Η εισαγωγή του χρώματος στον κινηματογράφο στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν μια από τις πιο καθοριστικές τεχνικές βελτιώσης στην ιστορία του – κάτι που θα συνάρπαζε το κοινό όσο τίποτε άλλο. Η ψυχολογία των χρωμάτων δεν ήταν, φυσικά, μια νέα ιδέα: οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν μελετήσει την επίδραση των χρωμάτων στην ανθρώπινη διάθεση. Οι κινηματογραφιστές δεν άργησαν να αξιοποιήσουν τα χρώματα στις ταινίες τους για να αφηγηθούν ιστορίες, να προκαλέσουν συναισθήματα, να επικοινωνήσουν μηνύματα και συμβολισμούς.

Οι χρωματικές παλέτες επιβάλλουν τα ανάλογα συναισθήματα και διαμορφώνουν την ψυχολογία των θεατών. Η ψυχολογία των χρωμάτων αντανακλά τα υποκείμενα συναισθηματικά ρεύματα που τρέχουν κάτω από την επιφάνεια της αφήγησης. Τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στις ταινίες έχουν επίσης σχεδιαστεί για να ενισχύσουν ή να καθορίσουν τους χαρακτήρες και τις ανάγκες τους.

Μερικοί σκηνοθέτες όπως ο Wes Anderson έχουν αγκαλιάσει όλο το φάσμα των χρωμάτων, κάνοντας τη δουλειά τους μια οπτική απόλαυση και ένα εύκολα αναγνωρίσιμο σήμα κατατεθέν. Άλλοι όπως ο Fincher απεικονίζουν τη δουλειά τους σε πιο σκληρούς τόνους. Η απουσία χρώματος είναι ένας εξίσου ικανός μηχανισμός που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση διαφορετικών συναισθημάτων. Το Memento, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το ασπρόμαυρο για να επικοινωνήσει μια ξεχωριστή χρονική στιγμή.

Ας δούμε, λοιπόν, πώς το χρώμα χρησιμοποιείται στις ταινίες για να αφηγηθεί μια ιστορία και τον αντίκτυπο της ψυχολογίας των χρωμάτων στον κινηματογράφο.

Ιστορία του έγχρωμου κινηματογράφου

Ήδη από το 1895, αμέσως μετά την εφεύρεση του κινητοσκόπιου, υπήρχε η δυνατότητα δημιουργίας έγχρωμων εικόνων. Αυτό μπορούσε να επιτευχθεί με βάψιμο στο χέρι, στένσιλ, χρωμάτισμα και τόνωση. Όμως η όλη διαδικασία ήταν αρκετά κουραστική και για αυτόν τον λόγο το χρώμα άργησε να μπει στον κινηματογράφο.

Τη δεκαετία του 1920, το 80 με 90% όλων των αμερικανικών ταινιών χρησιμοποιούσαν κάποια μορφή χρωματισμού ή τόνωσης.

Τη δεκαετία του 1930 η παραγωγή χρωμάτων πλήρους κλίμακας είχε ξεκινήσει στο Χόλιγουντ και μέχρι το 1937 η mainstream παραγωγή άρχισε να χρησιμοποιεί χρώμα.

Με την κυκλοφορία ταινιών όπως “Ο Μάγος του Οζ” και το “Όσα Παίρνει ο Άνεμος” του Victor Fleming και το “Drums” του John Ford, η χρήση των χρωμάτων στις ταινίες προκάλεσε δέος στο κοινό.

Η δεκαετία του 1940 σηματοδοτεί τη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ, με το Eastmancolor και την εισαγωγή στοκ έγχρωμων φιλμ πολλαπλών στρωμάτων να αντικαθιστά το Technicolor.

Στην ψηφιακή εποχή, η γλώσσα των χρωμάτων έχει φτάσει σε νέα ύψη βοηθώντας τους κινηματογραφιστές να επαναπροσδιορίσουν την τέχνη τους.

Η ψυχολογία των χρωμάτων στις ταινίες

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χρωμάτων και συναισθηματικών αντιδράσεων με τις οποίες συνδέονται:

Το ΚΟΚΚΙΝΟ συνδέεται με τον έρωτα, το πάθος, την επιθυμία, τη βία, την επιθετικότητα, τη δύναμη.

Το κόκκινο είναι κυρίαρχο σε όλες τις ταινίες του Almodovar (υπάρχει σε κάθε σκηνή), ένα σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη. Συχνά το βλέπουμε συνδυασμένο με μπλε ή φυστικί αποχρώσεις.

Στο Inglourious Basterds του Quentin Tarantino, το κόκκινο χρώμα ορίζει τον χαρακτήρα της Shosanna Dreyfus (Mélanie Laurent) ως μια γυναίκα αποφασισμένη να εκδικηθεί τους Ναζί.

