Οι εποχές αλλάζουν, η ζωή προχωράει, οι συνήθειες και οι τάσεις αναθεωρούνται. Αυτό που κάποτε αποτελούσε κανόνα, πλέον είναι ξεπερασμένο, ενίοτε και απαγορευμένο. Η εξέλιξη, είτε κοινωνική είτε τεχνολογική, επηρεάζει τον τρόπο που δημιουργούμε, σκεφτόμαστε, μιλάμε και παράγουμε, αναπόφευκτα, λοιπόν, διαμορφώνεται και το πλαίσιο στον χώρο τον τεχνών.
Με το τοπίο γύρω μας να έχει αλλάξει πλήρως τα τελευταία χρόνια, οι ταινίες δεν θα μπορούσαν να μην επηρεαστούν και σπάνια συναντάμε τάσεις και είδη που μεγαλώσαμε μαζί τους. Παρακάτω, μια λίστα 5+1 περιπτώσεων που θα σας φέρει κινηματογραφικές αναμνήσεις, χωρίς απαραίτητα να τις αναπολείτε.
Το κάπνισμα
Στην «Χρυσή Εποχή» του Χόλυγουντ, το κάπνισμα ήταν ένδειξη κομψότητας και στυλ. Από τον Humphrey Bogart και τον Cary Grant, μέχρι την Audrey Hepburn, οι πρωταγωνιστές των ταινιών συνήθιζαν να καπνίζουν και να φυσάνε τον καπνό του τσιγάρου με φινέτσα. Ωστόσο, τα πράγματα ξεκίνησαν να αλλάζουν το 1964 όταν η ΗΠΑ ανακήρυξαν το κάπνισμα ως επικίνδυνο για την υγεία αφού το συνέδεσαν με τον καρκίνο του πνεύμονα και του λάρυγγα. Πλέον ελάχιστοι ηθοποιοί στις ταινίες κρατάνε τσιγάρο -εκτός από κάποιες εξαιρέσεις- ενώ οι τελευταίες «μεγάλες» στιγμές που μπορούμε να θυμηθούμε, έχουν ως πρωταγωνίστρια την Scarlett Johansson στο “Match Point” και την Penelope Cruz στο “Vicky Cristina Barcelona”, αμφότερες σκηνοθετημένες από τον Woody Allen.
Η αιώνια αγάπη
Η ιδέα της αιώνιας αγάπης αποτέλεσε για αρκετά χρόνια το βασικότερο αφήγημα του κινηματογράφου. Βέβαια, κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και στον χώρο της ποίησης, της συγγραφής βιβλίων και της μουσικής, αλλά στις ταινίες η δυναμική της αιώνιας αγάπης ξεδιπλώθηκε πλήρως. Από τις κομεντί μέχρι τις δραματικές ταινίες, ο έρωτας και η αγάπη εξυμνήθηκαν όσο καμία άλλη αξία της ζωής, με το “The Notebook” ίσως να είναι η τελευταία ταινία του κινηματογραφικού είδους που έχει στο επίκεντρό της ένα μοναδικό love story. Όλα άλλαξαν όταν κυκλοφόρησε το “Kramer vs. Kramer” του 1979, καθώς για πρώτη φορά ο κόσμος παρακολούθησε την άσχημη πλευρά ενός διαζυγίου και από τότε, με τις κοινωνικές τάσεις να ευνοούν, η απιστία, ο χωρισμός και τα προβλήματα επικοινωνίας στα ζευγάρια αντικατέστησαν την αιώνια αγάπη.
Οι φαρσοκωμωδίες
Στην Αμερική το ονομάζουν slapstick comedy, θέλοντας να εστιάσουν στην υπερβολική σωματική δραστηριότητα των ηθοποιών, όπως του Charlie Chaplin και των Abbott and Costello, αλλά εμείς (η γενιά που ξεκίνησε να παρακολουθεί ταινίες πριν 30-35 χρόνια) το συναντήσαμε στις ταινίες “The Naked Gun”, “Airplane!”, “Hot Shots” και γενικότερα όπου έπαιζε ο Leslie Nielsen και ό,τι σκηνοθετούσε ο Mel Brooks. Μπορεί αυτές οι ταινίες να άφησαν το δικό τους στίγμα στον κινηματογράφο και να λειτουργήσαν ως βασική επιρροή για τις επόμενες μεγάλες επιτυχίες στο είδος της κωμωδίας στα ‘90s, ωστόσο το «παιχνίδι» ξεκίνησε να παίζεται με διαφορετικό τρόπο όταν η βιομηχανία του κινηματογράφου αποφάσισε να «παίξει» με όρους blockbuster. Η σκηνοθεσία στις κωμωδίες σταμάτησε να λειτουργεί αυτόνομα και να δημιουργεί από μόνη της στιγμές γέλιου, δίνοντας έμφαση στους ηθοποιούς και στις ατάκες τους, ενώ εμφανίστηκε και σεναριακή πλοκή αφαιρώντας έτσι τα στοιχεία του αυθορμητισμού, του αυτοσχεδιασμού και της προσέγγισης «να σπάσουμε πλάκα».
