Το βιβλίο «Είμαι το τέρας που σας μιλά-Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών», του Πωλ Μπ. Μπρεθιάδο, το οποίο κυκλοφόρησε φέτος την άνοιξη από τις εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση Αναστασίας Μελία Ελευθερίου, είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί. Και οι λόγοι για αυτό είναι πολλοί. Πρόκειται για ένα κείμενο – το οποίο δεν γράφτηκε για να γίνει βιβλίο, αλλά για να εκφωνηθεί με καταγγελτικό τρόπο – το οποίο είναι εξίσου, αυτοβιογραφία, πολιτική κριτική, φιλοσοφία της επιστήμης και πολιτικό κουίρ μανιφέστο.
Πώς γίνεται όμως ένα κείμενο αντικειμενικά μικρό – διαβάζεται σε ένα απόγευμα – να είναι όλα αυτά και με τρόπο λειτουργικό; Αρχικά σε αυτό, παίζει σαφώς ρόλο η πολυσχιδής και πολύπλευρη προσωπικότητα του ίδιου του Μπρεθιάδο. Ο Μπρεθιάδο, «το τέρας» που εκφωνεί τον πύρινο λόγο, είναι ένας τρανς άντρας, γεννημένος στην Ισπανία του Φράνκο, διωγμένος από το σπίτι του, πειραματιζόμενος με τη σεξουαλικότητα και την ευρύτερη αντίληψη για τον εαυτό του για πολλά χρόνια, κάνοντας ψυχανάλυση, που καταλήγει να σπουδάζει φιλοσοφία και να αγωνίζεται στο δρόμο. Και από εκεί, να εκφωνεί το κείμενο που αποτελεί το βιβλίο, σε ένα συνέδριο ψυχαναλυτών στην Γαλλία. Οι πολλαπλές ταυτότητες, οι καταπιέσεις και οι μεταιχμιακές καταστάσεις και εμπειρίες του Μπρεθιάδο είναι τελικά ο πλούτος του, αυτό που τον κάνει να μπορεί να συνδυάσει και να βάλει το σωστό επιχείρημα αλλά και την κατάλληλη εκφραστική φόρμα στο σωστό σημείο μέσα στο κείμενο.
Πρόκειται για ένα κείμενο που μοιάζει με ένα σφυρί που χτυπάει ασταμάτητα ό,τι θυμίζει βεβαιότητα. Και αυτό, είναι καλό. Ο Μπρεθιάδο ξεκινά να μιλά για τα παιδικά του χρόνια, για το πώς όταν τον θεωρούσαν ακόμα κοινωνικά ένα «νεαρό κορίτσι», αρνούνταν να συνθηκολογήσει με τις έμφυλες ταυτότητες και τους κοινωνικούς ρόλους που συνεπάγονταν η ισπανική κοινωνία της εποχής. Ακόμα και στην Ισπανία μετά τον Φράνκο, δεν τον ενδιέφερε να ζήσει ως «ελεύθερη γυναίκα» γιατί όπως σωστά λέει πολλές φορές, δεν υπάρχει μια δεδομένη ελευθερία. Ειδικά στους έμφυλους διαχωρισμούς δεν υπάρχει ελευθερία αν δεν υπάρχει η δυνατότητα να επινοήσεις και να πειραματιστείς με τον εαυτό σου όπως θες.
Πέρα από τα αυτοβιογραφικά στοιχεία όμως, το βιβλίο είναι και μια συνεκτική, συνεκτικότατη θα έλεγε κανείς, περιπλάνηση στην ιστορία των επιστημών του 19ου και του 20ου αιώνα. Και αυτό είναι που θέλει να κάνει ο Μπρεθιάδο. Δεν τον ενδιαφέρει να δείξει απλά ότι έχει γνώσεις, ούτε να αναπτύξει έναν λόγο απλά πολιτικό και ηθικολογικό, που θα εγκαλούσε την επιστήμη, (ειδικά την ψυχανάλυση, την ψυχιατρική και γενικότερα τα επαγγέλματα της ψυχικής υγείας), ότι δεν είναι αρκετά συμπεριληπτική. Όχι, το επιχείρημά του πάει βαθύτερα. Ενδιαφέρεται, μέσω μιας διεπιστημονικής συζήτησης που συσχετίζει την πολιτική θεωρία, την ιστορία, τις μετά-αποικιακές σπουδές και την επιστημολογία, να δείξει ότι η ψυχανάλυση δεν είναι τόσο οικουμενική και αντικειμενική όσο ισχυρίζεται. Δεν είναι τόσο «επιστημονική» όσο νομίζει. Ο Μπρεθιάδο εξέχει στην επιστήμη της κριτικής σκέψης. Χτυπά ανελέητα εκεί ακριβώς που είναι το αδύναμο σημείο κάθε επιστήμης: στις προϋποθέσεις της. Όπως φαίνεται, γνωρίζει πολύ καλά την ιστορία των επιστημών του 20ου αιώνα, και γνωρίζει, αν και δεν το αναφέρει ρητά, ότι κάθε επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει αντικειμενικά της αφετηρίες της. Έτσι ξεκινά να ξεδιπλώνει μια μεγάλη αφήγηση για το πως η ψυχανάλυση οφείλει να αλλάξει ριζικά τις υποθέσεις της για το φύλο και τη σεξουαλικότητα.
