Έφτασα στη Θεσσαλονίκη με κτελ που έπαιζε σκυλάδικα. Επέστρεψα με το οχταθέσιο μάτζικ μπας κάποιου εκδότη: έκανα ωτοστόπ. Είπε μόνο, ‘Πού είναι η βαλίτσα σου;’ Η βαλίτσα ήταν στις εκδόσεις Έρμα, δίπλα σε στοίβες της Λόλα Καραμπόλα. Στο δρόμο ακούγαμε Μπάουι. Ταξιδέψαμε βασιλικά. Βαλιτσαϊκά. Με εφτά κιλά βιβλία έκαστος. (Στο αεροπλάνο, ως γνωστόν, επιτρέπονται μόνο πέντε φανελάκια). Μόνο το ‘Τέλος’ του Καρλ Ούβε Νάουσγκαρντ, που κουβαλούσα, ζύγιζε δυο κιλά. Η Ελένη Πριοβόλου ανέλυε πάνελ. Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου την τριλογία της, Δράκος της Πρέσπας, που διαβάστηκε πολύ (εκδ. Καστανιώτη.)

Μπήκα ανυποψίαστη. Καταμεσής της βιβλιοθάλασσας λαμποκοπούσε λευκόχρυσο και αδειανό σα ξερονήσι, το μεγάλο περίπτερο του εμιράτου Σάρτζα, που ήταν η τιμώμενη χώρα. Μουσουλμάνες λιώνανε μέσα σε μπούρκες, από ζέστη και έλλειψη διαντίδρασης. Χρυσά ντουβάρια και φύλακας στο ΒΙΠ σαλόνι. Πού ήταν τα βιβλία; Πέραν του κορανίου, που λογοτεχνία δεν είναι. Στον λευκόχρυσο καναπέ βρήκα ένα γυαλιστερό, με τεράστια γράμματα για χαζούς. Διάβασα μια σελίδα βιαστικά: δεν ήθελες ούτε να το κλέψεις. Το είχε γράψει κάποιος σεΐχης-δήμαρχος. Πολιτική και συγγραφή όμως είναι αντίθετες έννοιες, ανήκουν σε διαφορετικές διαταραχές προσωπικότητας. Ένας χουρμάς, τυλιγμένος σε πλαστικό, δε με αποζημίωσε: το περίπτερο είχε λιγότερα βιβλία και από τις τουαλέτες – στη γυναικών είχαν ξεχαστεί κάποιοι Αντίποδες. Λένε ότι το εμιράτο είχε κάποιους ποιητές-σεΐχηδες. Κι ένα τραπεζάκι όπου οι μπούρκες σού έκαναν μεθυστικό τατουάζ χένα στα χέρια, καθώς σου ψιθύριζαν ξόρκια εμιρατιανά. Απ’ έξω, η Στέργια Κάβαλλου, τατουαρισμένη με χένα μέχρι τη μασχάλη, κρατούσε το παραμύθι της, Πώς κάνει η ζέβρα, εκδ. Χέλι.

Στον ανακουφιστικά σκοτεινό χώρο του Poetry Black Box βυθίστηκα. Στην οθόνη, συνοδεία βίντεο, προβάλλονταν διαρκώς ποιήματα 20 ποιητριών (χρησιμοποιώ επίτηδες, αντισταθμιστικά, το θηλυκό γένος, συμπεριλαμβάνοντας και τους άντρες). Τα βιντεοποιήματα καλούσαν την θεατή να σταθεί, να μαγευτεί. Σε επιμέλεια των Αναστασία Γκίτση, Γιώργου Αλισάνογλου, το Black Βοx ήταν κάτι φρέσκο, που μου θύμισε το υπέροχο ATHENS INTERNATIONAL VIDEO POETRY FESTIVAL, στο οποίο φέτος συμμετείχα. Στο black box πέτυχα το βιντεοποίημα της πρωτοπόρας του spoken word, συγγράφισσας Σίσσυς Δουτσίου, της οποίας το βιβλίο ‘Οι αδελφές του Κάιν’, απαντάει στην έμφυλη βία με έμφυλη βία. Διαβάζεται απνευστί.

Στις φιλόξενες εκδ. Έρμα καθόταν η συγγραφέας Χίλντα Παπαδημητρίου. Στο Σαιξπηρικόν συνέβαιναν ποιητικές κουβέντες, όταν ο εκδότης, Γ. Αλισάνογλου, πυλώνας της Έκθεσης, δεν έλειπε σε κάποιο πάνελ. Στους Αντίποδες εξέφρασα την αγωνία μου: θα βγάλει καινούριο ο Γκρέγκ Τζάκσον; (Ναι, μυθιστόρημα.)

