Οι γυναίκες στη λογοτεχνία υποφέρουν. Είτε σε χέρια κακοποιών, είτε στα χέρια των εραστών τους, είτε λόγω κακής γραφής – ο ρόλος τους είναι, συνήθως, χρωματισμένος από την αίσθηση της τραγωδίας, και αυτό είναι κυρίως εμφανές στα λογοτεχνικά έργα του 19ου αιώνα. Παρόλο που ήταν μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε από πρόοδο και από την οποία προέκυψαν σπουδαία βιβλία και μυθιστοριογράφοι – όπως η Σαρλότ Μπροντέ, ο Τζορτζ Έλιοτ και η Μαίρη Σέλεϊ – η απουσία γυναικείας προοπτικής είναι εμφανής στις περισσότερες σκηνές θανάτου των λογοτεχνικών έργων της εποχής.
Η ευθραυστότητα είναι ένα σταθερό θέμα, ιδίως για τους γυναικείους ρόλους που γράφτηκαν από άνδρες, και δεν χρειάζεται παρά “κρύα χέρια” και την “οδύνη του σαλονιού” για πολλές από αυτές να βρουν το τέλος τους. Αυτό ήταν άκρως συνυφασμένο με τη μεταχείριση των γυναικών εκείνης της εποχής – αρκεί να θυμηθούμε τις γελοίες θεραπείες για την υστερία. Οι γιατροί, που ονόμαζαν “υστερία” την ψυχική αστάθεια, το άγχος ή τα καταθλιπτικά επεισόδια, επέβαλλαν στις γυναίκες σε υποχρεωτική ανάπαυση στο κρεβάτι, και όλα αυτά για να αντιμετωπίσουν διάφορα απλά συναισθήματα. Λύσεις όπως η θεραπεία με ηλεκτροσόκ μπορούσαν να είναι σκληρές και η υποχρεωτική ανάπαυση γελοία.
Όλα αυτά αποκαλύπτουν την ανάγκη της κοινωνίας να τιθασεύσει τα συναισθήματα των γυναικών, αλλά και για την ανάγκη να τα υπερθεματίσει ως μέσο ελέγχου. Εκείνη την εποχή, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να γράψουν για τη συγκεκριμένη κακομεταχείριση, πιθανότατα επειδή η “έφεση στη συγγραφή” ενέπιπτε στον κατάλογο των συμπτωμάτων της γυναικείας υστερίας.
Το θλιβερότερο -σκεφτόταν η Έμμα Μποβαρί- είναι να περνά κανείς μια ζωή ανώφελη σαν τη δική μου. Αν οι πόνοι μας είχαν κάποια αξία, μπορούσαν να είναι χρήσιμοι σε κάποιον άλλο, τότε, τουλάχιστον, η ιδέα της θυσίας θα παρηγορούσε Γκυστάβ Φλομπέρ, “Μαντάμ Μποβαρί”
Πάρτε την Έμμα Μποβαρί από το βιβλίο του Γκυστάβ Φλομπέρ, “Μαντάμ Μποβαρί”. Αν και στο τέλος πίνει αρσενικό και πεθαίνει από τα ίδια της τα χέρια, ήταν η αγάπη της για τα βιβλία που την οδήγησε σε αυτή την πράξη. Αφού διάβασε πάρα πολλά μυθιστορήματα, παγιδεύτηκε στα ρομαντικά της ιδανικά και συνετρίβη πνευματικά όταν η πραγματική ζωή δεν μπόρεσε να της τα εκπληρώσει. «Το θλιβερότερο -σκεφτόταν η Έμμα Μποβαρί- είναι να περνά κανείς μια ζωή ανώφελη σαν τη δική μου. Αν οι πόνοι μας είχαν κάποια αξία, μπορούσαν να είναι χρήσιμοι σε κάποιον άλλο, τότε, τουλάχιστον, η ιδέα της θυσίας θα παρηγορούσε».
Παρομοίως, στο έργο του Άλφρεντ Τένυσον, “Η Λαίδη του Σαλότ”, ένα στοιχειωμένο παραμύθι μαγείας και τέχνης. Στην μπαλάντα αυτή μια μυστηριώδης γυναίκα ζει μόνη της στο νησί του Σαλότ. Ακριβώς δίπλα από το ποτάμι που διασχίζει το νησί, βρίσκεται αντικριστά το παλάτι του Βασιλιά Αρθούρου με το κάστρο τού Κάμελοτ. Όμως, για τη Λαίδη του Σαλότ είναι εντελώς απαγορευμένο ακόμα και να κοιτάξει προς την κατεύθυνση του κάστρου γιατί υπάρχει μια κατάρα – ένα βαρύ ξόρκι που της το απαγορεύει. Αντί λοιπόν να θεάται τον κόσμο διά γυμνού οφθαλμού, είναι αναγκασμένη να βλέπει τα πάντα μέσα από έναν καθρέφτη, τα είδωλα του οποίου εν συνεχεία υφαίνει με τον αργαλειό της με όμορφα και πλουμιστά στολίδια. Επειδή όμως στα παραμύθια οι κανόνες υπάρχουν για να παραβιάζοντας η Λαίδη εντέλει κοιτάζει τον έξω κόσμο από το παράθυρό της, το ξόρκι σπάει και η κατάρα επαληθεύεται. Οι συνέπειες είναι μοιραίες.
