Σε πολλά φεστιβάλ και πρεμιέρες, υπάρχουν ταινίες που έχουν απαξιωθεί από κοινό και κριτικούς, που έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και γιουχαΐσματα κατά της διάρκεια της προβολής τους αλλά και ταινίες τόσο σοκαριστικές που έχουν ξεπεράσει τα όρια των θεατών ωθώντας τους να αποχωρήσουν. Σενάρια που αγγίζουν θρησκευτικά θέματα, που προωθούν ρηξικέλευθες ιδέες, που φτάνουν στα άκρα για να περάσουν ένα μήνυμα, με βία, αίμα, και γραφικό περιεχόμενο έχουν προκαλέσει κατά καιρούς αντιδράσεις διχάζοντας το κοινό για την αναγκαιότητα κάποιων σκηνών.
Πολλοί σκηνοθέτες έχουν την τάση να δημιουργούν ταινίες για να προκαλούν συνεχώς το κοινό τους με ιστορίες που είναι δύσκολο να κατανοηθούν, να αφομοιωθούν και να επεξεργαστούν. Αλλά αυτή είναι η συγκίνηση της κινηματογραφικής εμπειρίας, μπορεί να σε στιγματίσει και να σε κάνει να αναλογιστείς ολόκληρη τη ζωή σου απλά με μία σκηνή, με έναν διάλογο.
Αντίχριστος (Lars von Trier, 2009)
Από μία τέτοια λίστα δε θα μπορούσε να λείπει ο μάστερ του είδους, ο αιρετικός κινηματογραφιστής Lars von Trier.
Με πρωταγωνιστές τους με Γουίλεμ Νταφόε και Σαρλότ Γκενσμπούρ, στην ταινία “Αντίχριστος”, ένας ψυχαναλυτής και η σύζυγός του, οι οποίοι έχουν χάσει πρόσφατα τον μικρό τους γιο, προσπαθούν να ξεπεράσουν τη θλίψη και τα προσωπικά τους τραύματα. Καταφεύγουν στην Εδέμ, μια απομονωμένη καλύβα μέσα στο δάσος, όπου πρέπει πλέον να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον κι ο καθένας τον εαυτό του.
Η έντονη βία, οι αφιλτράριστες “κοντινές” σκηνές σεξ, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις μετά την πρώτη μέρα κυκλοφορίας της και απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες γεγονός που την έκανε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφο.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (Stanley Kubrick, 1971)
Ο εμβληματικός Stanley Kubrick επίσης δε θα μπορούσε να λείψει. Σκηνοθέτης που πάντα δημιουργεί αριστουργηματικά αμφιλεγόμενα θεάματα και προκαλεί τις αντιδράσεις και τις συζητήσεις του κοινού με τα έργα του. Εκτός από τη διασκευή του αμφιλεγόμενου μυθιστορήματος του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ Lolita, ο Kubrick προκάλεσε επίσης έναν μικρό ηθικό πανικό όταν κυκλοφόρησε το “Το Κουρδιστό Πορτοκάλι” το 1971.
Σήμερα, μπορεί να θεωρείται ως μια από τις καλύτερες ταινίες του εμβληματικού σκηνοθέτη, όταν όμως κυκλοφόρησε δεν έτυχε καλής υποδοχής από το κοινό ή τους κριτικούς. Θεωρήθηκε ακραία για την εποχή της, απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες και προκάλεσε αντιδράσεις τόσο από το κοινό όσο και από την Καθολική εκκλησία για την κραυγαλέα λατρεία στη βία και το χάος που φαινόταν να διαπερνά την ταινία, kai εμφανίστηκε πιο έντονα στον αντιήρωά Alex DeLarge, έναν ομολογημένο αρχηγό συμμορίας, δολοφόνο και βιαστή ή όπως το θέτει ο ίδιος, “a bit of the ultra-violence.” Οι κριτικοί, επίσης, θεώρησαν ότι ο Kubrick είχε κάνει ένα βήμα πολύ μακριά και αντί να πει κάτι για την κοινωνία που καταρρέει, ζητούσε από όσους παρακολουθούσαν την ταινία να γίνουν μέρος της βίας και της χειροδικίας.
