Σε μία κυβερνητική κλινική, ο Alex DeLarge είναι δεμένος σε μια καρέκλα με τα μάτια του να συγκρατούνται βίαια ανοιχτά με μια μεταλλική συσκευή. Το κεφάλι του είναι ακινητοποιημένο και δεν μπορεί να κουνηθεί. Αναγκάζεται με αυτήν την “τεχνική του Λουδοβίκου” όπως ονομάζεται, να παρακολουθεί βίαιες και ενοχλητικές ταινίες ενώ τα μάτια του διατηρούνται υγρά με σταγόνες καθώς η συσκευή δεν του επιτρέπει να τα κλείσει. Του χορηγείται φάρμακο που προκαλεί σοβαρή ναυτία.
Η ιδέα είναι να του καλλιεργήσουν αποστροφή στη βία, συνδέοντάς τη με τη σωματική δυσφορία που βιώνει όταν παρακολουθεί με το ζόρι τις ταινίες.
Στην εμβληματική αυτή σκηνή της ταινίας “Το Κουρδιστό Πορτοκάλι”, ο Stanley Kubrick αποτυπώνει αριστοτεχνικά το βιβλίο του Anthony Burgess που θέτει κομβικά ζητήματα όπως αυτά της ελεύθερης βούλησης, της ηθικής και τις συνέπειες της απογύμνωσης των ατόμων από την ικανότητά τους να επιλέγουν μεταξύ του καλού και του κακού. Η τεχνική του Λουδοβίκου, αν και επιτυχής στον περιορισμό των βίαιων τάσεων του Alex, τον καθιστά τελικά αβοήθητο και ανίκανο να υπερασπιστεί τον εαυτό του, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την ηθική τέτοιων μεθόδων.
«Το καλό είναι κάτι που το επιλέγεις. Όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να επιλέξει, παύει να είναι άνθρωπος».
― Anthony Burgess, A Clockwork Orange
Το 1962 που γράφτηκε το βιβλίο, η λογοτεχνική ιδιοφυία του Anthony Burgess δεν θα μπορούσε να φανταστεί την τεχνολογική εξέλιξη του 21ου αιώνα. Η αναμόρφωση του Alex γινόταν με παραδοσιακές τεχνικές αλλαγής συμπεριφοράς ώστε να περιοριστεί η αποκλίνουσα συμπεριφορά του.
Πλέον, η πρόοδος της τεχνολογίας, έχει φέρει επαναστατικές ιδέες ακόμα και στην συμμόρφωση εγκληματικών προσωπικοτήτων. Ο Hashem Al-Ghaili, μοριακός βιολόγος, επιστήμονας επικοινωνίας και σκηνοθέτης με έδρα το Βερολίνο, έχει προτείνει μία ριζοσπαστική προσέγγιση για το σωφρονιστικό σύστημα, το λεγόμενο Cognify.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι του 21ου αι.
Αυτή η φουτουριστική ιδέα της φυλακής αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για να εμφυτεύσει προσαρμοσμένες μνήμες στον εγκέφαλο των κρατουμένων, με στόχο να προκαλέσει συναισθήματα όπως η ενσυναίσθηση και οι τύψεις, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την πραγματική αποκατάσταση. Η βασική ιδέα του Cognify περιστρέφεται γύρω από τη χρήση περιεχομένου που δημιουργείται από Τεχνητή Νοημοσύνη για τη δημιουργία ζωντανών, τεχνητών αναμνήσεων προσαρμοσμένων στη φύση και τη σοβαρότητα του εγκλήματος.
Οι βίαιοι παραβάτες θα μπορούσαν να αναγκαστούν να βιώσουν τα εγκλήματά τους από την οπτική γωνία των θυμάτων, ενώ οι έμποροι ναρκωτικών μπορεί να υπομείνουν προσομοιωμένες κρίσεις εθισμού και στερητικού συνδρόμου. Συναισθηματικές καταστάσεις όπως η αίσθηση της μετάνοιας και οι τύψεις θα προκληθούν από το χειρισμό των νευροδιαβιβαστών και των ορμονών.
