Από την ψυχολογική άβυσσο της «Πέτρας της Κόλασης» του Μάλκομ Λόουρι, έως την προσωπική και πολιτική διαδρομή του Γιάννη Λούλη στην «Τέχνη της επικοινωνίας»· από τη βαθιά ερμηνεία του ψηφιακού γραμματισμού της Κατερίνας Χρυσανθοπούλου έως τη γεωλογική σοφία του χρόνου με τη Μάρσα Μπιόρνερουντ και την ουτοπική μελαγχολία του Σωκράτη Μάλαμα. Μια πολυδιάστατη αναγνωστική εμπειρία για όσους αναζητούν ουσία, μνήμη και επίγνωση. 

“Πέτρα της Κόλασης”, του Μάλκομ Λόουρι (Εκδόσεις Μεταίχμιο) 
O Μπιλ Πλανταγενέτης, Βρετανός πιανίστας της τζαζ, αλκοολικός, φανατικός αναγνώστης του Χέρμαν Μέλβιλ, παθιασμένος με τα καράβια, φτάνει στη Νέα Υόρκη και ανακαλύπτει ότι όλη του η ζωή είναι ένα ναυάγιο – έχει χάσει την μπάντα του, έχει χάσει τη σύντροφό του. Μετά το προσκύνημά του στις ταβέρνες του λιμανιού καταλήγει στο ψυχιατρείο ή μάλλον στην Κόλαση, όπου θα περάσει τον καιρό του και θα μοιραστεί την τύχη του με ναυτικούς, μέθυσους, φτωχούς. Κοιτάζοντας τα καράβια που αρμενίζουν στο Ιστ Ρίβερ, ο Μπιλ καταλαβαίνει ότι ο ψυχίατρος που τον έχει αναλάβει δεν θα καταφέρει να γιατρέψει ποτέ την άρρωστη ψυχή του. Σε αυτή τη συναρπαστική νουβέλα ο Malcolm Lowry αντλεί από την προσωπική του εμπειρία και μιλά με σφοδρότητα για τις ψευδαισθήσεις της τρέλας και για την πραγματική σημασία της λογικής. Ένα συγκινητικό έργο τέχνης όπου περιέχονται όλες οι κεντρικές ιδέες που τον ανέδειξαν σε έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. 

“Η τέχνη της επικοινωνίας”, του Γιάννη Λούλη (Εκδόσεις Καστανιώτη) 
Το παρόν βιβλίο είναι κυρίως αυτοβιογραφικό. Η ώρα του πλέον είχε έρθει. Μέσα στον χρόνο είχα πορευθεί ως επικοινωνιολόγος, ιστορικός, πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας πάνω από είκοσι βιβλίων. Είχα αφομοιώσει τον κοσμοπολιτισμό της πόλης όπου γεννήθηκα: της Αλεξάνδρειας. Όπως ήταν κάποτε! Σημαντικός σταθμός της διαδρομής μου στάθηκε το διδακτορικό μου στο Cambridge, που έγινε βιβλίο και εξαντλήθηκε στη Βρετανία και την Αμερική. Στο Master μου στο Essex είχα δάσκαλο έναν διάσημο εκλογολόγο. Βρέθηκα μετά στην Αμερική. Όπου ανθούσε η τέχνη της επικοινωνίας. Εκεί θα ερχόμουν σε επαφή με την τότε κορυφαία εταιρεία επικοινωνίας, την περιβόητη Sawyer Miller Group. Ήταν το παγκόσμιο εφαλτήριό μου. Είχα γίνει ταξιδευτής. Η εταιρεία αυτή επέκτεινε τη δράση της στη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη. Μετά ήταν παντού όπου γίνονταν εκλογές. Εισάγοντας νέες τεχνικές επικοινωνίας. Θα γνώριζα από κοντά μοναδικές μορφές, όπως τον ίδιο τον Ντάνιελ Σόγιερ και μετά τον Νεντ Kέναν που ήταν το αστέρι της περίφημης μεθοδολογίας των focus groups. Που θα τον έφερναν και στην Ελλάδα. Από εκεί και πέρα θα βρισκόμουν ως επικοινωνιολόγος σε διάφορα σημεία του ορίζοντα. Η επαφή με τους ταλαντούχους επικοινωνιολόγους ήταν πλέον «τέχνη». Στο πεδίο «μάχης» εμπλούτιζες τις γνώσεις σου. Τις τεχνικές σου. Κρατούσες αυτές που σου ταίριαζαν. Από την Ελλάδα, βρέθηκα στις Φιλιππίνες. Σε μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Στην Κύπρο, πέρα από τις διάφορες επιχειρήσεις, ανέλαβα τρεις υποψήφιους Προέδρους. Ο ένας ήταν κομμουνιστής. Εκλέχτηκαν και οι τρεις. Κάτι μου έμαθαν οι Αμερικανοί! Στην Ελλάδα ο Κώστας Καραμανλής θα κέρδιζε δύο θητείες. Με εκείνο που ονόμασα «στρατηγική του μεσαίου χώρου». Από εκεί και πέρα, ήρθαν οι παθογένειες και η κρίση. Και τώρα πια προσεγγίζω την εγχώρια και τη διεθνή πολιτική σκηνή ως παρατηρητής και αναλυτής. 

