Από τις πρώτες ημέρες του κινηματογράφου, οι βρικόλακες κατέχουν εξέχουσα θέση στο κινηματογραφικό πάνθεον. Ενώ ο ίδιος ο όρος έχει τις ρίζες του στο μακρινό 1734 και αναπαράγεται από τη λαϊκή παράδοση σε διάφορους πολιτισμούς εδώ και αιώνες, το μνημειώδες μυθιστόρημα του Bram Stoker, Δράκουλας, του 1897 ήταν αυτό που εδραίωσε τη θέση των βαμπίρ στη λαϊκή κουλτούρα, καθώς καθόρισε την αντίληψή μας για αυτά τα αθάνατα πλάσματα.
Αντλώντας έμπνευση από προηγούμενα λογοτεχνικά έργα όπως η Καρμίλλα του Joseph Sheridan Le Fanu και ο Βρικόλακας του J.W. Polidori, η ιστορία του Bram Stoker εισήγαγε μια γοητευτική και διαρκή απεικόνιση του αιμοδιψούς αρπακτικού, αλλάζοντας ριζικά την πορεία της μυθολογίας των Stoker με τρόπο που συνεχίζει να επηρεάζει και να γοητεύει το κοινό μέχρι σήμερα. Αν και οι σύγχρονες εκδοχές του εμβληματικού βρικόλακα είναι συχνά ποτισμένες με camp ή κωμικά τροπάρια, στο πρωτότυπο απεικονιζόταν ως ένας γλυκύτατος αλλά και απειλητικός αριστοκράτης από την Τρανσυλβανία.
Ο Δράκουλας του Stoker απέπνεε μια αύρα απόκοσμου μαγνητισμού, διαθέτοντας μια αλλόκοτη ικανότητα να ασκεί επιρροή στους γύρω του. Διαθέτοντας μεγάλη δύναμη και χάρισμα, ικανός να μεταμορφώνεται σε διάφορες μορφές, να ελέγχει τα ζώα και να χειραγωγεί το μυαλό των θυμάτων του, ο χαρακτήρας του βρικόλακα που επινόησε ο Stoker ήταν μια σύνθετη, δυσοίωνη φιγούρα, που ενσάρκωνε τόσο τη γοητεία όσο και τον τρόμο, θέτοντας το πρότυπο για το σύγχρονο αρχέτυπο του βαμπίρ.
Στα χαρτιά, αυτή η περιγραφή μπορεί να φαίνεται να ταιριάζει σε πολλές σύγχρονες αναπαραστάσεις του βρικόλακα, αλλά η μεταφορά των βρικολάκων στον κινηματογράφο καθ’ όλη τη διάρκεια του αιώνα αποκλίνει κατά πολύ από την πορεία οποιουδήποτε άλλου κινηματογραφικού πλάσματος. Ωστόσο, αυτή η διαπίστωση θέτει περισσότερα ερωτήματα πατά απαντήσεις: με τόσες πολιτικές μεταβολές και τόσες αλλαγές στις προτιμήσεις του κοινού, γιατί εξακολουθούμε να είμαστε προσκολλημένοι στο τροπάριο των βαμπίρ;
«Είμαι το πιο επικίνδυνο αρπακτικό του κόσμου», λέει ο Edward Cullen στην Bella Swan στο Twilight. «Τα πάντα πάνω μου σε προσκαλούν: η φωνή μου, το πρόσωπό μου, ακόμη και η μυρωδιά μου. Είμαι σχεδιασμένος για να σκοτώνω». Αντί να το βάλει στα πόδια, η Bella επιμένει ότι δεν τη νοιάζει, ακόμα και όταν εκείνος της λέει ότι έχει σκοτώσει ανθρώπους στο παρελθόν. Είναι για γέλια, αλλά παράλληλα, υπάρχει κάτι που μας ιντριγκάρει σε κάποιον τόσο επικίνδυνο αλλά και ταυτοχρόνως τόσο προβληματικό.
Οι βρικόλακες, όσο κι αν προσπαθήσουμε, ή αν δεν είσαι η Anne Rice, θα έχουν πάντα τις ρίζες τους στο στυλ του camp. Το κοινό θα επιστρέφει πάντα σε αυτούς επειδή απευθύνονται σε τόσες πολλές διαφορετικές πτυχές των ανθρώπινων προτιμήσεων – είναι αρκετά περίπλοκοι ώστε να παρέχουν παρηγοριά σε περιόδους πολιτιστικής και κοινωνικής αναταραχής, αλλά και αρκετά απλοί ώστε να διασκεδάζουν και να ταΐζουν τις τάσεις φυγής που όλοι επιζητούμε.