Το ολοκαύτωμα των κανίβαλων ( Ruggero Deodato , 1980)
Η ταινία αυτή θεωρείται μία από τις πιο συγκλονιστικές και αμφιλεγόμενες ταινίες όλων των εποχών. Επικεντρώνεται σε συνεργείο που αγνοείται καθώς γύριζε ντοκιμαντέρ στον Αμαζόνιο, σχετικά με κάποιες φυλές κανιβάλων. Μία αποστολή διάσωσης από τη Νέα Υόρκη ξεκινά ώστε να βρεθεί η ομάδα, η οποία καταφέρνει να βρει τουλάχιστον το υλικό που είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν. Τελικά, ένας ανθρωπολόγος που συνόδευε την ομάδα διάσωσης βλέπει ό,τι ήταν γυρισμένο και νιώθει απέχθεια για την ομάδα και τους τρόπους με τους οποίους συμπεριφέρθηκε στον γηγενή πληθυσμό.
Πυροδοτώντας διαμάχες για πολλούς διαφορετικούς λόγους, η ταινία θεωρήθηκε σοκαριστική λόγω του γραφικού της περιεχομένου, τις σκηνές σεξουαλικής βίας και τη σκληρότητα της πραγματικής ζωής προς τα ζώα, κάτι που οδήγησε στην απαγόρευση της ταινίας σε 50 χώρες. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης, κατηγορήθηκε μέχρι και ότι δολοφόνησε το καστ της ταινίας αλλά και για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν τα ζώα. Η κινηματογραφική τεχνική found-footage μπορεί να μην ήταν ίδια χωρίς αυτήν την ταινία.
Ο τελευταίος πειρασμός ( Martin Scorsese, 1988)
Η ταινία αφηγείται την ιστορία του Ιησού Χριστού μέχρι τον τελικό του θάνατό, προκάλεσε σωρεία αντιπαραθέσεων, πολλές από τις οποίες προέρχονται από μια σκηνή που ξεφεύγει από τη Βίβλο, που δείχνει τον Ιησού και τη Μαρία Μαγδαληνή να παντρεύονται.
Οι διαμαρτυρίες από χριστιανικές ομάδες ήταν έντονες και σφοδρές, με μια καθολική ομάδα να έβαλε φωτιά σε ένα παρισινό θέατρο που έπαιζε την ταινία, τραυματίζοντας δεκατρία άτομα ενώ ο ίδιος ο Scorsese δέχθηκε απειλές θανάτου για τη δημιουργία της ταινίας.
Η Γέννηση Ενός Έθνους (D. W. Griffith, 1915)
Πρόκειται ίσως για την πιο ρατσιστική ταινία όλων των εποχών και αυτή έτυχε να είναι η πρώτη που προβλήθηκε ποτέ στον Λευκό Οίκο. Το The Birth of a Nation του D. W. Griffith θεωρείται ένα σημαντικό κινηματογραφικό ντοκουμέντο, αλλά περισσότερο θεωρείται μια βαθιά ρατσιστική ταινία που γιορτάζει τις βάρβαρες πράξεις της Κου Κλουξ Κλαν και γελοιοποιεί τις εθνοτικές μειονότητες. Ο τρόπος με τον οποίο ο Griffith και ο συγγραφέας Thomas Dixon, στου οποίου το βιβλίο “The Clansman” βασίστηκε το κείμενο, απεικονίζει τους Αφροαμερικανούς και την Κου Κλουξ Κλαν είναι αδύνατο να ερμηνευτεί με άλλο τρόπο.
