Ένα Φεστιβάλ έχει πάντα τον χαρακτήρα ανταλλαγής κουλτούρας και στοιχείων πολιτισμού. Το φετινό 26ο Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει ως βασικό του άξονα τη συμπερίληψη και με μία ματιά στην αφίσα κατανοεί κανείς το μήνυμα που θέλει να περάσει. Όπως εύστοχα έχει σημειώσει όμως ο σπουδαίος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς, «όλα είναι πολιτική» κι αυτό έρχεται να επιβεβαιωθεί μέσα από αρκετές επιλογές που κάναμε διεισδύοντας στα άδυτα ενός έξτρα απαιτητικού προγράμματος. Στις παρακάτω σειρές αναλύονται δέκα προτάσεις, σαφώς με υποκειμενικό κριτήριο και δίχως αξιολογική σειρά.

10. Ο θάνατος ενός δημοσιογράφου – Ματ Σαρνέτσκι

Ένας νεαρός ερευνητής δημοσιογράφος και η αρραβωνιαστικιά του πέφτουν θύματα άγριας δολοφονίας στο σπίτι τους στη Σλοβακία. Ο θάνατός τους προκαλεί τις μαζικότερες διαδηλώσεις που έχουν ξεσπάσει στη Σλοβακία μετά την πτώση του κομμουνισμού. Η ιστορία παίρνει απροσδόκητη τροπή όταν μια πηγή διαρρέει τον μυστικό φάκελο με την υπόθεση της δολοφονίας σε συναδέλφους του δολοφονημένου δημοσιογράφου. Ο φάκελος περιλαμβάνει αρχείο από τους υπολογιστές και κρυπτογραφημένες επικοινωνίες του φερόμενου ως εγκεφάλου της δολοφονίας, ενός επιχειρηματία που συνδέεται στενά με το κυβερνών κόμμα της χώρας. Ερευνώντας εξονυχιστικά τα κρυπτογραφημένα μηνύματα, οι δημοσιογράφοι ανακαλύπτουν ότι η χώρα τους έχει παραδοθεί σε διεφθαρμένους ολιγάρχες, δικαστές και αξιωματούχους της αστυνομίας. Η ώρα της κρίσης πλησιάζει.

9. JOHATSU – Αυτοί που έγιναν καπνός – Αντρέας Χάρτμαν και Άρατα Μόρι

Στην Ιαπωνία, άνθρωποι εξαφανίζονται από προσώπου γης χωρίς να αφήνουν ίχνος με τη βοήθεια των επονομαζόμενων εταιρειών «νυχτερινής μεταφοράς», οι οποίες διευκολύνουν τους ανθρώπους να χαθούν από την παρούσα ζωή τους. Γνωστοί ως «Johatsu», ή «αυτοί που γίνονται καπνός», αυτοί οι άνθρωποι αφήνουν τα πάντα πίσω τους προκειμένου να ξεκινήσουν μια νέα ζωή κάπου αλλού.

8. UNCLICKABLE – Μπάμπης Μακρίδης

Καλώς ήρθατε στον σκοτεινό κόσμο της ψηφιακής διαφημιστικής απάτης, τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων του οργανωμένου εγκλήματος μετά τη διακίνηση ναρκωτικών. Ένα πρώην στέλεχος του χώρου αποκαλύπτει πώς γίνεται, ποια είναι τα θύματά της και ποιος είναι ο ρόλος της Google και του Facebook στο παιχνίδι.

7. Σάουντρακ για ένα πραξικόπημα – Γιόχαν Γριμονπρές

Τίποτα λιγότερο από ένα αριστοτεχνικά δομημένο κινηματογραφικό δοκίμιο, το νέο ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη και multimedia artist Γιόχαν Γκριμονπρές (Double Take) είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, γεωπολιτικής, τζαζ μουσικής, ψυχροπολεμικής ίντριγκας και αποικιοκρατικών πρακτικών με φόντο το Κονγκό και τη δολοφονία του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της χώρας Πατρίς Λουμούμπα. Την ίδια στιγμή εξαντλητικά λεπτομερές στην έρευνα και τα στοιχεία του, αλλά και απόλυτα ευρηματικό κι ελεύθερο στη φόρμα του, το φιλμ ακολουθεί την άνοδο του Λουμούμπα στην εξουσία και ταυτόχρονα την αντίσταση των αποικιοκρατών να αφήσουν τον έλεγχο της χώρας στα χέρια των πολιτών της. Παράλληλα, το φιλμ καταγράφει την προσπάθεια των ΗΠΑ να ασκήσουν επιρροή μέσω απεσταλμένων τζαζ μουσικών όπως οι Νίνα Σιμόν, Ντιουκ Ελινγκτον και Λούις Αρμστρονγκ που βρέθηκαν στη χώρα για να παίξουν μουσικη, όντας εν αγνοία τους αντιπερισπασμός στις μηχανορραφίες της CIA. Το αποτέλεσμα είναι ένα φιλμ που πάλλεται από μουσική και κινηματογραφική ενέργεια, μαζί ένα έντονο πολιτικό κατηγορώ για τα φαντάσματα της αποικιοκρατίας που ακόμη αρνούνται να πεθάνουν.

