«Αυτή τη στιγμή υπάρουν 10.500 άστεγοι στην Ιρλανδία…Μία αύξηση 280% τα τελευταία 5 χρόνια.» Με αυτή τη φράση ξεκινά το ντοκιμαντέρ Street Leagues (Η Λίγκα των Αστέγων) στο ERTflix που ακολουθεί μια ομάδα παικτών καθώς αφήνουν πίσω τους καθημερινούς τους αγώνες για να αγωνιστούν στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, βρίσκοντας την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση του σκοπού στην πορεία.
Κατά την τελευταία δεκαετία, οι υφέσεις, η οικονομική αστάθεια και οι κρίσεις, έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο πρόβλημα αστέγων, όχι μόνο στην Ιρλανδία, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι είναι άστεγοι κάθε βράδυ στην ΕΕ και στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία.
Η έλλειψη σταθερής στέγασης είναι κάτι περισσότερο από μια φυσική απουσία καταφυγίου—διαταράσσει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής, οδηγώντας σε ένα χείμαρρο στρεσογόνων παραγόντων που μπορούν να βλάψουν σημαντικά την ψυχική υγεία.
Και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που πραγματεύεται το Street Leagues. Το ντοκιμαντέρ μιας ώρας, σε σκηνοθεσία Daniel F Holmes έκανε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Virgin Dublin 2020 και ήταν επίσης υποψήφιο για το ICCL Human Rights Film Award. Η ταινία προβάλλει τη σημαντική αλυσιδωτή αντίδραση που μπορεί να έρθει σε κάθε κοινωνία όταν τα περιθωριοποιημένα μέλη της έχουν την δύναμη να δείξουν τις πραγματικές τους δυνατότητες.
Ο Sean Kavanagh, συντάκτης και διευθυντής του περιοδικού “The Big Issue” (αντίστοιχο της δική μας Σχεδίας) στην Ιρλανδία, και εκτελεστικός παραγωγός του ντοκιμαντέρ γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τα ψυχικά και σωματικά οφέλη που θα μπορούσαν να αποκομιστούν από τον αθλητισμό, αποφάσισε να δημιουργήσει μια ομάδα ποδοσφαίρου ανθρώπων που ζουν στο δρόμο.
«Συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν πολλοί νέοι εκεί έξω που ένιωθαν αποστερημένοι από την κοινωνία. Ένιωθαν ότι δεν υπήρχε τίποτα εκεί για αυτούς. Στέκονταν στις γωνιές των δρόμων, έκαναν χρήση ουσιών. μικροεγκλήματα. Η ιρλανδική οικονομία ήταν στο απόγειό της και αυτοί ένιωθαν ότι έμεναν πίσω, ότι η κοινωνία τους ξεχνούσε τελείως. Για να τους κινητοποιήσω, σκέφτηκα να διοργανώσω ένα τουρνουά ποδοσφαίρου και να δούμε πόσοι θα εμφανιστούν. »
Ο Kavanagh έμεινε «έκπληκτος» με την προσέλευση κάποιων εκατοντάδων στο πρώτο τουρνουά ποδοσφαίρου και «κατέβασε» μια ιρλανδική ομάδα στο πρώτο Homeless World Cup (Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Αστέγων) στην Αυστρία το 2003.
«Δεν πρόκειται μόνο για μία αθλητική προσπάθεια. Είναι κάτι περισσότερο» υποστηρίζει. Είναι οικοδόμηση αυτοσεβασμού, αυτοπεποίθησης και αίσθηση αυτοεκτίμησης. Παίρνει μία μη παραγωγική ζωή και δίνει σε ένα άτομο την ευκαιρία να εκπληρώσει τις δυνατότητες που υπήρχαν πάντα και να του δώσει την αυτοπεποίθηση να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες.»
Το στίγμα που συνδέεται με την έλλειψη στέγης, σε συνδυασμό με την κοινωνική απομόνωση που συχνά συνεπάγεται, μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα αναξιότητας και απελπισίας. Πολλοί άνθρωποι που είναι άστεγοι βιώνουν βαθιά κατάθλιψη, ιδιαίτερα καθώς αντιμετωπίζουν επανειλημμένα εμπόδια στις προσπάθειες να βρουν δουλειά ή να εξασφαλίσουν σταθερή στέγαση. Η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, η οποία είναι κρίσιμη για την ψυχική ευεξία, επιδεινώνει αυτά τα συναισθήματα, οδηγώντας σε μια καθοδική πορεία απελπισίας.