Προκαλώντας ταραχές σε πολλές πόλεις σε όλη τη χώρα, ενώ απαγορεύτηκε και σε πολλές άλλες, η ταινία του D. W. Griffith, που κυκλοφόρησε στην αυγή του αμερικανικού κινηματογράφου, ήταν γεμάτη με ρατσιστικά ψέματα για τους μαύρους που απλώς τροφοδότησαν την οργή και τη δυσαρέσκεια του λευκού πληθυσμού. Το ότι γιορτάστηκε από τόσους πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου της εποχής, Woodrow Wilson, σίγουρα ενισχύει την άποψη ότι αποτελεί μία τόσο απεχθή και αμφιλεγόμενη ταινία.
Βαθύ Λαρύγγι (Gerard Damiano, 1972)
Παρουσιάζοντας στη δυτική κοινωνία ένα πιο «κοινωνικά αποδεκτό» πορνό, το Deep Throat, σε σκηνοθεσία Gerard Damiano, δημιουργήθηκε στη μέση της Χρυσής Εποχής του Πορνό και αναμφισβήτητα άλλαξε τον κινηματογράφο για πάντα. Η ταινία αφηγήθηκε την παράξενη ιστορία μιας γυναίκας που γεννήθηκε με μια κλειτορίδα στο λαιμό της, η οποία αποφασίζει να αξιοποιήσει στο έπακρο τη μοναδική της κατάσταση και πρωταγωνίστησε η εμβληματική Αμερικανίδα πορνογραφική ηθοποιός Linda Lovelace.
Απαγορευμένο σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, οι εισαγγελείς σε όλη τη χώρα υπέβαλαν κατηγορίες για άσεμνο χαρακτήρα εναντίον οποιουδήποτε ιδιοκτήτη κινηματογράφου επέλεγε να προβάλει την ταινία, ενώ δεν ήταν διαθέσιμη στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι το 2000.
120 μέρες στα Σόδομα (Pier Paolo Pasolini, 1975)
Το φρικιαστικό δράμα Salò αφηγείται την ιστορία φασιστών που συγκεντρώνουν εννέα εφήβους αγόρια και κορίτσια για να τα υποβάλουν σε πάνω από εκατό ημέρες σωματικών, ψυχικών και σεξουαλικών βασανιστηρίων. Εμπνευσμένη από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, η ταινία χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: Anteinferno, Circle of Manias, Circle of Shit και Circle of Blood. Αυτοί οι υπότιτλοι δίνουν μια καλή εικόνα για τη φρίκη που περιέχεται στο Salò.
Για ορισμένους θεατές, η ταινία δεν είναι τίποτα άλλο από βίαιο, απεχθή πορνό βασανιστηρίων. Το Salò απαγορεύτηκε ή λογοκρίθηκε σε πολλές χώρες μετά την κυκλοφορία του. Ακόμη και όταν η Αυστραλία ανέτρεψε την απαγόρευση της ταινίας, η χώρα την απαγόρευσε ξανά το 1998 για «προσβλητική σκληρότητα με υψηλό αντίκτυπο, σεξουαλική βία και απεικονίσεις προσβλητικών και εξεγερμένων φετίχ».
Το Salò δεν είναι πορνογραφία, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι κριτικοί το χαρακτηρίζουν ως τέτοιο. Η πορνογραφία έχει σχεδιαστεί για να προκαλεί – το Salò έχει σχεδιαστεί για να αηδιάζει.
Ενώ η ταινία διαδραματίζεται στα μέσα της δεκαετίας του 1940 στην Ιταλία, όταν ο φασισμός ήταν η κυρίαρχη πολιτική δύναμη στη χώρα, ο Παζολίνι χρησιμοποιεί το Salò για να ασκήσει κριτική στον φασισμό, τον καπιταλισμό, τον καταναλωτισμό, τον ολοκληρωτισμό και τη διαφθορά πέρα από όλα τα σύνορα. Απαγορευμένη σε πολλές χώρες λόγω της απεικόνισης δολοφονιών, βασανιστηρίων και βιασμών, κυρίως σε άτομα 18 ετών ή νεότεροι, η ταινία παραμένει μια από τις πιο σοκαριστικές και αμφιλεγόμενες όλων των εποχών.