Οι πιο παράξενοι θάνατοι γυναικών στη λογοτεχνία
Εν τέλει πεθαίνει επειδή ήταν υπερβολικά όμορφη: «Μόνο ο Λάνσελοτ που ήταν εκεί κοντά παραμέρισε το πλήθος και πλησίασε αποφασισμένος τη νεκρή γυναίκα. Έσκυψε κοντά της, δεήθηκε στο Θεό, την κοίταξε και είπε: “Έχει τόσο όμορφο πρόσωπο”».
Σε ολόκληρο τον κατάλογο των παράξενων θανάτων, θα διαπιστώσετε ότι η ομορφιά και η αγάπη για την τέχνη και τα βιβλία, στην πραγματικότητα αποτελούν σιωπηλούς δολοφόνους. Αυτά τα στοιχεία θεωρούνταν επικίνδυνα στα χέρια των γυναικών κυρίως επειδή τις έκαναν πιο επιθυμητές. Ενώ η ομορφιά μπορούσε να γίνει ανεκτή, αποκτώντας σιγά σιγά αυτονομία μέσω της πνευματικής ζύμωσης, οι γυναίκες αποκτούσαν υπερβολική ανεξαρτησία. Η λογοτεχνική απάντηση εκείνη την εποχή ήταν απλή: τιμωρήστε τις με μια σειρά από περίεργους θανάτους χωρίς επιστημονική εξήγηση πέραν της εγγενούς τους αδυναμίας.
Οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους δεν φαίνεται να βγάζουν κανένα ιατρικό νόημα, αν λάβετε υπόψη σας τις διαγνώσεις του 19ου αιώνα που γίνονταν με μια πρέζα αλάτι. Οι “κρίσεις ανάγνωσης επιστολών” και η “οδύνη του σαλονιού” θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως περιγραφή για συναισθηματικά τραύματα που ξεσπούν με περίεργους τρόπους. Το ίδιο ισχύει και για τον “βραδινό εγκέφαλο”, μια περίεργη πάθηση που υπέφεραν άτομα όπως η Άννα Καρένινα, η οποία θυμίζει χρόνια κατάθλιψη και γενική σύγχυση μπροστά σε στενοχώριες και απογοητεύσεις. Άλλα επικίνδυνα πεπρωμένα γράφτηκαν για να καταδείξουν ότι και οι όμορφες γυναίκες ήταν εύθραυστες, γεγονός που διαφαίνεται στους θανάτους που προκαλούνται από το να έχεις “όμορφα καστανόξανθα μαλλιά” ή, ακόμα πιο απλά, ένα “όμορφο πρόσωπο”.
Όταν οι γυναικείοι χαρακτήρες της εποχής δεν κρύβονταν σε σοφίτες όπως η Μπέρθα Μέισον, τις έβρισκε κανείς να αφήνουν την τελευταία τους πνοή όταν βρίσκονταν αντιμέτωπες με πολλά μαξιλάρια ή την απουσία κασκόλ. Πολύ πριν η ψυχιατρική απορρίψει όλες αυτές τις γελοίες διαγνώσεις που αφορούσαν τις γυναίκες, τραγικοί γυναικείοι χαρακτήρες βρέθηκαν τόσο προσβεβλημένοι από τις πολλές κακουχίες της ζωής (συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των κρύων χεριών και των ερωτικών πονοκεφάλων) που προτιμούσαν να πεθάνουν παρά να τις υποστούν.
Αιτίες θανάτου των γυναικών στη λογοτεχνία:
• Κρύα χέρια
• Όμορφο πρόσωπο
• Χαμένες παντόφλες
• Βραδινός εγκέφαλος
• Να βγαίνεις έξω τη νύχτα στην Ιταλία
• Να μην έχεις κασκόλ
• Πάρα πολλά μαξιλάρια
• Μπελάδες στον κήπο
• Κάποιος είπε «Όχι» πολύ δυνατά ενώ ήταν στο δωμάτιο
• Κρίσεις ανάγνωσης επιστολών
• Οδύνη στο σαλόνι
• Δεν υπήρχαν αρκετά μαξιλάρια
• Δεν έχουν δει τη θάλασσα εδώ και πολύ καιρό
• Διάβασε πάρα πολλά μυθιστορήματα
• Κόπωση του πόνυ
• Κυκλοφοριακή συμφόρηση
• Το σέρι σερβιρίστηκε πολύ κρύο
• Απιστία στο πλοίο
• Πέρασε περισσότερο από ένα μήνα στο Λονδίνο αφού μεγάλωσε στο Γιόρκσαϊρ
• Υδρωπικία του κληρικού
• Ερωτικοί πονοκέφαλοι
• Θλίψη στο ποτάμι
• Γενικές ατυχίες
• Πολύ βαριές βελόνες πλεξίματος
• Όμορφα καστανόξανθα μαλλιά
• Σπονδυλική δυσκαμψία ως αποτέλεσμα της υπερηφάνειας
• Πολύ ευτυχισμένοι γονείς
• Η δυστυχία