“Εγγράμματοι μέσα σε έναν ψηφιακό κόσμο”, της Κατερίνας Χρυσανθοπούλου (Εκδόσεις Τόπος) 
Τι σηµαίνει να είµαστε εγγράµµατοι σε έναν ψηφιακό κόσµο; Αρκεί η ανάγνωση και η γραφή του σχολείου για να τα βγάλουµε πέρα µε τις νέες τεχνολογίες, τα ψηφιακά µέσα, την τεχνητή νοηµοσύνη, την ανεξέλεγκτη πληροφορία στο διαδίκτυο, τους περισπασµούς, την έλλειψη αξιολόγησης; Ποιοι είναι οι ψηφιακοί γραµµατισµοί και πώς τους αποκτούµε; Γιατί πολλοί µορφωµένοι άνθρωποι σήµερα χαρακτηρίζονται ως λειτουργικά αναλφάβητοι στον ψηφιακό κόσµο; Τι είναι ο λειτουργικός, ο ψηφιακός, ο σχολικός, ο πολυτροπικός και ο κριτικός γραµµατισµός και πώς τους µετράµε; Πώς αντιµετωπίζουµε την υπερφόρτωση µε πληροφορίες στο διαδίκτυο; Γιατί χρειάζεται να εκπαιδευτούµε για να µπορούµε να διαβάζουµε τις ειδήσεις; Γιατί δυσκολευόµαστε να διακρίνουµε την αξιόπιστη πληροφορία και γιατί η παραπληροφόρηση επικρατεί στο διαδίκτυο; Ποιοι είναι οι γνωστικοί περιορισµοί που µας εµποδίζουν να καταλάβουµε αν µια πληροφορία είναι αληθής ή ψευδής, ή να διακρίνουµε µια γνώµη από ένα γεγονός; Πώς οι ψηφιακές τεχνολογίες και οι δεξιότητες γραµµατισµού συνδέονται µε την έννοια της δηµοκρατικής συµµετοχής; Ποιες παρεµβάσεις είναι απαραίτητες ώστε οι απόφοιτοι της δευτεροβάθµιας και τριτοβάθµιας εκπαίδευσης να είναι έτοιµοι για τον θαυµαστό καινούργιο ψηφιακό κόσµο; Γιατί αναθέτουµε ανώτερες ανθρώπινες γνωστικές λειτουργίες, όπως η µνήµη, σε µια µηχανή; Τι είναι οι εγγράµµατες µηχανές και πώς τις χρησιµοποιούµε; Μαθαίνουµε καλύτερα από την οθόνη ή το χαρτί; 

Οι ψηφιακές τεχνολογίες επιβάλλουν µια νέα µορφή παιδείας, ένα σύνολο δεξιο­τήτων, γνώσεων και πρακτικών που µας επιτρέπουν να έχουµε πρόσβαση, να αξιολογούµε κριτικά, να επικοινωνούµε, να συµµετέχουµε και να εκφραζόµαστε σε παγκόσµιες διασυνδεδεµένες κοινότητες. 