Σε πολλά φεστιβάλ και πρεμιέρες, υπάρχουν ταινίες που έχουν απαξιωθεί από κοινό και κριτικούς, που έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και γιουχαΐσματα κατά της διάρκεια της προβολής τους αλλά και ταινίες τόσο σοκαριστικές που έχουν ξεπεράσει τα όρια των θεατών ωθώντας τους να αποχωρήσουν. Σενάρια που αγγίζουν θρησκευτικά θέματα, που προωθούν ρηξικέλευθες ιδέες, που φτάνουν στα άκρα για να περάσουν ένα μήνυμα, με βία, αίμα, και γραφικό περιεχόμενο έχουν προκαλέσει κατά καιρούς αντιδράσεις διχάζοντας το κοινό για την αναγκαιότητα κάποιων σκηνών.
Πολλοί σκηνοθέτες έχουν την τάση να δημιουργούν ταινίες για να προκαλούν συνεχώς το κοινό τους με ιστορίες που είναι δύσκολο να κατανοηθούν, να αφομοιωθούν και να επεξεργαστούν. Αλλά αυτή είναι η συγκίνηση της κινηματογραφικής εμπειρίας, μπορεί να σε στιγματίσει και να σε κάνει να αναλογιστείς ολόκληρη τη ζωή σου απλά με μία σκηνή, με έναν διάλογο.
Αντίχριστος (Lars von Trier, 2009)
Από μία τέτοια λίστα δε θα μπορούσε να λείπει ο μάστερ του είδους, ο αιρετικός κινηματογραφιστής Lars von Trier.
Με πρωταγωνιστές τους με Γουίλεμ Νταφόε και Σαρλότ Γκενσμπούρ, στην ταινία “Αντίχριστος”, ένας ψυχαναλυτής και η σύζυγός του, οι οποίοι έχουν χάσει πρόσφατα τον μικρό τους γιο, προσπαθούν να ξεπεράσουν τη θλίψη και τα προσωπικά τους τραύματα. Καταφεύγουν στην Εδέμ, μια απομονωμένη καλύβα μέσα στο δάσος, όπου πρέπει πλέον να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον κι ο καθένας τον εαυτό του.
Η έντονη βία, οι αφιλτράριστες “κοντινές” σκηνές σεξ, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις μετά την πρώτη μέρα κυκλοφορίας της και απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες γεγονός που την έκανε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφο.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (Stanley Kubrick, 1971)
Ο εμβληματικός Stanley Kubrick επίσης δε θα μπορούσε να λείψει. Σκηνοθέτης που πάντα δημιουργεί αριστουργηματικά αμφιλεγόμενα θεάματα και προκαλεί τις αντιδράσεις και τις συζητήσεις του κοινού με τα έργα του. Εκτός από τη διασκευή του αμφιλεγόμενου μυθιστορήματος του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ Lolita, ο Kubrick προκάλεσε επίσης έναν μικρό ηθικό πανικό όταν κυκλοφόρησε το “Το Κουρδιστό Πορτοκάλι” το 1971.
Σήμερα, μπορεί να θεωρείται ως μια από τις καλύτερες ταινίες του εμβληματικού σκηνοθέτη, όταν όμως κυκλοφόρησε δεν έτυχε καλής υποδοχής από το κοινό ή τους κριτικούς. Θεωρήθηκε ακραία για την εποχή της, απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες και προκάλεσε αντιδράσεις τόσο από το κοινό όσο και από την Καθολική εκκλησία για την κραυγαλέα λατρεία στη βία και το χάος που φαινόταν να διαπερνά την ταινία, kai εμφανίστηκε πιο έντονα στον αντιήρωά Alex DeLarge, έναν ομολογημένο αρχηγό συμμορίας, δολοφόνο και βιαστή ή όπως το θέτει ο ίδιος, “a bit of the ultra-violence.” Οι κριτικοί, επίσης, θεώρησαν ότι ο Kubrick είχε κάνει ένα βήμα πολύ μακριά και αντί να πει κάτι για την κοινωνία που καταρρέει, ζητούσε από όσους παρακολουθούσαν την ταινία να γίνουν μέρος της βίας και της χειροδικίας.