Η κατάχρηση ουσιών είναι ταυτόχρονα αιτία και συνέπεια της έλλειψης στέγης. Πολλά άτομα στρέφονται στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ ως τρόπο να αντιμετωπίσουν τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής στους δρόμους. Ωστόσο, η κατάχρηση ουσιών μπορεί να επιδεινώσει τις συνθήκες ψυχικής υγείας, οδηγώντας σε έναν κύκλο εθισμού που είναι δύσκολο να σπάσει χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη και πόρους.
«Όλα τα όρια που συνήθως μας χωρίζουν, είτε είναι ταξικά, είτε κάποιο είδος κοινωνικής δομής που είναι δύσκολο να εντοπιστεί. Ό,τι και αν είναι όλα αυτά τα όρια γκρεμίζονται» , αναφέρει ο ηθοποιός Colin Farrell πρεσβευτής της ομάδας.
Ο Farrel μιλά με πάθος για τις δικές του συνθήκες – λέει για το πώς ήταν κάποτε εθισμένος, υπέφερε από εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Καταλαβαίνει ότι οι άνθρωποι λαχταρούν να ζουν με αξιοπρέπεια και νόημα. Το Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων έχει δώσει στα μέλη του σκοπό, αναγνωρίζοντας την αξία του αθλητισμού στην ανάπτυξη του χαρακτήρα.
«Υπάρχει μία απίστευτη αίσθηση κοινότητας, διασκέδασης. Οι αθλητές, οι ποδοσφαιριστές, οι άντρες και οι γυναίκες του Παγκόσμιου Κυπέλλου Αστέγων έχουν αντιμετωπίσει διαφορα όπως όλοι μας πάνω- κάτω, με πραγματικά ακραίους τρόπους. Πολλοί από αυτούς είναι άστεγοι εδώ και χρόνια, πολλοί είχαν εθισμό σε ναρκωτικά και αλκοόλ, προέρχονταν από διαλυμένα σπίτια, είχαν κακοποιητικές σχέσεις. Αλλά ήρθε η ώρα να βρεθούν στο κέντρο ενός κόσμου που είναι εντελώς ανοιχτός σε όλους… και έναν κόσμο που έχει σχεδιαστεί για να κάνουν ένα βήμα μπροστά και να είναι η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους, έστω και για μία μόνο στιγμή. »
Η πρωτοβουλία του Kavanagh οδήγησε στη δημιουργία 13 πρωταθλήματα ποδοσφαίρου αστέγων, ανδρών και γυναικών σε όλη την Ιρλανδία Το πρωτάθλημα επεκτάθηκε για να καλύψει την ευρύτερη περιοχή του Δουβλίνου και συνδέθηκε με την Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Ιρλανδίας στην κατηγορία “Ποδόσφαιρο για Όλους”.
Οι ομάδες αποτελούνται από άστεγους, εξαρτημένους από ναρκωτικά και αλκοόλ που έχουν μπει σε αποκατάσταση, πρώην παραβάτες, μακροχρόνια άνεργους με μαθησιακές δυσκολίες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο και, ανθρώπους, που μένουν ξενώνες και κέντρα διαμονής.
Καθώς δημιουργήθηκαν περισσότερα πρωταθλήματα ποδοσφαίρου για τους αστέγους, έγινε φανερό ότι η ενασχόληση με τον αθλητισμό και τη συγκρότηση ομάδας ήταν ένα βασικό βοήθημα για τη σύνδεση με τους άλλους, την εύρεση αυτοπεποίθησης και την ανανεωμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης. Ο Sean Kavanagh δηλώνει ότι κοστίζει περίπου 80.000 ευρώ για να κρατηθεί κάποιος στη φυλακή για ένα χρόνο. Η μεταφορά δύο προπονητών και ομάδων ποδοσφαιριστών, μαζί με άλλα βασικά στελέχη στο Όσλο για το Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, κλόστισε περίπου τον ίδιο προϋπολογισμό. Κατά τη γνώμη του, δεν πρέπει να υπάρχει κανένα επιχείρημα για το ποια από τις δύο είναι η καλύτερη επιλογή.
«Ο λόγος που ο αθλητισμός είναι τόσο αποτελεσματικός στο να επηρεάζει την νοοτροπία των ανθρώπων, είναι ότι, όταν κάνεις αθλητισμό,είσαι έξω από το περιβάλλον σου, γίνεσαι άλλος άνθρωπος. Δεν ανησυχείς πλέον για τις δυσκολίες της ζωής σου, είσαι εκεί έξω και είσαι σε έναν άλλον κόσμο, σε έναν κόσμο στον οποίο συμβάλλεις και ξεχνάς τα προβλήματα σου. Αυτή ακριβώς η αίσθηση, να ζεις τη στιγμή, να είσαι κομμάτι από κάτι είναι απαραίτητο στην ευημερία σου. »
Η πρώτη ομάδα γυναικών της Ιρλανδίας στο τουρνουά της Νορβηγίας περιλάμβανε την Christine Geoghegan με καταγωγή από τον Clondalkin και τη Nikitta Farrelly από το Tallaght. Τερμάτισαν 10ες στη γενική κατάταξη και έλαβαν το τρόπαιο των καλύτερων νεοφερμένων.