Αυτές οι μνήμες στη συνέχεια εμφυτεύονται απευθείας στον εγκέφαλο, αλληλεπιδρώντας με το DNA και το RNA που συνδέονται με το σχηματισμό μνήμης. Οι κρατούμενοι θα μπορούσαν να επιλέξουν το Cognify ως εναλλακτική λύση στην παραδοσιακή φυλάκιση. Η θεραπεία θα μπορούσε να διαρκέσει λίγα λεπτά, επιτρέποντάς τους να εισέλθουν ξανά στην κοινωνία γρήγορα, αν και στο μυαλό τους μπορεί να φαίνεται ότι έχουν περάσει χρόνια σε έναν εξατομικευμένο σωφρονιστικό εφιάλτη.
View this post on Instagram
«Αυτή η εγκατάσταση έχει σχεδιαστεί για να μεταχειρίζεται τους εγκληματίες σαν ασθενείς. Αντί να περνούν χρόνια σε ένα πραγματικό κελί φυλακής, οι κρατούμενοι μπορούσαν να ολοκληρώσουν την ποινή τους εδώ μέσα σε λίγα μόνο λεπτά. Το Cognify θα μπορούσε κάποια μέρα να δημιουργήσει και να εμφυτεύσει τεχνητές μνήμες απευθείας στον εγκέφαλο του κρατούμενου. Θα μπορούσε να προσφέρει μια νέα προσέγγιση στην εγκληματική αποκατάσταση, μεταμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιμετωπίζει τους παραβάτες εστιάζοντας στην αποκατάσταση και όχι στην τιμωρία.» υποστηρίζει ο εμπνευστής της ιδέας Hashem Al-Ghaili.
Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται σαν μία σκοτεινή ταινία επιστημονικής φαντασίας και είναι μία θεωρία αλλά στην πραγματικότητα βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.
Ερευνητές έχουν ήδη εμφυτεύσει με επιτυχία ψεύτικες αναμνήσεις σε ποντίκια και έχουν μάθει πώς να μετατρέπουν τις τρομακτικές αναμνήσεις τους σε χαρούμενες. Εν τω μεταξύ, το 2018, ερευνητές μετέφεραν μια ανάμνηση από το ένα θαλάσσιο σαλιγκάρι στο άλλο, ένα χρόνο αφότου κατάλαβαν πώς να κωδικοποιήσουν ένα κλιπ φιλμ στο DNA του βακτηρίου του εντέρου E. coli. Αυτή η έρευνα, παράλληλα με τις νέες εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης, όπως το μοντέλο Sora από το OpenAI, αποτελεί την τεχνική βάση για το Cognify.
Αυτή η θεωρητική ιδέα, βασισμένη σε πραγματικές επιστημονικές εξελίξεις, ήρθε σαν απάντηση στα ελαττώματα του τρέχοντος συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, την αποτυχία του σωφρονισμού (όπως αποδεικνύεται από τα υψηλά ποσοστά υποτροπής), το συνωστισμό στις φυλακές και η μη τήρηση των ποινών. Ο Al-Ghaili υποστηρίζει ότι το Cognify θα μπορούσε να προσφέρει έναν πιο αποτελεσματικό δρόμο προς το σωφρονισμό και την επανένταξη. Ενώ η τεχνολογία πίσω από το Cognify βρίσκεται ακόμη στο εννοιολογικό στάδιο, ο Al-Ghaili πιστεύει ότι, με τα κατάλληλα ηθικά πρότυπα και νομικά πλαίσια, θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα μέσα σε μια δεκαετία
Ωστόσο, η διαδικασία αυτή εγείρει ανησυχίες για τις ηθικές συνέπειες, όπως η συγκατάθεση, η ιδιωτικότητα και η ελεύθερη βούληση και η ακεραιότητα της αίσθησης του εαυτού μετά την παρέμβαση. Η διαδικασία περιλαμβάνει μια σάρωση εγκεφάλου υψηλής ανάλυσης για την προσαρμογή τεχνητών αναμνήσεων, οι οποίες στη συνέχεια δίνονται σε έναν «κεντρικό υπολογιστή για επιστημονική έρευνα» για να βοηθήσει στην «κατανόηση του εγκληματικού μυαλού» και «καθορίσει την καλύτερη προσέγγιση» για την αντιμετώπιση μελλοντικών εγκλημάτων.