6. Ζωγραφίζοντας την αλλαγή: Υπάρχουμε και αντιστεκόμαστε – Μαριάνα Καντένας Σανγκρόνις

Καλωσήρθατε στον ζωηρό κόσμο της Μαρεμότο! Η νεαρή Μεξικανή σκιτσογράφος χρησιμοποιεί τις ζωγραφιές της για να ενδυναμώσει τις γυναίκες και μιλάει για τα ταμπού της κοινωνίας της. Μια μοναδικά απελευθερωτική εμβυθιστική και διαδραστική εμπειρία εικονικής πραγματικότητας μας κάνει κοινωνούς της επιμονής και της συνεχούς αναζήτησης της Μαρεμότο για την ταυτότητά της με τη βοήθεια της τέχνης.

5. HOLLYWOODGATE – Ιμπραΐμ Νασάτ

Την ημέρα μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν ξεκίνησαν απευθείας για να καταλάβουν το συγκρότημα Hollywood Gate, που υποτίθεται πως ήταν βάση της CIA στην Καμπούλ. Οι Ταλιμπάν βρίσκουν ό,τι άφησε πίσω του ο πιο τεχνολογικά προηγμένος στρατός στην ιστορία: αεροσκάφη, όπλα και πολύτιμο στρατιωτικό εξοπλισμό. Συγκλονισμένος από την τεχνολογία, ο Μαλάουι Μανσούρ, ο νέος διοικητής της Πολεμικής Αεροπορίας, διατάζει τους στρατιώτες του να καταγράψουν και να επισκευάσουν όσο περισσότερο στρατιωτικό εξοπλισμό μπορούν. Ο Μουχτάρ, με κίνητρο να κατακτήσει κάποια μέρα τον κόσμο, καταφθάνει στο Hollywood Gate προκειμένου να χτίσει καριέρα ως υψηλόβαθμος στρατιωτικός. Όσο οι δυο τους εστιάζουν στην ολοκλήρωση των προσωπικών τους στόχων, οι σύντροφοί τους συνεχίζουν να επιδιορθώνουν το όπλα που εγκαταλείφθηκαν σε αυτή την «πύλη». Κατά τη διάρκεια ενός έτους, η ταινία αποκαλύπτει με κομμένη την ανάσα τη μεταμόρφωση μιας φονταμενταλιστικής πολιτοφυλακής σε στρατιωτικό καθεστώς.

4. Νιότη (Άνοιξη) – Ουάνγκ Μπινγκ

Ένας από τους μεγαλύτερους κινηματογραφικούς δημιουργούς της εποχής, ο οξυδερκής Κινέζος ντοκιμαντερίστας, Ουάνγκ Μπινγκ, αποτυπώνει με οξυδέρκεια την καθημερινή εργασία των νεαρών εργατών και εργατριών κλωστοϋφαντουργίας σε μια πόλη της ενδοχώρας της Σαγκάης, καταγράφοντας τις τρομακτικές, αόρατες πραγματικότητες της ασυνήθιστης τοπικής οικονομίας της αχανούς χώρας τους. Γυρισμένη σε διάστημα πέντε ετών (πριν από την πανδημία), η ταινία συμπυκνώνει ένα υλικό 2.600 ωρών παρατήρησης σε ένα εμβυθιστικό ντοκουμέντο τρεισίμισι ωρών. Καταργώντας την απόσταση ανάμεσα στο κοινό και τους χαρακτήρες, η κάμερα μας συντονίζει στον ρυθμό μιας αμείλικτης γραμμής παραγωγής, εκεί όπου χτυπάει η καρδιά της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Το αποτέλεσμα είναι ένα ζωντανό μωσαϊκό μιας κοινωνίας που απαρτίζεται από εσωτερικούς μετανάστες – αγόρια και κορίτσια που μαθαίνουν να μοιράζονται τα πάντα καθώς δουλεύουν 15 ώρες τη μέρα, ράβοντας πρόχειρα κάποια προσχεδιασμένη εκδοχή του μέλλοντός τους.