Το ολοκαύτωμα των κανίβαλων ( Ruggero Deodato , 1980)
Η ταινία αυτή θεωρείται μία από τις πιο συγκλονιστικές και αμφιλεγόμενες ταινίες όλων των εποχών. Επικεντρώνεται σε συνεργείο που αγνοείται καθώς γύριζε ντοκιμαντέρ στον Αμαζόνιο, σχετικά με κάποιες φυλές κανιβάλων. Μία αποστολή διάσωσης από τη Νέα Υόρκη ξεκινά ώστε να βρεθεί η ομάδα, η οποία καταφέρνει να βρει τουλάχιστον το υλικό που είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν. Τελικά, ένας ανθρωπολόγος που συνόδευε την ομάδα διάσωσης βλέπει ό,τι ήταν γυρισμένο και νιώθει απέχθεια για την ομάδα και τους τρόπους με τους οποίους συμπεριφέρθηκε στον γηγενή πληθυσμό.
Πυροδοτώντας διαμάχες για πολλούς διαφορετικούς λόγους, η ταινία θεωρήθηκε σοκαριστική λόγω του γραφικού της περιεχομένου, τις σκηνές σεξουαλικής βίας και τη σκληρότητα της πραγματικής ζωής προς τα ζώα, κάτι που οδήγησε στην απαγόρευση της ταινίας σε 50 χώρες. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης, κατηγορήθηκε μέχρι και ότι δολοφόνησε το καστ της ταινίας αλλά και για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν τα ζώα. Η κινηματογραφική τεχνική found-footage μπορεί να μην ήταν ίδια χωρίς αυτήν την ταινία.
Ο τελευταίος πειρασμός ( Martin Scorsese, 1988)
Η ταινία αφηγείται την ιστορία του Ιησού Χριστού μέχρι τον τελικό του θάνατό, προκάλεσε σωρεία αντιπαραθέσεων, πολλές από τις οποίες προέρχονται από μια σκηνή που ξεφεύγει από τη Βίβλο, που δείχνει τον Ιησού και τη Μαρία Μαγδαληνή να παντρεύονται.
Οι διαμαρτυρίες από χριστιανικές ομάδες ήταν έντονες και σφοδρές, με μια καθολική ομάδα να έβαλε φωτιά σε ένα παρισινό θέατρο που έπαιζε την ταινία, τραυματίζοντας δεκατρία άτομα ενώ ο ίδιος ο Scorsese δέχθηκε απειλές θανάτου για τη δημιουργία της ταινίας.
Η Γέννηση Ενός Έθνους (D. W. Griffith, 1915)
Πρόκειται ίσως για την πιο ρατσιστική ταινία όλων των εποχών και αυτή έτυχε να είναι η πρώτη που προβλήθηκε ποτέ στον Λευκό Οίκο. Το The Birth of a Nation του D. W. Griffith θεωρείται ένα σημαντικό κινηματογραφικό ντοκουμέντο, αλλά περισσότερο θεωρείται μια βαθιά ρατσιστική ταινία που γιορτάζει τις βάρβαρες πράξεις της Κου Κλουξ Κλαν και γελοιοποιεί τις εθνοτικές μειονότητες. Ο τρόπος με τον οποίο ο Griffith και ο συγγραφέας Thomas Dixon, στου οποίου το βιβλίο “The Clansman” βασίστηκε το κείμενο, απεικονίζει τους Αφροαμερικανούς και την Κου Κλουξ Κλαν είναι αδύνατο να ερμηνευτεί με άλλο τρόπο.
