Ένας πολυπράγμων καλλιτέχνης που είχε την ευτυχία να γεννηθεί (1940 στην Τεχεράνη) σε ένα περιβάλλον που του επέτρεψε να αναδείξει τις κλίσεις και το ταλέντο του είναι ο Αμπάς Κιαροστάμι. Σπουδαίος σκηνοθέτης που ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Ένας ποιητής της εικόνας που πήρε τη δύσκολη απόφαση να παραμείνει στο Ιράν μετά την επανάσταση του 1979. Με απλότητα και πρωτοτυπία δημιούργησε πορτραίτα αφανών ηρώων του τόπου του και ταξίδεψε την κουλτούρα και τις ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινωνίας σε ολόκληρο τον κόσμο μέσα από το έργο του. 

Το 1967 θεμελίωσε το ίδρυμα για την πνευματική ανάπτυξη παιδιών και νέων. Από την πρώτη του ταινία, “Report” (1977) έδειξε πως έχει όλα τα φόντα να αναδειχθεί και να γράψει ιστορία. Βραβείο στο Λοκάρνο, “Πού είναι στο σπίτι του φίλου μου” το 1989 (αποτελεί το πρώτο μέρος της τριλογίας του Κόκερ – “κι η ζωή συνεχίζεται 1992, “Μέσα στους Ελαιώνες” 1994) και καθιέρωση στο παγκόσμιο στερέωμα το 1990 με το “Close-Up”. Ακολούθησε ο Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες το 1997 με τη “Γεύση του Κερασιού” και το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στη Βενετία το 1999 με το “Ο άνεμος θα μας πάρει”. Μία διαρκής προσπάθεια δημιουργίας με σαφές πανανθρώπινο πρόσημο. 

Αγνωστικιστής που ψάχνει τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης κι υπόστασης σε όλα τα επίπεδα. Υπήρξε ο εγκέφαλος, ο οδηγός του νέου κύματος για το ιρανικού σινεμά. Συνέθεσε και συνδύασε στοιχεία νεορεαλισμού με την πολιτική αλληγορία. Ο ίδιος τόνιζε πως κάθε φιλμ που αγκυροβολεί στην κοινωνία κι ασχολείται με την ανθρωπότητα είναι απαραίτητα πολιτικό. Άνοιξε τον δρόμο για να τον ακολουθήσουν κι άλλοι συμπατριώτες του, σύγχρονοι δημιουργοί, όπως ο μαθητής του Τζαφάρ Παναχί (Κλειστή Κουρτίνα, Τaxi), ο Μοχάμεντ Ρασούλοφ (Τα Χειρόγραφα δεν καίγονται, Το Κακό δεν υπάρχει), ο Ασγκάρ Φαραντί (Ένας Χωρισμός, Παρελθόν, Εμποράκος). 

Ο Τζαφάρ Παναχί είναι ένας από τους σημαντικότερους και πιο τολμηρούς Ιρανούς σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηματογράφου, γνωστός για τη βαθιά κοινωνική και πολιτική ματιά του. Μέσα από τις ταινίες του, όπως “Ο Κύκλος” και “Ταξί” αναδεικνύει τις αντιφάσεις και τις καταπιέσεις της ιρανικής κοινωνίας, συχνά σε αντίθεση με τη λογοκρισία και την καταστολή του καθεστώτος. Παρά τις απαγορεύσεις, τις συλλήψεις και τους περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί ο Παναχί συνεχίζει να δημιουργεί με ανυπότακτους τρόπους, καθιστώντας τον σύμβολο καλλιτεχνικής αντίστασης και υπεράσπισης της ελευθερίας της έκφρασης. 

Φέτος επέστρεψε στις Κάννες με φυσική παρουσία μετά από αρκετές περιπέτειες που είχε στην καριέρα του. Από τη στιγμή που προβλήθηκε το “Ένα Απλό Ατύχημα” κριτικοί και σινεφίλ αντιλήφθηκαν πως κάτι σπουδαίο συμβαίνει. Παρ΄ότι υπήρξαν τουλάχιστον άλλες εξαιρετικές ταινίες (“Sentimental Value”, “Μυστικός Πράκτορας” και “Νεαρές Μητέρες”), ο Ιρανός έφτασε μέχρι τέλους ως θριαμβευτής. Η Τέχνη κι ο Πολιτισμός νικούν το σκοτάδι. Δυστυχώς όχι καθημερινά, αλλά ακόμα κι αυτές οι ενέσεις αισιοδοξίας είναι απαραίτητες, ώστε να μη χάσουμε την πυξίδα μας.  

Στην πραγματικότητα οι εικόνες του Κιαροστάμι και του Παναχί δεν ήταν ποτέ «κινηματογραφικές» με την τετριμμένη έννοια. Ήταν υπενθυμίσεις. Σαν να σου ψιθυρίζει κάποιος σ’ ένα αργό πλάνο ότι η ζωή είναι κάτι που μόλις προσπέρασες — και δεν το κατάλαβες. Δεν κατασκεύασαν ήρωες. Δεν έφτιαξαν δραματουργίες. Άφησαν τον άνθρωπο να σταθεί, να σωπάσει, να πάρει ανάσα. 

Ο Κιαροστάμι βάδιζε πάντα στο περιθώριο του φωτός, εκεί που η σκόνη του χωματόδρομου έχει μέσα της περισσότερη ποίηση από εκατό σελίδες σεναρίου κι ο Παναχί με το σώμα σε κατ’ οίκον περιορισμό και το βλέμμα σε διαρκή κίνηση, απέδειξε πως το σινεμά δεν χρειάζεται ελευθερία για να είναι ελεύθερο, του αρκεί η αλήθεια. Μέσα από αυτές τις διαδρομές μας οδηγούν στην ουσία της τέχνης, δηλαδή στην επιμονή να βλέπεις τον Άνθρωπο, ακόμη κι όταν όλα σε πιέζουν να κοιτάξεις αλλού. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.