Φωτ.: Κική Παπαδοπούλου/olafaq
Οι υποθέσεις αυτές, λέει ο Μπρεθιάδο δεν είναι απλά απαρχαιωμένες, είναι και προϊόντα μιας ιστορικής εποχής (τα τέλη του 19ου αιώνα) και μιας κοινωνίας (της δυτικοευρωπαϊκής) η οποία ήταν τότε βουτηγμένη στο αίμα, κάτω από έναν επίπλαστο μανδύα «ανώτερου πολιτισμού». Ο λόγος του δίνει μεγάλη έμφαση στο πώς ο ευρωπαϊκός πολιτισμός του 19ου αιώνα, παρά τις εξαγγελίες του για ελευθερία και ισότητα, λειτουργούσε προς την αντίθετη κατεύθυνση: τόσο στην κατασκευή φυλετικών και έμφυλων διαφορών εντός της ευρωπαϊκής ηπείρου όσο και την αποικιακή, καπιταλιστική υποδούλωση των περιοχών του πλανήτη εκτός Ευρώπης. Παρόλο που δεν αναφέρονται όλες και όλοι ονομαστικά, και γι’αυτό το κείμενο δεν κουράζει σαν άλλα ακαδημαϊκά κείμενα, είναι εμφανές εδώ ότι οι θεωρητικές και πολιτικές ηρωΐδες του Μπρεθιάδο είναι οι φεμινίστριες θεωρητικοί από τη Λατινική Αμερική όπως η Maria Lugones.
Ο Μπρεθιάδο δεν αφήνει αμφιβολίες, είναι ένας κουίρ, τρανς άντρας αντικαπιταλιστής, όχι μόνο στα λόγια αλλά και στην πράξη. Η επιλογή του να χτυπήσει την ψυχανάλυση στο επιστημονικό της σκέλος, είναι από πλευράς επιχειρηματολογίας μια σωστή επιλογή. Γιατί δείχνει πως δεν είναι απορρπτικός ως προς την πρακτική της ψυχανάλυσης γενικά, αλλά ως προς αυτό που η παρούσα ψυχανάλυση ισχυρίζεται ότι κάνει: ότι βοηθάει τα άτομα να αυτοκατανοηθούν. Αντιθέτως ο Μπρεθιάδο, σωστά ισχυρίζεται ότι κάνεις δεν γίνεται να εκκινεί από μια τόσο απόλυτη θέση, ότι ξέρει και μπορεί να βοηθήσει τα άτομα, ξαπλωμένα σε ένα ντιβάνι σε ένα κλειστό περιβάλλον να αυτοκατανοηθούν, ειδικά από την στιγμή που σαν επιστήμη, η ψυχανάλυση δεν ασκεί την αυτοκριτική της και δεν κατανοεί τον εαυτό της πρώτα. Δεν κατανοεί τις ιστορικές, οικονομικές και πολιτικές της καταβολές και πως αυτές δεν ισχύουν πια.
