Ο Ζακ Οντιάρ εργάστηκε σκληρά το διάστημα του αναγκαστικού εγκλεισμού κι έγραψε ένα εξαιρετικό σενάριο για έναν Μεξικανό βαρόνο των ναρκωτικών που “σκηνοθετεί” τον θάνατό του. Υποβάλλεται σε επέμβαση αλλαγής φύλου και ξεκινά μία εκστρατεία υπέρ των αγνοουμένων θυμάτων μίας σύγχρονης λαίλαπας. Το αποτέλεσμα ήταν η ταινία “Εmilia Pérez”, ένα φαντασμαγορικό τρανς-ναρκο-μιούζικαλ που κέρδισε 13 υποψηφιότητες για Όσκαρ. Από το 1929 όταν ξεκίνησαν τα Βραβεία της Ακαδημίας, μόνο τρεις ταινίες έχουν λάβει περισσότερες υποψηφιότητες. Καμία άλλη ξενόγλωσση ταινία δεν έχει πετύχει κάτι τέτοιο και μένει φανεί το τελικό αποτέλεσμα.  

Το Χόλιγουντ είναι γοητευμένο, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα διατυπώνονται επιφυλάξεις. Οι κριτικές από τους θεατές είναι σκληρές. Στη βάση δεδομένων ταινιών IMDb είναι η ταινία με τη χαμηλότερη βαθμολογία μεταξύ των υποψηφίων για Καλύτερη Ταινία από το 1935 με βαθμολογία έξι στα δέκα. Στο Rotten Tomatoes, το οποίο συγκεντρώνει κριτικές από ειδικούς και το κοινό, η αποδοχή από το κοινό είναι μόλις 23%. Οι υπόλοιπες εννέα υποψήφιες ταινίες για Καλύτερη Ταινία έχουν ποσοστά από 75% έως 99%. 

Μέρος αυτής της πτώσης εξηγείται από το λεγόμενο review bombing—τη μαζική αρνητική βαθμολόγηση. Αυτό έχει συμβεί και στο παρελθόν: η ταινία “The Promise” (2016) που πραγματευόταν τη γενοκτονία των Αρμενίων δέχτηκε χιλιάδες αρνητικές βαθμολογίες από χρήστες στην Τουρκία με αποτέλεσμα οι Αρμένιοι να την αξιολογήσουν θετικά ως αντίδραση, οδηγώντας τελικά σε έναν μέσο όρο βαθμολογίας.

Όμως η αντίδραση των κοινωνικά συντηρητικών Μεξικανών απέναντι σε μια τρανς γυναίκα ως πρωταγωνίστρια δεν εξηγεί επαρκώς το φαινόμενο. Μερικά από τα όσα καταλογίζουν στην ταινία, όσο κι αν διαφωνούμε: Οι διάλογοι ακούγονται σαν να έχουν μεταφραστεί βιαστικά από τα γαλλικά στα αγγλικά και μετά στα ισπανικά, οδηγώντας σε άβολες εκφράσεις, όπως: ta me duele la pinche vulva nada más de acordarme de ti” («Ακόμα και η γ@@@@ μου μήτρα πονάει μόνο που σε σκέφτομαι»). Οι στίχοι των τραγουδιών επίσης χάθηκαν στη μετάφραση. Για παράδειγμα, οι εναρκτήριοι στίχοι ενός τραγουδιού είναι: “Hello, very nice to meet you. I’d like to know about sex-change operations” («Γεια σου, πολύ χαίρομαι που σε γνωρίζω. Θα ήθελα να μάθω για τις εγχειρήσεις αλλαγής φύλου»). (Κάπως το “hello” έχει μία συλλαβή, ενώ το “change” έχει δύο.) Η απάντηση είναι: “I see, I see, I see” («Καταλαβαίνω, καταλαβαίνω, καταλαβαίνω»). 

«Η Κάρλα Σοφία Γκασκόν που υποδύεται την Εμίλια γεννήθηκε στη Μαδρίτη και δεν μπορεί πάντα να κρύψει την ισπανική της προφορά», τονίζουν αρκετοί. «Η σύζυγος της Εμίλια με τη “μελανιασμένη μήτρα” (που παίζεται από την ποπ σταρ Σελένα Γκόμεζ) ακούγεται ρομποτική στα ισπανικά και γλιστράει στα αγγλικά στη μέση μιας φράσης. Η Αντριάνα Παζ, η ερωτική σύντροφος της Εμίλια, είναι η μόνη Μεξικανή στο βασικό καστ. Έχει λιγότερο από 12 λεπτά χρόνο στην οθόνη». 

