Όταν το Facebook επαναπροσδιορίστηκε σε Meta τον Οκτώβριο του 2021, αναφέρθηκε ευρέως ότι θα επικεντρωνόταν στην εικονική πραγματικότητα (VR), που θα βρισκόταν ψηλά στην ατζέντα του metaverse.

Ωστόσο, το Meta δεν έχει εγκαταλείψει ακόμη τον κόσμο της ύλης, όπως αντικατοπτρίζεται από την τεράστια επένδυση της εταιρείας σε γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας (AR).

Τί είναι η επαυξημένη πραγματικότητα (AR)

Η επαυξημένη πραγματικότητα (AR) είναι η σε πραγματικό χρόνο άμεση ή έμμεση θέαση ενός φυσικού, πραγματικού περιβάλλοντος, του οποίου τα στοιχεία επαυξάνονται από στοιχεία αναπαραγώμενα από συσκευές υπολογιστών, όπως ήχος, βίντεο, γραφικά ή δεδομένα τοποθεσίας. Ο όρος εισήχθη το 1992 από τον Τομ Κάουντελ.

Τα τελευταία χρόνια έντονη είναι η εμφάνιση της επαυξημένης πραγματικότητας. Η τεχνολογία Augmented Reality ή αλλιώς επαυξημένη πραγματικότητα ή αλλιώς ενισχυμένη πραγματικότητα είναι μια τεχνολογία που χρησιμοποιείται στις κινητές συσκευές. Η τεχνολογία Augmented Reality επιτρέπει την ζωντανή προβολή ενός φυσικού περιβάλλοντος του οποίου όμως η πραγματικότητα είναι επαυξημένη με την προβολή πληροφοριών αλλά και εικονικών προσώπων ή χώρων σχεδιασμένων μέσα έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο συνδυασμός της κάμερας με το σύστημα GPS ενός κινητού τηλεφώνου επιτρέπουν την προβολή επιπλέον πληροφοριών για ένα γεωγραφικό σημείο, διαμορφώνοντας ένα επαυξημένο πληροφοριακά τελικό αποτέλεσμα. Παρέχονται πληροφορίες που περιλαμβάνουν κείμενα, ήχους και video και αφορούν ειδικά τη γεωγραφική θέση που βρίσκεται ο χρήστης και στοχεύει η κάμερα του. Οι προβολές δεδομένων είναι δυνατές είτε από τις οθόνες κινητών είτε από ειδικά γυαλιά προβολής Augmented Reality. Κάτι ανάλογο δηλαδή με τον ήρωα της ταινίας Minority report (Tom Cruise) όπου στα πλαίσια της αναζήτησης μελλοντικών εγκλημάτων χρησιμοποιεί ένα πολύπλοκο σύστημα επαυξημένης πραγματικότητας και τους «Προγνώστες» για την σύλληψη μελλοντικών εγκληματιών.

Μπορεί η ταινία να αναφέρεται σε φανταστικούς τόπους και τρόπους λειτουργίας των διωκτικών αρχών η επαυξημένη πραγματικότητα όμως είναι εδώ και όπως φαίνεται ήρθε για να μείνει. Το ενδιαφέρον μεγάλων εταιριών, όπως η Google και η Microsoft, αλλά και κρατικών μυστικών υπηρεσιών δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο πρόκειται να διαδραματίσει στο άμεσο, και όχι μόνο, μέλλον.

Το Meta είναι μόνο μία από τις πολλές εταιρείες που στοιχηματίζουν ότι το μέλλον του φυσικού χώρου θα περιλαμβάνει τη συγχώνευση με τον ψηφιακό χώρο, με αποτέλεσμα την επαύξηση της πραγματικότητάς μας. Η Apple, η Google, η Snap, η Microsoft και μια σειρά άλλων εταιρειών εργάζονται πάνω στην επαυξημένη πραγματικότητα: γυαλιά, έξυπνους φακούς επαφής και ακουστικά.