Στο Ραντεβού στα Τυφλά, το κόκκινο φόρεμα της Kim Basinger υποδηλώνει ερωτισμό.

Το ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ υποδηλώνει ζεστασιά, ενθουσιασμό, φιλικότητα, ευτυχία, ζωντάνια. Οι μεσίτες λένε πως τα σπίτια που έχουν λουλούδια σε πορτοκαλί αποχρώσεις πωλούνται πιο γρήγορα. Πορτοκαλί φως στα εσωτερικά πλάνα προσδίδει ρομαντισμό. Πορτοκαλί σε εστιατόρια-ξενοδοχεία φέρνει προς μια νοσταλγική «ντεκαντάνς». Είναι χρώμα περισσότερο του συναισθήματος παρά της λογικής (βλ. η πορτοκαλί έρημος και τα πυρόξανθα μαλλιά των πρωταγωνιστριών στο Thelma & Louise).

Στο The Martian του Ridley Scott, το πορτοκαλί χρώμα συμβολίζει τη σταθερή αποφασιστικότητα του αστροναύτη Mark Watney (Matt Damon) να επιστρέψει στη Γη.

Το ΚΙΤΡΙΝΟ είναι αντιφατικό χρώμα. Από τη μία, συμβολίζει ασθένεια, τρέλα, ανασφάλεια, εμμονή, προδοσία, κίνδυνο. Σε άλλες αποχρώσεις συμβολίζει σοφία, νοσταλγία, θετική ενέργεια, ευτυχία, για παράδειγμα οι κίτρινες αποχρώσεις στο σπίτι της Ρόζμαρι στο Μωρό της Ρόζμαρι.

Στον Joker του Todd Phillips, η συναισθηματική κατάσταση του ψυχικά άρρωστου κωμικού Arthur Fleck εκφράζεται μέσα από το κίτρινο.

Το ΠΡΑΣΙΝΟ συνδέεται με το περιβάλλον, τη νεανικότητα, τη διαφθορά, το δυσοίωνο, το σκοτάδι, τον φθόνο.

Στο Parasite του Bong Joon Ho, το πράσινο αντιπροσωπεύει τις προσπάθειες της άπορης οικογένειας Kim να καταλάβει μια θέση στο πλούσιο νοικοκυριό του Park, χρησιμοποιώντας ψέματα και εξαπάτηση.

Το ΜΠΛΕ συνδέεται με το κρύο, την κατάθλιψη, την πίστη, την ειρήνη, τη μελαγχολία, την ηρεμία.

Στο Βασικό Ένστικτο του Paul Verhoeven (1992), η ψυχρότητα της χειριστικής και σαγηνευτικής μυθιστοριογράφου Catherine Tramell (Sharon Stone) αποτυπώνεται σε μπλε τόνους.

Το ΜΩΒ είναι ένα μεταφυσικό χρώμα. Συνδέεται με τη φαντασία, το αιθέριο, το ερωτικό, το βασιλικό, το μυστικιστικό, τη δύναμη. Δηλώνει πένθος ή και μεταμόρφωση. Συχνά υπονοεί κάποιον επικείμενο θάνατο (το μωβ φόρεμα της γυναίκας του Bruce Willis στην πρώτη σκηνή της Έκτης αίσθησης· ο μωβ καπνός πριν τον βομβαρδισμό στο Αποκάλυψη Τώρα· τα μωβ ρούχα της γυναίκας που αποκαλύπτεται ότι είναι φορέας του AIDS στο Μάτια ερμητικά κλειστά).

Στο The Neon Demon του Nicolas Winding Refn, το μωβ χρώμα εστιάζει την προσοχή του θεατή στην έντονη ζήλια που κυριαρχεί στη βιομηχανία της μόδας.

Το ΡΟΖ συνδέεται με την αθωότητα, τη γλυκύτητα, τη θηλυκότητα, τη γοητεία και την ομορφιά.

Στο Lady Bird της Greta Gerwig, το ροζ χρώμα του γύψου και των μαλλιών της Christine McPherson (Saoirse Ronan) συμβολίζει τον παρορμητικό, αιχμηρό και αφελή χαρακτήρα της 17χρονης πρωταγωνίστριας.

Χρωματικές παλέτες και θεματικές

Καθώς η γλώσσα του κινηματογράφου εξελίσσεται, ορισμένοι χρωματικοί συνδυασμοί έχουν καθιερωθεί για να αφυπνίσουν και να διαμορφώσουν ένα συναισθηματικό αντίκτυπο.

Μονοχρωμία

Μια μονόχρωμη παλέτα είναι μινιμαλιστική και οπτικά διακριτική.