Ο πόλεμος των πάνελ

Πνεύματα του παρελθόντος και του μέλλοντος, παρέλαυναν στο τεράστιο ασφυκτικό τάπερ που είναι η έκθεση βιβλίου μέσα στη ντάλα. Κουβαλώντας νερά, τρώγοντας ξηρά, κυνηγώντας πάνελ – Να φάμε κι άλλο; – Πεινιρλί; – Όχι, πάνελ! Προώθησα σε συγγραφέα μια μπουγάτσα που μου έδωσε ένας εκδότης που του έδωσε μια μεταφράστρια. Έφαγα τόσα γλυκά (δε λέω όχι στη ζάχαρη) ώστε ήθελα να ξαπλώσω στον καναπέ της Σάρτζα για τατού, και να μου διαβάζει το κοράνι η Σεχραζάτ. Κάποιος προσωρινός Θεσσαλονικιός ζαχαροδιαβήτης μάλλον.
Τα πάνελ ήταν πολλά, πηχτά, δίωρα σαν ταινίες στο φεστιβάλ κινηματογράφου. Πασπαλισμένα με Ντελέζ, Ντεριντά, Μπαρτ. Πεζογραφία με ποίηση κονταροχτυπήθηκαν. Κέρδισε μέσα μου η πρώτη. Μετά από τρία πάνελ είχες ξεχάσει το όνομά σου, όμως σέξι λέξεις όπως Επιμέλεια Εαυτού, Κατάλυση του Εγώ, Φουκώ, Φουκώ, αιωρούνταν στον αέρα. Το Φουκώ ήταν μια καλή απάντηση.

Την Παρασκευή είχαμε παρουσίαση του Δικτύου Γυναικών Συγγραφέων Εναντίον της Έμφυλης Βίας, Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ: ομάδα συγγραφισσών που δρα και ακτιβιστικά. Παρουσιάσαμε τη συλλογή διηγημάτων Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ, εκδ. Καστανιώτη.

Στο δημοφιλές ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΕΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ, υπήρχαν ισάριθμοι ποιητές με ποιήτριες. Αλλά καθόλου πεζογράφοι. Τελικά επρόκειτο για Φεστιβάλ Νέων Ποιητών.

Στις ‘Γυναίκες στη λογοτεχνία’ παρουσιάστηκαν βιβλία που υπερβαίνουν τα όρια των ειδών και αναδιαμορφώνουν το τι είναι γυναίκα. Το γοητευτικό, υβριδικό ‘Λαβίνια Σουλτς’ της Γεωργίας Διάκου. ‘Εμείς και ο κόσμος’, της Τώνιας Τζιρίτα – Ζαχαράτου, που “προσπαθεί να εξορύσσει την τρυφερότητα από τη σκληρότητα.” ‘Έπρεπε να το είχα κάνει νωρίτερα’, Νοα Τίνσελ. Όλα εκδ. Θράκα.
Εμφανίστηκε και το νέο περιοδικό των μεταφραστών, Παράσιτο. Εκδ. Νήσος.
Στα πάνελ είχε δεκάδες παπάδες. Δε στάθηκα ν’ ακούσω. Μουλάδες και παπάδες δε συνάδουν με τη λογοτεχνία.
‘Δυναμώστε τη μουσική παρακαλώ’, Μιχάλης Μαλανδράκης, εκδ. Πόλις. Ένας δημοσιογράφος βρίσκεται στο Σεράγεβο. Όταν επιστρέφει, βιώνει ανία μέχρι που αναλαμβάνει ένα φρενήρες τηλεπαιχνίδι. Χρειάζεται την ένταση. Κάποιοι άνθρωποι κάνουν απλά αυτό που μπορούν, είπε ο συγγραφέας.

Τι είναι ακουστότητα; Το εξήγησε η Ντάνα Παπαχρήστου μιλώντας για το βιβλίο Κριτικές Μελέτες για την Αναπηρία, εκδ. Ψηφίδες

ΚΕΥWORDS OF PATRIDA, εκδ. ΤΡΙ.ΕΝΑ. Ενδιαφέρον ημερήσιο workshop που έγινε βιβλίο σε ντε τε. Στην προφορική ποίηση, η δημιουργός δεν είναι μόνη. Στην πεζογραφία όμως είναι κατάμονη. Γι’ αυτό και γω διαβάζω φέτος στα σπόκεν γουόρντ.

Ουρές στη Λένα Διβάνη, Για την καρδιά και το συκώτι του (εκδ. Πατάκη). Μια αναγνώστρια έλεγε, ‘Είσαι ίνδαλμα, έχω πρήξει το συκώτι του γκόμενού μου για σένα’, στο οποίο η Λένα απάντησε: ‘Συγνώμη ζητώ γκόμενέ της’. (Ο εν λόγω ήταν μπροστά).