Είσοδος στο υποσυνείδητο

Στο πλαίσιο των Reality Labs, το Meta ηγείται του πρότζεκτ Aria, το οποίο προωθεί την πιλοτική ανάπτυξη γυαλιών επαυξημένης πραγματικότητας υπό την ομπρέλα ενός ερευνητικού πειράματος που πραγματοποιείται με ακαδημαϊκούς εταίρους. Η εταιρεία υπόσχεται ότι οι χρήστες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα γυαλιά AR για να ανάβουν μια λάμπα κοιτώντας την απλά και να μπορούν να βρίσκουν γρήγορα τα κλειδιά τους.

Ωστόσο, υπάρχει μια διάσταση των φορητών AR συσκευών που οι προγραμματιστές τους τείνουν να υποβαθμίζουν ή να αγνοούν εντελώς: πρόκειται για την παρακολούθηση των κίνήσεων των ματιών και για το ποιες πληροφορίες που σχετίζονται με τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο μέσω των βλεμμάτων και των κινήσεων των ματιών μας καταγράφονται και αναλύονται.

Οι ψυχολόγοι έχουν εδώ και καιρό εντοπίσει ότι οι κινήσεις των ματιών είναι αφιλτράριστα σήματα, που δίνουν μια ακριβή εικόνα της υποσυνείδητης νόησης των ανθρώπων.

Παρακολούθηση της της κίνησης των ματιών

Η παρακολούθηση των κινήσεων των ματιών στο πλαίσιο των συσκευών AR έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον από τις μεγάλες εταιρείες. Ήδη από τον 19ο αιώνα η παρακολούθηση των ματιών σχεδιάστηκε αρχικά ως μεθοδολογία που βοηθούσε τους ερευνητές να κατανοήσουν και να καταγράψουν την οπτική προσοχή στο περιβάλλον του ερευνητικού εργαστηρίου.

Συνήθως εφαρμόζεται στη γνωστική ψυχολογία, στην έρευνα μάρκετινγκ και, πιο πρόσφατα, στις αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-υπολογιστή, όπου μπορεί να διευκολύνει τη ζωή των ασθενών με αναπηρίες.

Οι σύγχρονοι ανιχνευτές ματιών χρησιμοποιούν γενικά μια μέθοδο γνωστή ως «αντανακλαστικό του κερατοειδούς», όπου ένα φως ευθείας υπέρυθρης ακτινοβολίας χρησιμοποιείται για να φωτίσει τα μάτια, προκαλώντας μια αντανάκλαση που ανιχνεύεται από μια κάμερα υψηλής ανάλυσης. Ο προηγμένος προγραμματισμός εικόνας αναγνωρίζει στη συνέχεια το σημείο του βλέμματος και τα ερεθίσματα, καθιστώντας δυνατή τη δημιουργία ενός θερμικού χάρτη για το πού κοιτάζει ένα άτομο σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Επιπλέον, τα δεδομένα που συλλαμβάνονται περιλαμβάνουν τη θέση της κόρης, τα μοτίβα ανοιγοκλεισίματος των ματιών και τις κινήσεις των ματιών.

Τα τελευταία χρόνια, το φάσμα των εφαρμογών παρακολούθησης της κίνησης των ματιών έχει διευρυνθεί σημαντικά, από τα συστήματα παρακολούθησης οδηγών, τη διαχείριση της προσοχής στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη των ηλικιωμένων, τον σχεδιασμό ιστοτόπων ηλεκτρονικού εμπορίου, ακόμη και τα βιντεοπαιχνίδια ως εργαλείο για τη δημιουργία «εικονικών ταξιδιών» για τους παίκτες.

Ωστόσο, για την ώρα οι εφαρμογές αυτές πραγματοποιούνται συνήθως στο πλαίσιο έργων ανάπτυξης προϊόντων ή έρευνας και όχι ως ενσωματωμένα χαρακτηριστικά σε συσκευές που απευθύνονται στην καταναλωτική αγορά.