“Όλα είναι Χρόνος” της Μάρσα Μπιόρνερουντ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) 
Ο χρόνος αποτελεί για τον άνθρωπο μια δύσκολα προσδιορίσιμη έννοια και εντέλει μια φευγαλέα, άπιαστη οντότητα, την οποία οι επιστήμονες προσπαθούν από πολύ παλιά να μετρήσουν. Κι όμως, παρ’ όλες τις προσπάθειες, παραμένει δύσκολο να περιγράψεις με λόγια πώς διαπερνά την καθημερινή μας ζωή ως μονάδα μέτρησης, πώς καθορίζει τη μακροζωία των ειδών στον πλανήτη ή πώς φωτίζει την ιδέα της αιωνιότητας. Σε τούτο το βιβλίο της, η Μάρσα Μπιόρνερουντ προσεγγίζει το ζήτημα του χρόνου —τη διάρκειά του, τους κύκλους και τον πολύπλευρο χαρακτήρα του— από τη σκοπιά του επιστημονικού της πεδίου, της γεωλογίας. Σύμφωνα με την ίδια, η γεωλογία είναι καθ’ όλα έτοιμη να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα φιλοσοφικά ερωτήματα που εγείρονται από την κλιματική αλλαγή, αλλά και να υποδείξει ευεργετικές λύσεις, καθώς είναι απαλλαγμένη από το στοιχείο της «άρνησης του χρόνου» που εγγενώς χαρακτηρίζει τη βιολογία, τη χημεία ή τη φυσική. Η συγγραφέας εισηγείται την ιδέα της χρονοσυνειδητότητας και την αντιπαραβάλλει ιδιοφυώς με την έννοια της διαχρονίας, η οποία γεννά την ψευδαίσθηση της μονιμότητας και μιας αδιέξοδης φιλοδοξίας, που οδηγούν την ανθρωπότητα στην πλάνη ότι η φύση αλλά και ο πλανήτης που μας φιλοξενεί είναι κτήμα μας και όχι πεδίο συνύπαρξης με τα άλλα είδη. Όπως η ίδια χαρακτηριστικά επισημαίνει, «η Γη μάς μιλά κάθε στιγμή: σε κάθε πέτρα, μας φανερώνει μια αρχέγονη αλήθεια ή έναν εμπειρικό κανόνα· και σε κάθε οικοσύστημα, μας προτείνει ένα υπόδειγμα υγιούς οικονομίας». Σε εμάς δεν απομένει παρά να ενηλικιωθούμε και, με βοηθό τον «Άτλαντα του Παρελθόντος», να ανακτήσουμε προς όφελός μας τον χαμένο χρόνο. 

Στον Λαβύρινθο του Σωκράτη Μάλαμα, της Φωτεινής Λαμπρίδη (Εκδόσεις Οξύ) 
«Ο Λαβύρινθος είναι ένα γράμμα που έγραψα στον εαυτό μου» λέει o Σωκράτης Μάλαμας στη συνέντευξη που «κλείνει» αυτή την έκδοση. Έμελλε ωστόσο να έχει πολλαπλάσιους αποδέκτες αυτό το γράμμα όπως συμβαίνει συχνά στην τέχνη, ανθρώπους πέρα από τα σύνορα μιας γενιάς ή μιας ορισμένης διαδρομής και να αποτελέσει για πολλές και πολλούς από εμάς, εκτός από δίσκο-σταθμό και πυρήνα του έργου του, μεγάλο κομμάτι από το soundtrack μιας εποχής. Ο Μάλαμας έκανε τραγούδι την εσωτερική μας ουτοπία και ανάγκη, με τρυφερότητα και ένταση, κρατώντας το ίσο μέχρι να μετρηθούμε με «…έναν κόσμο που αλλάζει όπως τα ρούχα μας τα χθεσινά». Για την ιστορία των τραγουδιών του Λαβυρίνθου που μετονομάστηκε σε «Σωκράτης Μάλαμας» αλλά και την εικόνα της εποχής που τα γέννησε μιλούν οι: Σ. Μάλαμας, Ντ. Ρίζου, Μ. Κανά, Κ. Θεοδώρου, Οδ. Ιωάννου, Μπ. Παπαδόπουλος, Χρ. Μέγας, Γ. Αθανασόπουλος, Θ. Κοροβίνης, Φ. Δεληβοριάς, Γ. Ι. Αλλαμανής, Σπ. Αραβανής, Αν. Πετρόπουλος. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.