Ο Φίτζεκ την είχε πιο μεγάλη από όλους – την ουρά: μισό χιλιόμετρο η ουρά των αναγνωστών, για μια υπογραφή του. Η δίχως προηγούμενο στην ιστορία της έκθεσης, ουρά, μπλόκαρε όλο το περίπτερο. Έτσι έμαθα τον Γερμανό συγγραφέα-ροκ σταρ των ψυχολογικών θρίλερ, Σεμπάστιαν Φίτζεκ. Ότι διαθέτει ίματζ-μέικερς. Και μπλουζάκι που γράφει, Who the fuck is Fitzek. Έτσι κατάλαβα ότι δεν την είχε ψωνίσει. Το μπλουζάκι βοηθούσε. «Είναι τόσο υπέροχο που ο κόσμος (με) διαβάζει.» είπε. Ο Κασσελάκης διέσχισε τις αναθυμιάσεις δόξας σύριζα.

ΣΕΞ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Με τους πεζογράφους Μιχάλη Αλμπάτη και Χάρη Καλαΐτζίδη, κουβεντιάσαμε για το σεξ στα βιβλία μας, πίνοντας πολύ, ήθελα να πω, αλλά είμαστε φλώροι, οπότε πίνοντας λίγο. Βρέθηκα να έχω το λιγότερο, πράγμα που απέδωσα στην πατριαρχία: οι γυναίκες, με εξαίρεση τη Δουτσίου, ή την Έρικα Γιόνγκ, βάζουν λιγότερο σεξ. Όμως το σεξ είναι δομικό στοιχείο της λογοτεχνίας.
“Στην ‘Κατάλυση του χρόνου’ (εκδ. Νήσος), υπάρχει ένα κανονικό όργιο. Δε θα σου πω, πρεπει να το διαβάσεις.” είπε ο Αλμπάτης.
“Γιατί όργιο;” είπα.
“Ήταν απαραίτητο. Όπως έλεγε ο Ντε Σαντ: τι νόημα θα είχε η επανάσταση δίχως μια γενικευμένη συνουσία;” είπε.
“Στο ‘Χάπι Λου’, εκδ. Κέδρος, υπήρχε ένα ερασιτεχνικό όργιο.” είπα.
“Γιατί ερασιτεχνικό;”
“Ήταν μεταξύ φίλων. Αμήχανο, δεν απογειώθηκε.”
“Δε θα σε ρωτήσω αν ήταν αυτοβιογραφικό” είπε.
“Θα σε ρωτήσω εγώ” είπα. Δεν θα πω τι απάντησε.
Νωρίτερα στο περίπτερο της Νήσος, παρατηρήθηκε φαινόμενο φετιχισμού: Μια γυναίκα, περνώντας, χάιδεψε τρυφερά το κόκκινο εξώφυλλο των Νεκρών. Αντί για τον συγγραφέα που στεκόταν παρακεί ολοζώντανος. Μου θύμισε μια κοπέλα που αγκάλιαζε κάποτε το ‘Όλα τα μήλα’, Κέδρος, μέσα στο Τσιν.
“Το ‘Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους’ (εκδ. Νήσος), παρότι ακούγεται βαρύ έως νεκρικό, έχει πολύ σεξ”, είπε ο Αλμπάτης.
Το ίδιο και η βραβευμένη, χειμαρρώδης, Πολεμική μηχανή του Καλαιτζίδη (εκδ. Εστία): έχει αληθινό, παθιασμένο σεξ, αλλά και πόνο, ματαίωση, μοναξιά, ταξικές αντιθέσεις, ζητήματα ταυτότητας φύλλου, και τους ανίερους συμβιβασμούς που κάνουν οι άνθρωποι. Συμπέρασμα: Ίσως οι άντρες παίρνουν περισσότερη άδεια – από το συλλογικό αρσενικό ασυνείδητο – να γράψουν για σεξ. Οι γυναίκες πρέπει να την πάρουν από την εαυτή τους.

Κουβεντιάσαμε και τη σχέση σεξ και θρησκείας. Κατά τον Αλμπάτη, είναι αντίστροφη: όταν έρχεται ο πόθος, η θρησκεία φεύγει, διότι αποκτάς καινούριο θεό. “Τον Κώλο της Άννας, φερειπείν;” ρώτησα. “Ακριβώς. Όταν όμως γερνάνε και χάνουν το σεξ, αν προσέξεις, οι άνθρωποι επιστρέφουν στη θρησκεία. Σεξ και θρησκεία δε συμβιβάζονται”. (Ο Κώλος της Άννας, εκδ. Απόπειρα).

Η Εύη Λαμπροπούλου έχει γράψει τα βιβλία, ‘Χάπι-Λου’, ‘Σχεδόν Σούπερ’, ‘Όλα τα μήλα’ (εκδ. Κέδρος) και άλλα τρία μυθιστορήματα, ακόμη ανέκδοτα. Πήρε βραβεία διηγήματος. Τελευταία, κάτι ποιήματα πετούσαν χαμηλά στο καθιστικό και κάθισε να τα γράψει. Κείμενα και ποιήματά της έχουν εμφανιστεί σε περιοδικά και εφημερίδες.