Το απόρρητο δεν αρκεί

Πράγματι, με την ενσωμάτωση συσκευών εντοπισμού του βλέμματος σε συσκευές AR που προορίζονται για καταναλωτές, αυτό που αρχικά αποτελούσε αποκλειστικά μια επιστημονική μεθοδολογία, μεταφέρεται στον πραγματικό κόσμο. Η ανάπτυξη AR wearables με δυνατότητες παρακολούθησης της κίνησης των ματιών για τη μαζική αγορά, αποτελεί την επιτομή της αδυσώπητης οικειοποίησης της καθημερινής ζωής των ανθρώπων από την τεχνολογία.

Είναι εύκολο να παραμερίσει κανείς το ζήτημα ισχυριζόμενος ότι η παρακολούθηση του βλέμματος είναι απαραίτητη για να επωφεληθούν οι χρήστες πλήρως από την AR τεχνολογία. Για παράδειγμα, οι προγραμματιστές του πρότζεκτ Aria εξηγούν ότι για να λειτουργήσουν τα γυαλιά AR, «πρέπει να έχουν μια καλή αίσθηση για το πού βρίσκεστε, τι κοιτάτε και τι ενέργεια μπορεί να προτίθεστε να κάνετε».

Για να προλάβουν τις ανησυχίες των χρηστών, οι δεοντολόγοι του Meta επιμένουν στην προστασία της ιδιωτικής ζωής. Ωστόσο, η εστίαση στη διαφάνεια των δεδομένων και η προηγμένη έρευνα για την ανώνυμη χρήση των δεδομένων παρακολούθησης της κίνησης των ματιών δεν θα αποτρέψει τους ανιχνευτές του βλέμματος από το να παρακολουθούν το υποσυνείδητο μέσω την αλληλεπίδραση των χρηστών με τον έξω κόσμο σε τέτοιο επίπεδο που δεν έχουμε καν αντιληφθεί.

Η επαυξημένη πραγματικότητα είναι μια μεγάλη επιχείρηση που εμπεριέχει την ικανότητα για ανώνυμη μετατροπή της ίδιας της ύπαρξής μας στο δομημένο περιβάλλον. Το Meta φέρεται να έχει επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια σε αυτό που αποκαλεί το «ιερό δισκοπότηρο» των πλήρως εξελιγμένων γυαλιών AR για όλους.

Αναμφίβολα, με τα φορητά AR, αυτό που οδηγεί στην υλοποίησή τους είναι η δυνατότητα της εμπορευματοποίησής τους μέσω της στοχευμένης διαφήμισης.

Αποφυγή της ευθύνης

Οι εταιρείες που αναπτύσσουν προϊόντα παρακολούθησης του βλέμματος τείνουν να αποφεύγουν την ευθύνη ζητώντας την αυτορρύθμιση της εκκολαπτόμενης AR βιομηχανίας.

Η έρευνά που αφορά την εφαρμογή διεισδυτικών τεχνολογιών στο δομημένο περιβάλλον, δείχνει ότι οι η αυτορρύθμιση που επιβάλλουν οι ενσωματωμένες τεχνολογίες στους χρήστες σε έξυπνα περιβάλλοντα δεν λειτουργεί.

Το βασικό ερώτημα είναι αν οι χρήστες προτιμούν να λαμβάνουν ικανοποίηση από την AR τεχνολογία εις βάρος της ελευθερίας τους ή να είναι ελεύθεροι εις βάρος της ικανοποίησής τους αυτής.

Η χρήση της τεχνολογίας παρακολούθησης της κίνησης των ματιών θα πρέπει να ελέγχεται αυστηρά από κάποιους εξωτερικούς ρυθμιστές. Οι χρήστες θα πρέπει πάντα να έχουν το νομικά καθορισμένο δικαίωμα και τη δυνατότητα να ενημερώνονται επαρκώς σχετικά με την επιλογή της παρακολούθησης της κίνησης ματιών τους κάθε φορά που χρησιμοποιούν τις φορητές AR συσκευές, τόσο στην επαυξημένη όσο και στην εικονική πραγματικότητα.

Αυτό είναι απολύτως απαραίτητο για να διασφαλιστεί ότι η AR τεχνολογία δεν θα οδηγήσει σε ένα δυστοπικό μέλλον.