Η ομάδα των ανδρών διοικούνταν τότε και τώρα, από τον ντόπιο και πρώην διεθνή Ιρλανδό Thomas Morgan, και στη Νορβηγία αρχηγός της ήταν ο David Bissett από το Cherry Orchard. Τα αγόρια με τα πράσινα έφτασαν στους προημιτελικούς και τερμάτισαν οκτώ από 48 χώρες.
Ο Graham Tucker, προπονητής και πρώην παίκτης, υποστηρίζει ότι το πρωτάθλημα προσφέρει στους ανθρώπους μια «δεύτερη ευκαιρία». «Πολλοί καλοί ποδοσφαιριστές ακολουθούν λάθος δρόμο, χωρίς να φταίνε οι ίδιοι, απλά τους βρίσκει απροετοίμαστους Τα πρωταθλήματα στο δρόμους τους δίνουν την ευκαιρία να νιώσουν ξανά καλά, να γίνουν αποδεκτοί ξανά. Για μένα, από μικρή ηλικία, από το να είμαι στη φυλακή και αλκοολικός, και μετά να αλλάξω όλη μου τη ζωή μέσα από το ποδόσφαιρο, ήταν καταπληκτικό..
Παθιασμένος με το άθλημα, ο Tucker είναι έντονος και σταθερός στον ηγετικό του ρόλο ως προπονητής.
«Μία μπάλα μπορεί να αλλάξει μια ζωή. Άλλαξε τη δική μου ζωή. Σου δίνει αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Πολλοί που παίρνουν αυτόν τον δρόμο δεν γίνονται αποδεκτοί. Δεν τους δέχονται στο σχολείο, δεν τους δέχονται στο σπίτι. Αλλά έτσι όπως γίνεσαι αποδεκτός στο ποδόσφαιρο, μπορείς να εκφραστείς. Ο αθλητισμός μπορεί να σε κάνει να νιώθεις καλά συμμετέχοντας σε μία αθλητική προσπάθεια. Αυτό είναι πραγματικά τα πρωταθλήματα στον δρόμο. »
View this post on Instagram
Ο David Bissett είναι αρχηγός της ανδρικής ομάδας. Παραδέχεται ότι πριν αναλάβει αυτή τη θέση, δεν ήξερε πώς να ζήσει τη ζωή χωρίς να είναι «υπό την επήρεια». Η Tara McNeill, μέλος της γυναικείας ομάδας, ήταν ντροπαλή και επιφυλακτική όταν την προσέγγισαν για πρώτη φορά να παίξει ποδόσφαιρο. Η McNeill παραδέχτηκε ότι πίστευε ότι ήταν πολύ μεγάλη για να παίξει. Ομολογεί ειρωνικά ότι είναι γιαγιά και την τρώει η αγάπη για την οικογένειά της.
Η Nikita Farrelly μιλάει για το πόσο σημαντικό είναι το ποδόσφαιρο για εκείνη – είναι και αυτή μια εξαρτημένη που αναρρώνει. Η Christine Geoghegan λέει ότι η επέτειος και τα γενέθλια του μπαμπά της ήταν περίπου την εποχή του Παγκοσμίου Κυπέλλου Αστέγων και πόσο δύσκολο ήταν για εκείνη να το διαχειριστεί (ο πατέρας της είχε αυτοκτονίσει) υπογραμμίζοντας πόσο βοήθησε η συμμετοχή της στην ποδοσφαιρική ομάδα στο να χτίσει αυτοεκτίμηση.
View this post on Instagram
Το ταξίδι στο Όσλο όπου διεξάγεται το Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, είναι γεμάτο αγωνία και ενθουσιασμό. Τυλιγμένοι με τις Ιρλανδικές σημαίες, με τη στολή της ομάδας, περπατούν στους δρόμους, γελώντας, τραγουδώντας και διασκεδάζοντας. Τις επόμενες μέρες, τα παιχνίδια κερδίζονται και χάνονται, αλλά ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, όλοι οι παίκτες είναι γεμάτοι περηφάνια για όσα έχουν πετύχει. Ο Jamie Leahy περιγράφει πόσο αυτοεκτίμηση και σιγουριά για τον εαυτό του έχει αποκτήσει. Ο Dillon Sheehan προτρέπει όσους βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση να γνωρίζουν ότι υπάρχει πάντα φως στο τέλος του τούνελ ενώ ο Philip Doyle υπογραμμίζει την ντροπή και τον φόβο που είχε να ζητήσει βοήθεια καθώς κατακλύζονται από ένα αίσθημα αναξιότητας. Αφού έπαιξε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, αισθάνθηκε ότι κάπου ανήκει, ότι έχει ένα σκοπό. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να σηκώσουν το τηλέφωνο και να μιλήσουν – είναι μία ευκαιρία να επανασυνδεθείς με τον εαυτό σου και την ίδια τη ζωή.
