Ο Πολωνοεβραϊκής καταγωγής, γεννημένος στη Νέα Υόρκη με μεγάλη διαδρομή στη γραφή, λίγο πριν φύγει από τη ζωή επιλέγει το “Μπαουμγκάρτνερ” σαν μοναχικός ταξιδιώτης, στοχαστής και φιλόσοφος. Διεισδύει με κριτική μάτια κι αίσθηση κατοπτρισμού στα ενδόμυχα μυστήρια της ανθρώπινης ύπαρξης που τον απασχολούν. Με βαθιά και ταυτόχρονα νηφάλια ανθρώπινη προσέγγιση, ως έναν βαθμό προφητική, παραδίδει ένα μυθιστόρημα ρεαλιστικό, οικείο, δίχως μεγάλες εξάρσεις και πολύπλοκη υπόθεση. Παρά την εσωτερική αφήγηση και τον υπαρξισμό που απορρέει, δεν επιτρέπει στις κορώνες της απόγνωσης να ακουστούν περισσότερο από όσο πρέπει κι αρνείται να σηκώσει τη λευκή σημαία της παραίτησης μέχρι το κύκνειό του άσμα.

Από τον έρωτα, στην μνήμη, τον χρόνο, τα γηρατειά, τον θάνατο και την απώλεια. Διατρέχει μία ζωή σε πολυδιάστατα επίπεδα. Δεν επιδιώκει την αποδοχή με ελαφρότητα, την έχει κερδίσει στον χρόνο με τη συνέπειά του, ούτε βγάζει φόβο κι έναν ανασταλτικό δισταγμό. Σε αυτή τη φάση καταθέτει ό,τι έχει στο μυαλό και τη ψυχή του. Έχει τον τρόπο μέσα από μία δυναμική διαδικασία να αφήσει τον τελευταίο λόγο στον αναγνώστη. Η αέναη περιπλάνηση από το παρελθόν μέχρι το παρόν και η πεισματική, παθιασμένη του επιμονή να μετατρέπει ένα πολυδιάστατο κουβάρι γεγονότων, αναμνήσεων, χαμένων προσδοκιών, ματαιώσεων σε δύναμη, ανάσα και ελπίδα για τη συνέχεια της ζωής τον καθιστά ένας από τους συγγραφείς που αφήνουν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην εποχή μας.

Το αφηγηματικό του ύφος ακολουθεί έναν εστιασμένο ρεαλισμό με εμβόλιμες παραβολές, όνειρα στις εκρηκτικές κορυφώσεις της εξιστόρησης και στοχαστικές προσεγγίσεις που ενσωματώνονται ιδανικά στον μυθιστορηματικό του κόσμο. Αφήνει τους ήρωές του ελεύθερους να μεταμορφώνονται. Πόσο δύσκολη ήταν η συμφιλίωση για την Άννα; («αν την εμπόδιζα να…», «είχα όμως το δικαίωμα»). Ακινησία, αδράνεια. Αυτός που φεύγει κι όσα μένουν να τον θυμίζουν. Η ζωή δεν παύει να είναι ένα άθροισμα αντιθέσεων και αντιφατικών συστατικών, με το αναπάντεχο στοιχείο να δίνει ραντεβού σε ανύποπτο χρόνο με τη μοίρα.

Ο δημιουργός από το «ο μόνος άνθρωπος που αγάπησα» μέχρι το «θα βρω τον τρόπο να συνεχίσω» διανύει μία τεράστια εσωτερική λεωφόρο που απαιτεί ιδιαίτερη δουλειά. Τονίζει με κάθε τρόπο πως οφείλουμε να προχωρήσουμε και να φτάσουμε μέχρι το τέλος του μαραθωνίου. Εξερευνά με συναρπαστικό τρόπο την ύπαρξη. Αποφεύγει μελοδραματισμούς και αναδεικνύει μία σύγκρουση λήθης και φθοράς του χρόνου με στόχο να επιβραβεύσει έμμεσα την αυθεντικότητα της μνήμης. Ο χρόνος σαν ανεμοστρόβιλος έρχεται να μας προσγειώσει απότομα. Ψυχή ή σώμα τι έχει τελικά υπόσταση και ποια η σημασία των ταξιδιών των αποδράσεων μικρών ή μεγαλύτερων;

Όλη αυτή η κίνηση κρατάει δημιουργό και πρωταγωνιστές ζωντανούς. Η ομορφιά εντοπίζεται στα απλά που για αρκετούς φαντάζουν εφήμερα. Μέσα από αυτά ο Όστερ δίνει αναζωογονητικό τόνο στην αφήγησή του κόντρα στην οργή και την απελπισία που κάποια στιγμή έρχονται να κυριεύσουν τον έντρομο δέκτη των πεπραγμένων. Λιτότητα και σαφήνεια χαρακτηρίζουν τη γραφή του κι όμως αυτή η αφηγηματική οικονομία αφήνει τόσα πολλά να εννοηθούν. Ανοίγει τον ασκό του Αιόλου κι αφήνει άνεμους και θύελλες να σαρώσουν τα πάντα στο διάβα τους.

Τα υπαρξιακά δίπολα για τον συγγραφέα παραμένουν αναπάντητα. Δε νιώθει την πίεση να απαντήσει. Θέτει τους προβληματισμούς και με έναν τρόπο μας μεταφέρει το «πρόβλημα». «Οι Θεοί είναι πιο ευτυχείς όταν παίζουν ζάρια με το Σύμπαν». Κάπως έτσι νιώθει κι αυτός αντιλαμβανόμενος πως το πλήρωμα του χρόνου έχει φτάσει. Με δύναμη και αυτοπεποίθηση φωνάζει «δεν αφήνομαι», απαρνιέται τη μιζέρια κι αφήνει ως επιμύθιο την ιδέα της διαδοχικής πάλης. Βαριά παρακαταθήκη και ταυτόχρονα σκληρό φορτίο. Δεν αποδέχεται επώδυνους συμβιβασμούς κι ελπίζει πως οι καλύτερες ημέρες είναι αυτές που ακόμα δε ζήσαμε. Ο επίλογός του είναι αυθεντικός, ειλικρινής και ανθρώπινος κι ο ήρωάς του ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα των αβεβαιοτήτων που ταλανίζουν τα άτομα τη σημερινή εποχή.

✑ Το βιβλίο “Μπαουμγκάρτνερ”, του Πωλ Όστερ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.