Πιο σημαντικό όμως είναι να αναφερθεί κλείνοντας, ότι ο Μπρεθιάδο κάνει με αυτό το κείμενο και κάτι άλλο. Σε μια εποχή που όλες και όλοι έχουν κλειστεί ξανά στον εαυτό τους και στην «αυτοεξερεύνησή τους», που αυτό πλέον κωδικοποιείται ασταμάτητα με podcast, εκπομπές, άρθρα και ποστ που μιλάνε για ψυχολογική βελτίωση και χρησιμοποιούν ανοιχτά όρους της ψυχολογίας, στην εποχή που κώδικα ο κόσμος μιλάει μεταξύ του, αναφέροντας τον γελοίο μερικές φορές όρο «ο ψυ μου» σαν να πρόκειται πλέον για ένα αυτονόητο κομμάτι της πραγματικότητάς μας και του κοινωνικού ιστού, ο Μπρεθιάδο αντιστέκεται. Και καλεί να «βγουν τα ντιβάνια στις πλατείες». Σε μια εποχή που η μισή Ευρώπη καίγεται, που οι άνθρωποι ασφυκτιούν στην κοινωνία που τους περιβάλλει αλλά δεν κουνιέται φύλλο, ο Μπρεθιάδο καλεί ξανά σε πολιτική, κοινωνική δράση. Είναι εξωστρεφής, έχει το βλέμμα του στην ιστορία, στον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Ο ίδιος το ξέρει καλά, το λέει απερίφραστα χτυπώντας με μανία το σφυρί της κριτικής σκέψης:«Σε μια ασφυκτική κοινωνία έψαχνα απλά για μια έξοδο». Αυτή η έξοδος, ενώ αρχικά ήρθε με την φυγή, μετά και πιο ώριμα ήρθε με τον αγώνα να αλλάξει η ίδια η κοινωνία. Ο Μπρεθιάδο καλεί σε πολιτική δράση και επαναφέρει το αίτημα να κοιτάμε πέρα από το άτομο. Η κοινωνία δεν θα βελτιωθεί αν αλλάξουν τα άτομα και μάθουν να «αντέχουν τις δυσκολίες», θα αλλάξει αν αλλάξουν οι θεσμοί της. Τότε μόνο θα βρεθεί μια έξοδος στην «ευτυχία» και την «ελευθερία», όταν αυτές πλαστούν, με μόχθο και σύγκρουση, κοινωνικά.
Έτσι ο Μπρεθιάδο καταφέρνει να μιλήσει πλούσια για πολλά περισσότερα από την ιστορία των επιστημών και τη ΛΟΑΤΚΙ+ ατζέντα. Μιλάει για την περιβαλλοντική κρίση, για τις νέες τεχνολογίες, για το κοινωνικό άγχος, για ό,τι μας περιβάλλει.
*Το βιβλίο «Είμαι το τέρας που σας μιλά-Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών», του Πωλ Μπ. Μπρεθιάδο, κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση Αναστασίας Μελία Ελευθερίου.
Ο πολύ πρόσφατος θάνατος του Χέλμουτ Μπέργκερ μού θύμισε την εμβληματική ταινία του Λουκίνο Βισκόντι Λούντβιχ-Το λυκόφως των Θεών στην οποία πρωταγωνιστούσε. Μία ταινία, πραγματική Αποκάλυψη για τα μά
Ο πολύ πρόσφατος θάνατος του Χέλμουτ Μπέργκερ μού θύμισε την εμβληματική ταινία του Λουκίνο Βισκόντι Λούντβιχ-Το λυκόφως των Θεών στην οποία πρωταγωνιστούσε. Μία ταινία, πραγματική Αποκάλυψη για τα μά
Δεν είναι καθόλου απίθανο στο corpus όλου του Έργου του Σάμιουελ Μπέκετ να συναντάμε σε μορφή ύπατης συμπύκνωσης και τους τρεις τραγικούς Ποιητές καθώς και όλη τη Φιλοσοφία του Κόσμου μαζί.
Δεν είναι καθόλου απίθανο στο corpus όλου του Έργου του Σάμιουελ Μπέκετ να συναντάμε σε μορφή ύπατης συμπύκνωσης και τους τρεις τραγικούς Ποιητές καθώς και όλη τη Φιλοσοφία του Κόσμου μαζί.
Εμείς και οι συνεργάτες μας αποθηκεύουμε ή/και έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες σε μια συσκευή, όπως cookies και επεξεργαζόμαστε προσωπικά δεδομένα, όπως μοναδικά αναγνωριστικά και τυπικές πληροφορίες που αποστέλλονται από μια συσκευή για εξατομικευμένες διαφημίσεις και περιεχόμενο, μέτρηση διαφημίσεων και περιεχομένου, καθώς και απόψεις του κοινού για την ανάπτυξη και βελτίωση προϊόντων.