Ένα χρόνο μετά η ζωή των ανθρώπων αυτών φαίνεται να είχε μεταμορφωτική τροπή. Ο Philip Doyle έχει δουλειά πλήρους απασχόλησης και εκπαιδεύει εφήβους να παίζουν ποδόσφαιρο. Η Nikita Farrelly καλωσόρισε τον πρώτο της γιο και λέει ότι δεν ήταν ποτέ πιο ευτυχισμένη. Η Tara McNeill αισθάνεται σίγουρη για τις ικανότητές της δηλώνοντας ότι έχει πολλά να δώσει ανεξάρτητα από την ηλικία της – συνεχίζει να παίζει ποδόσφαιρο τακτικά. Ο Dillon Sheehan πρόκειται να ξεκινήσει ένα μάθημα FAI. Ο Johnny Makumbu έχει τώρα δουλειά πλήρους απασχόλησης και λέει ότι όλα άλλαξαν για εκείνον αφού συμμετείχε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων.
Το Street Leagues είναι ένα δυνατό ντοκιμαντέρ, που εμπνέει και σε γεμίζει ελπίδα και κίνητρο. Είναι μια συγκινητική απόδειξη του αδάμαστου ανθρώπινου πνεύματος και της σημασίας της δεύτερης ευκαιρίας στη ζωή.
Εθνική Ομάδα Αστέγων – Ελλάδα
Στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της καμπάνιας Γκολ στη Φτώχεια και αξιοποιώντας το ποδόσφαιρο ως εργαλείο για κοινωνική αλλαγή, έχει δημιουργηθεί η Εθνική Ομάδα Αστέγων, η οποία συμμετέχει κάθε χρόνο στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων. Πρόκειται για έναν κορυφαίο ποδοσφαιρικό, μα πρωτίστως κοινωνικό θεσμό, που καθιερώθηκε µε πρωτοβουλία του Διεθνούς Δικτύου Εφηµερίδων Δρόµου (International Network of Street Papers) και έχει, μεταξύ άλλων, την υποστήριξη της UEFA και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). «Γκολ στη Φτώχεια» είναι και το σύνθημα της επίσημης διοργάνωσης («Kick Out Poverty»).
Σύμφωνα με τη “Σχεδία”, η συμμετοχή της Εθνικής Αστέγων στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων κάθε χρόνο δεν είναι απλώς ένα ταξίδι για να «παίξουν δέκα άνθρωποι μπάλα». Η συμμετοχή σε αυτή τη σημαντική κοινωνική πρωτίστως διοργάνωση αποσκοπεί στο να προσθέσει ένα ακόμη στέρεο λιθαράκι στο δύσκολο δρόμο προς την κοινωνική ένταξη ή επανένταξη. Είναι μια διαδικασία που κρατάει μήνες, ίσως και χρόνια, και η συμμετοχή σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων είναι κομμάτι αυτής της διαδικασίας και όχι αυτοσκοπός.
Έξι µήνες µετά το 4ο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων στo Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής, τα αποτελέσµατα της κοινωνικής έρευνας (“Social Impact Report”) για τη µετέπειτα πορεία των συµµετεχόντων ήταν εντυπωσιακά:
92% δήλωσε πως η συµµετοχή του αποτέλεσε σοβαρό κίνητρο για ένα νέο ξεκίνηµα στη ζωή (368 παίκτες)
89% βελτίωσε τις κοινωνικές του σχέσεις (331 παίκτες)
73% δήλωσε ότι η ζωή του άλλαξε προς το καλύτερο (272 παίκτες)
35% βρήκε µόνιµη θέση εργασίας (130 παίκτες)
44% βελτίωσε τις συνθήκες διαβίωσής του (improved housing) (164 παίκτες)
39% επέλεξε να (επαν)ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστηµα (145 παίκτες)
25% παίκτες ολοκλήρωσαν προγράµµατα απεξάρτησης από ψυχότροπες ουσίες (93 παίκτες)