Κάποιοι θεωρούν επίσης ότι η ταινία υποβαθμίζει τον πόλεμο των ναρκωτικών. Την κατηγορούν ότι εστιάζει στην ιστορία ενός ατόμου, αγνοώντας τη συνεχιζόμενη καταστροφική δράση των καρτέλ. Αξίζει να σημειωθεί πως περίπου 100.000 Μεξικανοί έχουν εξαφανιστεί ή αγνοούνται από τότε που ξεκίνησε η επίσημη καταγραφή. Ακόμα και ορισμένα τρανς άτομα έχουν εκφράσει τους προβληματισμούς τους. Ο οργανισμός GLAAD, που υπερασπίζεται τα δικαιώματα της LGBT+ κοινότητας χαρακτήρισε την ταινία «μια βαθιά οπισθοδρομική απεικόνιση μιας τρανς γυναίκας», καθώς βασίζεται σε “κορεσμένα” στερεότυπα. 

Την ίδια στιγμή όμως η ταινία κέρδισε Χρυσές Σφαίρες και οδηγεί τον δρόμο για τα Όσκαρ. Πώς συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι. Ο πρώτος είναι τα χρήματα. Το Netflix, το οποίο αγόρασε την ταινία για 12 εκατομμύρια δολάρια φέρεται να έχει επενδύσει δεκάδες εκατομμύρια στην προώθησή της για τα Βραβεία. Πρόκειται για τη δέκατη προσπάθειά του να κερδίσει το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας από τότε που το “Roma” έγινε η πρώτη ταινία από streaming πλατφόρμα που προτάθηκε το 2019. (Το Apple TV+ ήταν η πρώτη πλατφόρμα που κέρδισε το κορυφαίο βραβείο με το CODA το 2022). 

Ο δεύτερος λόγος είναι η φιλελεύθερη ταυτότητα του Χόλιγουντ. Τα μέλη της Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών που ψηφίζουν για τα Όσκαρ δίνουν μεγάλη έμφαση στη διαφορετικότητα. Τόσο το “Crash” (2004) όσο και το “Green Book” (2018) κέρδισαν το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, παρά το γεγονός ότι οι κριτικοί τα θεώρησαν μελοδραματικές και απλοϊκές προσεγγίσεις στο ζήτημα των φυλετικών σχέσεων στις ΗΠΑ. Τα φαινομενικά προοδευτικά διαπιστευτήρια της “Emilia Pérez”, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας μιας τρανς πρωταγωνίστριας, πιθανότατα συνέβαλαν στη βροχή υποψηφιοτήτων της. Το Χόλιγουντ μπορεί να θέλει να στείλει ένα μήνυμα στον Ντόναλντ Τραμπ και τη συντηρητική του κυβέρνηση. Αλλά ακόμα και αν κερδίσει Όσκαρ δεν φαίνεται πως αυτό θα είναι αρκετό για να πείσει το κοινό να τραγουδήσει τους ύμνους της ταινίας. 

Η δική μας άποψη…

Ένα queer μιούζικαλ για την αγάπη, την κατανόηση, την αποδοχή και γιατί όχι τη συγχώρεση που ως έννοια ατονεί ολοένα και περισσότερο σε μία σκληρή, δύσκαμπτη κοινωνία. Γεμάτο ανατροπές το νέο έργο του Οντιάρ μας θυμίζει πως η ελπίδα γεννιέται μέσα από τις στάχτες μας, ακόμα και σε συνθήκες δίνης και χάους. Στιχομυθίες, συνεχείς ερωτήσεις κι απαντήσεις. Παραστατικότητα, ζωντάνια, θεατρικότητα και μία “συμφωνία” των Τεχνών προκειμένου να αποδώσουν το νόημα που θέλει ο δημιουργός κι έχει βαλθεί να το περάσει για τα καλά μέσα μας. Ο πολυσύνθετος χαρακτήρας, ειδικά της πρωταγωνίστριας, μας βασανίζει, μας ταξιδεύει και στο τέλος μας αφήνει τον αέρα να αποφασίσουμε εμείς, να έχουμε τον τελευταίο λόγο. 

O δυναμισμός που βγαίνει μέσα από την μουσική δίνει την πολυπόθητη διέξοδο στους ανθρώπους. Η ταινία αν το σκεφτεί καλύτερα κανείς αποτελεί έναν ύμνο και προς την ίδια τη μουσική. Πόνος και ταυτόχρονη αποφασιστικότητα. Στη ζωή κάτι αφήνουμε πάντα πίσω για να προχωρήσουμε. Ο σκηνοθέτης υπάρχουν στιγμές που προκαλεί, ωστόσο όλο αυτό γίνεται συνειδητά και δηλώνει εμφατικά τη δύναμη της Τέχνης. Για ένα ακόμα έργο του αφήνει την αίσθηση πως σε αυτόν τον κόσμο κανένας δεν είναι μόνος. Μπορεί τελικά να είναι ψευδαίσθηση τελικά, αφήνει όμως αίσθημα πληρότητας και μοιράσματος που σπάνια βρίσκεις στον κινηματογράφο το 2024. 

*Με στοιχεία από το Economist.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.