Η ιδέα αυτή από μόνη της φαντάζει σαν την αρχή μιας φασιστικής τεχνοκρατίας που με τη συλλογή δεδομένων θα είναι σε θέση να ξεφύγει από τον σωφρονισμό εγκληματιών και να καθορίζει τις αναμνήσεις και τα συναισθήματά ολόκληρου λαού. Να εμφυτεύει τεχνητές μνήμες και να μετατρέπει σκέψεις και ιδέες κατά το δοκούν.
Ο Al-Ghaili υπερασπίζεται την ιδέα, δηλώνοντας ότι θα μπορούσε να μειώσει το κόστος, να συντομεύσει τις ποινές φυλάκισης και να μειώσει τα ποσοστά υποτροπής. Υποστηρίζει ότι με τις κατάλληλες διασφαλίσεις, οι κίνδυνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν, αλλά η εμπιστοσύνη σε αυτούς που ελέγχουν μια τέτοια τεχνολογία παραμένει σημαντική ανησυχία. Αναγνωρίζει την ανάγκη για ηθικά πρότυπα και επίβλεψη, αλλά πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί η ευκαιρία στην τεχνολογία να βελτιώσει τις ζωές μας.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του Al-Ghaili, ο σκεπτικισμός όμως παραμένει. Το Cognify μοιάζει με δυστοπική μυθοπλασία και παραπέμπει σε ιστορικές πρακτικές πλύσης εγκεφάλου.
«Δεν νομίζω ότι έχει νόημα να βασίζονται τα αποτελέσματα οποιασδήποτε τεχνολογίας σε δυστοπικές πλοκές», υποστηρίζει ο Al-Ghaili. «Σίγουρα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, αλλά πρέπει επίσης να δώσουμε την ευκαιρία στην τεχνολογία να κάνει τη ζωή μας καλύτερη». Και βρίσκει ιδιαίτερα «παράλογες» τις συγκρίσεις με τις ζοφερές διαδικασίες του παρελθόντος. «Η πλύση εγκεφάλου χρησιμοποιώντας το Cognify είναι πολύ απίθανο να συμβεί εάν μια τέτοια τεχνολογία προστατεύεται πλήρως από το να πέσει σε λάθος χέρια».
Το Cognify αντιπροσωπεύει ένα τολμηρό και αμφιλεγόμενο όραμα για το μέλλον της εγκληματικής αποκατάστασης. Αξιοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη για τη δημιουργία και την εμφύτευση τεχνητών αναμνήσεων, επιδιώκει να αντιμετωπίσει ριζικά στην πηγή την εγκληματική συμπεριφορά που τα παραδοσιακά σωφρονιστικά συστήματα αποτυγχάνουν να πετύχουν. Ωστόσο, το ταξίδι από την ιδέα στην πραγματικότητα θα απαιτήσει την πλοήγηση σε σημαντικές ηθικές και νομικές προκλήσεις. Καθώς η κοινωνία συνεχίζει να εξερευνά τις δυνατότητες της τεχνολογίας σε διάφορους τομείς, το Cognify αποτελεί απόδειξη για τις καινοτόμες —και μερικές φορές αμφιλεγόμενες και τρομακτικές— ιδέες που διαμορφώνουν το μέλλον μας.
➸ Διαβάστε επίσης: Τεχνητή νοημοσύνη, ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα
