της αφήγησης για το πώς εξελίχθηκε ο άνθρωπος καθοδηγείται από τη δυτική αποικιοκρατία με μια καπιταλιστική οπτική. Οι ιστορίες που μας έχουν διηγηθεί είναι αυτές που είχαν μεγάλη οικονομική και στρατιωτική εξουσία στον κόσμο. Ωστόσο, το διαδίκτυο έδωσε τη δυνατότητα σε άλλες χώρες, πολιτισμούς και κοινωνίες να αντιπαρατεθούν σε αυτή την κυρίαρχη αφήγηση.

Αυτή η αμφισβήτηση της δυτικοευρωπαϊκής σκέψης, μαζί με τη μαζική μετανάστευση που ήρθε ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και των πολέμων, προσθέτουν νέες πιέσεις στο κυρίαρχο σύστημα. Καθώς ο καπιταλισμός έχει μετατοπιστεί από την παροχή κοινωνικών αγαθών στην εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων, το διαδίκτυο έδωσε τη δυνατότητα σε μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας να εκθέσει τις αποτυχίες του συστήματος και έτσι παρατηρούμε μια αυξανόμενη δυσπιστία και οργή για την τρέχουσα μορφή του καπιταλισμού.

Οι κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας και οι τεχνολογικές ελίτ έδωσαν επίσης μεγάλες υποσχέσεις οι οποίες δεν επαληθεύθηκαν. Αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, κρυπτονομίσματα που θα εξισορροπούσαν τη διανομή του πλούτου, ένας κόσμος χωρίς χαρτονομίσματα και ιπτάμενα αυτοκίνητα. Δεν είναι ότι αυτά δεν θα υλοποιηθούν, απλώς μας είπαν ότι μέχρι τώρα θα είχαν γίνει. Και τίποτα από αυτά δεν έγινε πράξη. Με την πάροδο του χρόνου, οι κοινωνίες απογοητεύονται όταν οι υποσχέσεις παραμένουν υποσχέσεις.

Όταν όλα αυτά συμπέφτουν, οι κοινωνικές πιέσεις αυξάνονται. Στο παρελθόν, οδήγησαν σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Αλλά μετά από αυτούς τους πολέμους, ήρθε μια κοινωνική πρόοδος και μια ανοδική πορεία προς το καλύτερο. Σε αυτό το σημείο, αναρωτιέται κανείς, αν για να γίνει το επόμενο βήμα προόδου είναι απαραίτητη μια αντίστοιχη παγκόσμια σύγκρουση;

Προς ένα μέλλον ισότητας

Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι από τις γυναίκες. Τέτοιες διακηρύξεις είναι ιδεολογικές, όχι πραγματικές. Δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι το χρώμα του δέρματος σημαίνει ότι μια φυλή είναι ανώτερη από μια άλλη. Ο ρατσισμός είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα που δημιουργήθηκε από τους εξουσιαστές ως μέσο ελέγχου και χειραγώγησης. Όπως επισημαίνει ο γενετιστής Adam Rutherford, ένα λευκό άτομο είναι πιο πιθανό να έχει περισσότερα κοινά γενετικά στοιχεία με ένα μαύρο άτομο, όπως ένα λευκό ή μαύρο άτομο με ένα άλλο λευκό ή μαύρο άτομο.

Γνωρίζουμε επίσης ότι η ομοφυλοφιλία υπάρχει σε πολλές κοινωνίες εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι αυτόχθονες Βορειοαμερικανοί και οι αυτόχθονες της Αυστραλίας διατηρούσαν την ιδέα ότι είναι αμφίφυλοι για χιλιάδες χρόνια. Η ιδέα του Ρουσσώ για τα ανθρώπινα δικαιώματα προήλθε από τους πρώτους λαούς Mi’kmaki και Algonkian. Στις κελτικές κοινωνίες, οι γυναίκες θεωρούνταν ίσες με τους άνδρες σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις. Ενώ γνωρίζουμε επίσης, ότι στις προϊστορικές κοινωνίες οι γυναίκες κυνηγούσαν όσο και οι άνδρες, οι ταυτότητες φύλου εξακολουθούν να υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Η αντίθεση στην ταυτότητα φύλου, την ομοφυλοφιλία, τα δικαιώματα των γυναικών και τη φυλή είναι καθαρά ιδεολογική και συχνά θρησκευτική, χωρίς να βασίζεται σε καμία πραγματικότητα ή επιστήμη. Η θετική πλευρά του διαδικτύου και οι τεχνολογίες που στηρίζονται σε αυτό, δίνοντας βήμα να ειπωθούν τα γεγονότα και οι αλήθειες.

Αυτοί που αντιτίθενται σε αυτές τις αλήθειες χρησιμοποιούν τις ίδιες τεχνολογίες για να αποσιωποιήσουν αυτές τις αλήθειες, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν μειοψηφία. Απλά φωνάζουν μάλλον δυνατά. Η ιστορία, ωστόσο, μαρτυρά ότι δεν βρίσκονται στην πλευρά των νικητών. Σπάνια οι άνθρωποι προτίμησαν το δρόμο της απολυταρχίας, του συγκεντρωτισμού και της κοινωνικής καταπίεσης.

Μια πρόκληση σήμερα, σε αντίθεση με το παρελθόν μας, είναι ότι είμαστε πολύ περισσότεροι σε αυτό το κόλπο. Χαράσσοντας σύνορα, δημιουργήσαμε την έννοια των εθνών που καλύπτουν τον κόσμο και κοινωνικούς κανόνες για το ποιος μπορεί και ποιος δεν μπορεί να ζήσει ή να μετακινηθεί κάπου.

Ενώ το διαδίκτυο δεν έχει σύνορα και οι πληροφορίες ρέουν ελεύθερα, οι άνθρωποι στον πραγματικό κόσμο δεν έχουν το δικαίωμα. Αυτό δημιουργεί προϋποθέσεις για αυξανόμενη κοινωνική βία και πολέμους. Στο παρελθόν μπορούσαμε απλώς να μαζέψουμε τα πράγματά μας και να μετακομίσουμε κάπου αλλού. Πλέον, δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε κάτι τέτοιο.

Οι αφηγήσεις είναι ο τρόπος με τον οποίο οργανωνόμαστε ως κοινωνικές ομάδες. Προτιμούμε να συνεργαζόμαστε παρά να συγκρουόμαστε. Ξέρουμε ότι αυτό μας βοηθάει να επιβιώσουμε. Προτιμούμε τις ισότιμες κοινωνίες. Παρόλο που βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο και όπως όλα δείχνουν η αλλαγή θα είναι χαοτική και πιθανόν απίστευτα επώδυνη, υπάρχουν περισσότεροι λόγοι για να διατηρήσουμε την ελπίδα μας, παρά το αντίθετο.

➪ Δείτε επίσης: Γιατί μια ολόκληρη κοινωνία μπορεί να υποφέρει από κρίσεις πανικού;