Με την άδειά σας, εμείς και οι συνεργάτες μας ενδέχεται να χρησιμοποιήσουμε ακριβή δεδομένα γεωγραφικής τοποθεσίας και ταυτοποίησης μέσω σάρωσης συσκευών. Μπορείτε να κάνετε κλικ για να συναινέσετε στην επεξεργασία από εμάς και τους συνεργάτες μας όπως περιγράφεται παραπάνω. Εναλλακτικά, μπορείτε να αποκτήσετε πρόσβαση σε πιο λεπτομερείς πληροφορίες και να αλλάξετε τις προτιμήσεις σας πριν συναινέσετε ή να αρνηθείτε να συναινέσετε.
Λάβετε υπόψη ότι κάποια επεξεργασία των προσωπικών σας δεδομένων ενδέχεται να μην απαιτεί τη συγκατάθεσή σας, αλλά έχετε το δικαίωμα να αρνηθείτε αυτήν την επεξεργασία. Οι προτιμήσεις σας θα ισχύουν μόνο για αυτόν τον ιστότοπο. Μπορείτε πάντα να αλλάξετε τις προτιμήσεις σας επιστρέφοντας σε αυτόν τον ιστότοπο ή επισκεπτόμενοι την πολιτική απορρήτου μας.
Εμείς και οι συνεργάτες μας αποθηκεύουμε ή έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες σε συσκευές, όπως cookies και επεξεργαζόμαστε προσωπικά δεδομένα, όπως μοναδικά αναγνωριστικά και τυπικές πληροφορίες που αποστέλλονται από μια συσκευή για τους σκοπούς που περιγράφονται παρακάτω. Μπορείτε να κάνετε κλικ για να συναινέσετε στην επεξεργασία από εμάς και τους συνεργάτες μας για τους εν λόγω σκοπούς. Εναλλακτικά, μπορείτε να κάνετε κλικ για να αρνηθείτε να συναινέστε ή να αποκτήσετε πρόσβαση σε πιο λεπτομερείς πληροφορίες και να αλλάξετε τις προτιμήσεις σας πριν συναινέσετε. Οι προτιμήσεις σας θα ισχύουν μόνο για αυτόν τον ιστότοπο. Λάβετε υπόψη ότι κάποια επεξεργασία των προσωπικών σας δεδομένων ενδέχεται να μην απαιτεί τη συγκατάθεσή σας, αλλά έχετε το δικαίωμα να αρνηθείτε αυτήν την επεξεργασία. Μπορείτε πάντα να αλλάξετε τις προτιμήσεις σας επιστρέφοντας σε αυτόν τον ιστότοπο ή επισκεπτόμενοι την πολιτική απορρήτου μας.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duration
Description
cookielawinfo-checkbox-advertisement
1 year
Set by the GDPR Cookie Consent plugin, this cookie is used to record the user consent for the cookies in the "Advertisement" category .
cookielawinfo-checkbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
CookieLawInfoConsent
1 year
Records the default button state of the corresponding category & the status of CCPA. It works only in coordination with the primary cookie.
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Cookie
Duration
Description
_ga
2 years
The _ga cookie, installed by Google Analytics, calculates visitor, session and campaign data and also keeps track of site usage for the site's analytics report. The cookie stores information anonymously and assigns a randomly generated number to recognize unique visitors.
_gat_gtag_UA_222713851_1
1 minute
Set by Google to distinguish users.
_gid
1 day
Installed by Google Analytics, _gid cookie stores information on how visitors use a website, while also creating an analytics report of the website's performance. Some of the data that are collected include the number of visitors, their source, and the pages they visit anonymously.
CONSENT
2 years
YouTube sets this cookie via embedded youtube-videos and registers anonymous statistical data.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
Cookie
Duration
Description
advanced_ads_browser_width
1 month
This cookie is set by Advanced ads plugin.This cookie is used to measure and store the user browser width for adverts.
VISITOR_INFO1_LIVE
5 months 27 days
A cookie set by YouTube to measure bandwidth that determines whether the user gets the new or old player interface.
YSC
session
YSC cookie is set by Youtube and is used to track the views of embedded videos on Youtube pages.
yt-remote-connected-devices
never
YouTube sets this cookie to store the video preferences of the user using embedded YouTube video.
yt-remote-device-id
never
YouTube sets this cookie to store the video preferences of the user using embedded YouTube video.