Τα στερεότυπα
Οι Λατίνοι συνήθως ήταν ναρκέμποροι και γεμάτοι τατουάζ. Τα nerds, οι άνθρωποι που είχαν διαβάσει πολύ και είχαν γνώσεις, φορούσαν γυαλιά «πατομπούκαλα». Οι hackers ήταν άτομα που έμεναν απομονωμένοι σε ένα δωμάτιο γεμάτο από άδεια κουτιά πίτσας και πατημένες μπύρες. Οι Αφροαμερικανοί περπατούσαν σαν γκάνγκστερ σε γκέτο, ακόμη και αν ήταν επιτυχημένοι. Οι γείτονες ξεπερνούσαν τα όρια του εκνευρισμού και δημιουργούσαν εμπόλεμες καταστάσεις. Στα θρίλερ, ο μαύρος, η σέξι τύπισσα και αυτός/αυτή που μιλούσε ακατάπαυστα, πέθαιναν πρώτοι από όλους. Όταν όμως αποφασίσαμε ως κοινωνία να αποτινάξουμε κάθε είδους στερεότυπο που δημιουργεί και συντηρεί κοινωνικές ανισότητες, αυτοί οι χαρακτήρες εξαφανίστηκαν σχετικά γρήγορα καθώς κανένα κινηματογραφικό στούντιο δεν ήθελε να κατηγορηθεί για διατήρηση και παρουσίαση στερεοτύπων. Φυσικά, υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπου τέτοιοι χαρακτήρες μπορούν να προκαλέσουν γέλιο χωρίς ταυτόχρονα να πληγώνουν, με λαμπρό παράδειγμα το Saturday Night Live (SNL) στην αμερικανική τηλεόραση.
Οι στωικοί ανδρικοί χαρακτήρες
Για αρκετά χρόνια οι περισσότεροι άνδρες πρωταγωνιστές διακρινόντουσαν από στωικότητα και ήταν μετρημένοι στα λόγια τους. Όσο για τα συναισθήματά τους; Κρατούσαν ένα μυστηριώδες προφίλ και δύσκολα μπορούσες να καταλάβεις τι ένιωθαν ή τι σκεφτόντουσαν για όλα αυτά που συνέβαιναν γύρω τους. Ήταν η εποχή του άνδρα «πολλά βαρύ» που ένα βλέμμα ήταν αρκετό, για να πει πολλά και τίποτα ταυτόχρονα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Clint Eastwood. Την δεκαετία του 1980 αυτό ξεκίνησε να αλλάζει σταδιακά και όταν ο Mel Gibson ως Martin Riggs απέδωσε εξαιρετικά έναν εύθραυστο μάτσο χαρακτήρα στο “Lethal Weapon”, όλα ήρθαν ανάποδα στον κινηματογράφο. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τον χαρακτήρα John Wick, στις ομώνυμες ταινίες, του Keanu Reeves.
Τα κορίτσια bimbo
Οι αφελείς και όμορφες γυναίκες δημιούργησαν ένα διαχρονικό αφήγημα στις ταινίες που, όπως ήταν αναμενόμενο, λειτούργησε αρνητικά για το φύλο γενικότερα. Σεξουαλικοποιήθηκαν στον υπέρτατο βαθμό και θεωρήθηκαν «τρόπαιο» για τους άνδρες. Μια εξ αυτών και η Marilyn Monroe που ποτέ δεν της πιστώθηκε κάτι περισσότερο από απλή φωτογένεια και ταλέντο στο σκέρτσο. Όταν την δεκαετία του 1960 τα κινήματα για ανθρώπινα δικαιώματα και την γυναικεία χειραφέτηση απέκτησαν κοινωνική δύναμη και μιντιακή παρουσία, οι bimbo ξεκίνησαν να φθίνουν στον κινηματογράφο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η συγκεκριμένη προσέγγιση έχει εξαλειφθεί.