Προκαλώντας ταραχές σε πολλές πόλεις σε όλη τη χώρα, ενώ απαγορεύτηκε και σε πολλές άλλες, η ταινία του D. W. Griffith, που κυκλοφόρησε στην αυγή του αμερικανικού κινηματογράφου, ήταν γεμάτη με ρατσιστικά ψέματα για τους μαύρους που απλώς τροφοδότησαν την οργή και τη δυσαρέσκεια του λευκού πληθυσμού. Το ότι γιορτάστηκε από τόσους πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου της εποχής, Woodrow Wilson, σίγουρα ενισχύει την άποψη ότι αποτελεί μία τόσο απεχθή και αμφιλεγόμενη ταινία.
Βαθύ Λαρύγγι (Gerard Damiano, 1972)
Παρουσιάζοντας στη δυτική κοινωνία ένα πιο «κοινωνικά αποδεκτό» πορνό, το Deep Throat, σε σκηνοθεσία Gerard Damiano, δημιουργήθηκε στη μέση της Χρυσής Εποχής του Πορνό και αναμφισβήτητα άλλαξε τον κινηματογράφο για πάντα. Η ταινία αφηγήθηκε την παράξενη ιστορία μιας γυναίκας που γεννήθηκε με μια κλειτορίδα στο λαιμό της, η οποία αποφασίζει να αξιοποιήσει στο έπακρο τη μοναδική της κατάσταση και πρωταγωνίστησε η εμβληματική Αμερικανίδα πορνογραφική ηθοποιός Linda Lovelace.
Απαγορευμένο σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, οι εισαγγελείς σε όλη τη χώρα υπέβαλαν κατηγορίες για άσεμνο χαρακτήρα εναντίον οποιουδήποτε ιδιοκτήτη κινηματογράφου επέλεγε να προβάλει την ταινία, ενώ δεν ήταν διαθέσιμη στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι το 2000.
120 μέρες στα Σόδομα (Pier Paolo Pasolini, 1975)
Το φρικιαστικό δράμα Salò αφηγείται την ιστορία φασιστών που συγκεντρώνουν εννέα εφήβους αγόρια και κορίτσια για να τα υποβάλουν σε πάνω από εκατό ημέρες σωματικών, ψυχικών και σεξουαλικών βασανιστηρίων. Εμπνευσμένη από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, η ταινία χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: Anteinferno, Circle of Manias, Circle of Shit και Circle of Blood. Αυτοί οι υπότιτλοι δίνουν μια καλή εικόνα για τη φρίκη που περιέχεται στο Salò.
Για ορισμένους θεατές, η ταινία δεν είναι τίποτα άλλο από βίαιο, απεχθή πορνό βασανιστηρίων. Το Salò απαγορεύτηκε ή λογοκρίθηκε σε πολλές χώρες μετά την κυκλοφορία του. Ακόμη και όταν η Αυστραλία ανέτρεψε την απαγόρευση της ταινίας, η χώρα την απαγόρευσε ξανά το 1998 για «προσβλητική σκληρότητα με υψηλό αντίκτυπο, σεξουαλική βία και απεικονίσεις προσβλητικών και εξεγερμένων φετίχ».
Το Salò δεν είναι πορνογραφία, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι κριτικοί το χαρακτηρίζουν ως τέτοιο. Η πορνογραφία έχει σχεδιαστεί για να προκαλεί – το Salò έχει σχεδιαστεί για να αηδιάζει.
Ενώ η ταινία διαδραματίζεται στα μέσα της δεκαετίας του 1940 στην Ιταλία, όταν ο φασισμός ήταν η κυρίαρχη πολιτική δύναμη στη χώρα, ο Παζολίνι χρησιμοποιεί το Salò για να ασκήσει κριτική στον φασισμό, τον καπιταλισμό, τον καταναλωτισμό, τον ολοκληρωτισμό και τη διαφθορά πέρα από όλα τα σύνορα. Απαγορευμένη σε πολλές χώρες λόγω της απεικόνισης δολοφονιών, βασανιστηρίων και βιασμών, κυρίως σε άτομα 18 ετών ή νεότεροι, η ταινία παραμένει μια από τις πιο σοκαριστικές και αμφιλεγόμενες όλων των εποχών.