Στο Buried του Rodrigo Cortés, ο Paul Conroy (Ryan Reynolds), ένας Αμερικανός οδηγός φορτηγού που εργάζεται στο Ιράκ, ξυπνά σε ένα φέρετρο θαμμένο κάτω από το έδαφος. Ο μονοχρωματικός συνδυασμός του πράσινου χρησιμοποιείται για να ενισχύσει την αίσθηση της κλειστοφοβίας και του εγκλωβισμού.

Αναλογικά χρώματα

Τα αναλογικά χρώματα βρίσκονται πάντα το ένα δίπλα στο άλλο στον χρωματικό τροχό και έχουν μία στενή σχέση μεταξύ τους: το καθένα δημιουργείται από τη μίξη του προηγούμενου με το επόμενο. Για παράδειγμα, το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο θεωρούνται αναλογικά χρώματα. Μια τέτοια παλέτα είναι αρμονική και χαλαρωτική.

Η Βαβέλ του Alejandro González Iñárritu τελειώνει με μια καθαρτική στιγμή που μοιράζονται δύο διαφορετικοί γονείς σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες με τα παιδιά τους. Η συνετή χρήση αναλογικών χρωμάτων χρησιμοποιείται για να τονίσει την τρυφερότητα και την ομοιότητα των συναισθημάτων τους.

Συμπληρωματικά χρώματα

Βρίσκονται ακριβώς απέναντι στον χρωματικό τροχό. Λόγω της αντίθεσης τους, δημιουργούν εντυπωσιακούς συνδυασμούς με έντονες αποχρώσεις που τραβούν την προσοχή.

Στη διαβόητη σκηνή του μουσείου από το Dressed to Kill του Brian De Palma, ο συμπληρωματικός συνδυασμός των λευκών/κρεμ ρούχων της Kate Miller (Angie Dickson) και του μαύρου ντυσίματος του μυστηριώδους άγνωστου, μας δίνει την αίσθηση της επικείμενης καταστροφής.

Τριαδικά χρώματα

Ένας συνδυασμός τριαδικού χρώματος χρησιμοποιεί τρία χρώματα που έχουν ομοιόμορφη απόσταση σχηματίζοντας ένα τέλειο τρίγωνο στον τροχό. Μια τριαδική παλέτα είναι ζωντανή και καλά ισορροπημένη.

Στο Inherent Vice του Paul Thomas Anderson, ο τριαδικός συνδυασμός αποτελείται από μαύρο, κόκκινο και λαδί. Αντανακλά τα δεινά του ερευνητή, Larry “Doc” Sportello (Joaquin Phoenix), ο οποίος προσπαθεί να επιλύσει μια υπόθεση που είναι πέρα ​​από τις ικανότητές του.

Άλλα παραδείγματα από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση

Breaking Bad: Η γκαρνταρόμπα του Walter White ξεκινά με γήινους, μουντούς τόνους, αλλά καθώς βυθίζεται περισσότερο στον κόσμο του ναρκεμπορίου, τα ρούχα του σταδιακά γίνονται πιο σκούρα και έντονα, συμβολίζοντας τη μεταμόρφωσή του σε μια πιο σκοτεινή περσόνα. Το ροζ λούτρινο συμβολίζει τη χαμένη αθωότητα, την πτώση του Walter, την επικείμενη καταστροφή στον ορίζοντα. Το αρκουδάκι εμφανίζεται σε καίριες στιγμές, προμηνύοντας τον θάνατο της Jane και αντιπροσωπεύοντας τις συνέπειες των πράξεων του Walter.

The Matrix: Η ταινία χρησιμοποιεί μια ξεχωριστή χρωματική παλέτα, στην οποία κυριαρχούν οι πράσινες αποχρώσεις, για να δημιουργήσει μια απόκοσμη και φουτουριστική ατμόσφαιρα. Η πράσινη απόχρωση συμβολίζει την εικονική πραγματικότητα του Matrix, διαχωρίζοντάς την από τον πραγματικό κόσμο.

Amélie: Η ταινία χαρακτηρίζεται από ζεστά, γλυκά και μελαγχολικά χρώματα που αντικατοπτρίζουν την ιδιότροπη και ρομαντική φύση της ιστορίας. Η χρήση του πράσινου, του κόκκινου και του κίτρινου συμβάλλει στην παραμυθένια ατμόσφαιρα της ταινίας.

The Handmaid’s Tale: Η σειρά χρησιμοποιεί μια περιορισμένη χρωματική παλέτα, στην οποία κυριαρχεί το κόκκινο και το λευκό, για να υπογραμμίσει τα θέματα της καταπίεσης και του ελέγχου. Η χρήση του κόκκινου, συγκεκριμένα, συμβολίζει τους ρόλους των Handmaids ως αναπαραγωγικών μηχανών.