Ανεξάρτητα από το είδος, οι μορφές αυτές συχνά αντιπροσωπεύουν επίσης τους φόβους για το άγνωστο, την κοινωνική αλλαγή, την επιθυμία για εξουσία ή έλεγχο και την πάλη μεταξύ καλού και κακού. Σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής, η ικανότητα των βαμπίρ να αντανακλούν αυτές τις αβεβαιότητες και να προσφέρουν μια διέξοδο ή εξερεύνηση αυτών των ανησυχιών γίνεται ιδιαίτερα ελκυστική.
Το 1922, ο F. W. Murnau γύρισε την ταινία που θα άλλαζε για πάντα το παιχνίδι. Ο Nosferatu, βασισμένος στο μυθιστόρημα του Stoker, ήταν μια βωβή γερμανική εξπρεσιονιστική ταινία τρόμου που αφηγείται την ιστορία του κόμη Orlok, ενός βαμπίρ που ταξιδεύει από το κάστρο του στην Τρανσυλβανία στη γερμανική πόλη Wisborg, κυνηγώντας τους κατοίκους της. Πέρα από μια απλή ταινία τρόμου, ο Nosferatu εμβαθύνει στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, εξερευνώντας τους υπαρξιακούς φόβους, την ευθραυστότητα της ζωής και τη δυαδικότητα της ανθρώπινης φύσης.
Στην περίπτωση του Nosferatu, ο κόμης Orlok αντιπροσωπεύει την κοινωνική παράνοια, καθώς η πανούκλα εξαπλώνεται και ο φόβος καταλαμβάνει την πόλη- οι χαρακτήρες παλεύουν με την αίσθηση της απομόνωσης και της αδυναμίας, τονίζοντας τον τρόμο του εγκλωβισμού σε έναν όλο και πιο εχθρικό κόσμο. Πρόκειται για μια ανησυχία που μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορες εποχές και ιστορικές περιόδους. Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι η φύση του Nosferatu εξακολουθεί να ανταποκρίνεται τροπικότητες του camp είδους που αναφέραμε πιο πάνω, απλώς και μόνο με την προσήλωσή του (ή, στην προκειμένη περίπτωση, με την επανάσταση) στην κινηματογραφική γοτθική αισθητική.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι βρικόλακες στον κινηματογράφο, την τηλεόραση, ακόμη και τη μουσική, ακολουθούν πάντα μια camp υφολογία. Στο Buffy the Vampire Slayer για παράδειγμα, αυτά τα πλάσματα παρουσιάζονται ως πιο πολυδιάστατα, με το καθένα από αυτά να διαθέτει μια πολύ ιδιαίτερη προσωπικότητα και χαρακτηριστικά. Στη σειρά, αυτοί οι βρικόλακες επιβεβαιώνουν τη διαρκή γοητεία που μας αποπνέουν και χρησιμεύουν ως μελέτη της ουσίας του ίδιου του βαμπιρισμού. Σε αυτό το σενάριο, καθώς και σε άλλα, η απεικόνιση των βρικολάκων μπορεί να περιλαμβάνει τόσο μια campy παρουσίαση όσο και ένα βαθύ επίπεδο νοήματος.
Στην πρόσφατη ταινία Saltburn της Emerald Fennell -μια ταινία που δεν έχει καμία απολύτως συσχέτιση με την παραδοσιακή απεικόνιση του βρικόλακα – η έννοια εξακολουθεί να είναι πολύ παρούσα στον τρόπο με τον οποίο ο Oliver έλκεται από το νέο πλούσιο φίλο του, Felix, τον οποίο γνωρίζει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο βαμπιρισμός παρέχει ένα εργαλείο για τη «φετιχοποίηση της ομορφιάς», ένα θέμα που έχει επανειλημμένως εμφανιστεί σε διάφορες ταινίες, συχνά εμβαθύνοντας στη σφαίρα της εμμονής.
Συμπερασματικά, η σταθερή μας προσκόλληση στους βρικόλακες παραμένει ένα αίνιγμα, ωστόσο πολλές πτυχές και πραγματικότητες υποδηλώνουν την ικανότητά τους να αποτελούν ιδανική πηγή ηδονοβλεπτικής ευχαρίστησης. Είτε ασπαζόμαστε την παραδοσιακή τους εικόνα με τους κυνόδοντες και τις μαύρες κάπες είτε την περισσότερο ανθρωπομορφική εκδοχή τους, είναι δύσκολο να φανταστούμε μια εποχή που οι βρικόλακες δεν θα παραμονεύουν στις σκιές ή δεν θα βολτάρουν ανάμεσά μας στην αχανή έκταση του κινηματογράφου.
❈ Δείτε επίσης: Ο πρώτος βρικόλακας της Αμερικής ήταν μαύρος κι επαναστάτης