3. Οι Βίοι του Εντουάρ Λούι – Φρανσουά Καγιά

Πώς ένα παιδί μεγαλωμένο στα σπλάχνα του γαλλικού υπο-προλεταριάτου μεταμορφώνεται σε έναν από τους πιο συναρπαστικούς, καθοριστικούς και δημοφιλείς συγγραφείς της εποχής του και σε εκφραστή μιας ολόκληρης γενιάς; Περισσότερο από μια διεισδυτική προσωπογραφία του Εντουάρ Λουί, η οποία ιχνηλατεί μια ταραχώδη και άκρως γοητευτική πορεία προς την αυτοπραγμάτωση, το Οι βίοι του Εντουάρ Λουί είναι ένας ύμνος στην τόλμη για προσωπική και συλλογική αλλαγή και στη δίψα για κοινωνική δικαιοσύνη. Γυρισμένη σε στενή συνεργασία με τον Λουί, διαποτισμένη από το φλογερό πνεύμα, την κοφτερή ματιά και τη συγκίνηση που χαρακτηρίζουν τα βιβλία του που τον εκτόξευσαν στην κορυφή της ευρωπαϊκής πνευματικής ζωής, η ταινία του πεπειραμένου ντοκιμαντερίστα Φρανσουά Καγιά μάς συστήνει εκ νέου και των έσω τον σπουδαίο και ιδιαίτερα αγαπητό στην Ελλάδα Εντουάρ Λουί.

2. Ο κλεμμένος πλανήτης μου – Φαραχνάζ Σαριφί

Μια ιστορία τρυφερής εσωτερικής αναχώρησης και μαζί απόπειρα ενός (αυτοβιογραφικού!) ύμνου στην ελευθερία, αυτό το ντοκιμαντέρ-εργόχειρο έχει κεντημένες σε εύθραυστο φιλμ τις αναμνήσεις της Φαράχ: μια γυναίκα που αποτυπώνει την ομορφιά της καθημερινότητάς της στο Ιράν κατά τη διάρκεια της Ισλαμικής Επανάστασης, συλλέγει θραύσματα super 8 από άγνωστούς της ανθρώπους, ενώ μαθαίνει τι σημαίνει να αγαπάς από απόσταση και να ονειρεύεσαι ανάμεσα στους τέσσερις τοίχους. Η σύνδεση που αναπτύσσει με τη Λεϊλά, μια καθηγήτρια που έφυγε από τη χώρα εκείνη την ταραγμένη περίοδο, αλλά και η μάχη της μητέρας της με τη νόσο Αλτσχάιμερ, θα φωτίσει διά παντός τα σκοτεινά σημεία της μνήμης της. Ένα πολύτιμο συλλογικό και προσωπικό αρχείο που καταργεί κάθε αμφιβολία για τον ορισμό του «γυναικείου βλέμματος», ενώ παράλληλα χαρίζει νέες διαστάσεις στο κίνημα «Women, Life, Freedom» του 2022, στα πρόσωπα και στις φωνές του.

1. RYUICHI SAKAMOTO OPUS – Νέο Σόρα

Στις 28 Μαρτίου του 2023 ο θρυλικός συνθέτης Ριουίτσι Σακαμότο απεβίωσε έπειτα από τον αγώνα του ενάντια στον καρκίνο. Το τελευταία χρόνια πριν τον θάνατό του, αδυνατούσε πλέον να δίνει παραστάσεις. Οι συναυλίες, για να μην αναφερθούμε στις εκτεταμένες παγκόσμιες περιοδείες, ήταν υπερβολικά κουραστικές. Παρόλα αυτά, στα τέλη του 2022, ο Σακαμότο επιστράτευσε όλη του την ενέργεια για να πραγματοποιήσει μία τελευταία συναυλία, να δημιουργήσει ένα concert film με πρωταγωνιστές μόνο τον ίδιο και το πιάνο του, προτού εγκαταλείψει τον κόσμο. Η επιμέλεια έγινε από τον ίδιο τον Σακαμότο, όπως και η επιλογή της σειράς με την οποία παρουσιάζονται τα είκοσι κομμάτια που παίζει, τα οποία αφηγούνται τη ζωή του, χωρίς να χρειάζεται να ειπωθεί κουβέντα. Γυρισμένο σε χώρο που γνώριζε καλά και περιτριγυρισμένος από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του, ο Σακαμότο απογυμνώνει την ψυχή του μέσα από τη μουσική του, γνωρίζοντας ότι αυτή ενδέχεται να είναι η τελευταία φορά που παρουσιάζει την τέχνη του. Ένας εορτασμός της ζωής ενός καλλιτέχνη, στην πιο αγνή έννοιά του, αυτή η μοναδική κινηματογραφική εμπειρία αποτελεί το κύκνειο άσμα του πολυαγαπημένου μαέστρο.