Ακόμα κι αν δεν έχει διαβάσει κανείς το διαχρονικό αριστούργημα του William Shakespeare, το όνομα Άμλετ σίγουρα δεν είναι πρωτάκουστο για κανένα ζευγάρι ώτα. Όμως, η αληθινή ιστορία πίσω από ένα από τα μεγαλύτερα έργα της παγκόσμιας θεατρογραφίας παραμένει άγνωστη στους περισσότερους από εμάς. Αφορμώμενη από την ελάχιστα γνωστή αυτή ιστορία, η Ιρλανδή συγγραφέας Maggie O’Farrell γράφει το «Άμνετ», ένα φωτεινό πορτρέτο ενός γάμου με επίκεντρο την απώλεια ενός αγαπημένου παιδιού.
Ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο ένα πρωί στο μετρό. Έχοντας διαβάσει προηγούμενα έργα της, ήμουν ήδη εξοικειωμένη με την πρόζα της O’Farrell, οπότε βυθίστηκα αμέσως στη μεγαλειώδη γραφή της. Η βραβευμένη μυθιστοριογράφος δημιουργεί από την πρώτη κιόλας σελίδα βαθιές και έντονες εικόνες, τόσο των χαρακτήρων όσο και του περιβάλλοντος τους. Εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο τρόπος που η O’Farrell καταφέρνει να μεταφέρει ατόφια την αίσθηση των οικογενειακών δεσμών και σχέσεων. Εστιάζει σταθερά στην εσωτερική πολυπλοκότητα των σχέσεων μεταξύ γονέα και παιδιού, καθώς και αδελφού και αδελφής, με τρόπο που κάνει τον αναγνώστη να νιώθει ότι συμμετέχει στα συναισθήματα και τις εμπειρίες του καθενός.
Υπάρχει μια ποιότητα παραμυθιού στην πρόζα της O’Farrell στο Άμνετ, η οποία, αν και δεν είναι – για ευνόητους λόγους – διαποτισμένη από τη γλώσσα του 16ου αιώνα, είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός κόσμου που μοιάζει ταυτόχρονα εντελώς απτός αλλά και κάπως απόκοσμος. Το βάθος της έρευνάς της είναι εμφανές σε κάθε σελίδα.
Όπως και σε πολλά άλλα έργα της, η O’Farrell δεν ακολουθεί ευθεία χρονολογική αφήγηση, αλλά εναλλάσσεται μεταξύ δύο χρονολογικών γραμμών. Η μία ξεκινά την ημέρα που η δίδυμη αδελφή του Άμνετ νοσεί από πανούκλα το 1596, ενώ η άλλη κοιτά πίσω στα πρώτα σκιρτήματα μεταξύ των γονιών του, περίπου δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα, και την πρώιμη ζωή της μητέρας του, Άγκνες, την εποχή του γάμου της με τον διάσημο βάρδο και τα χρόνια που μεσολάβησαν.
Σε αυτή την αφήγηση της ιστορίας, η O’Farrell κόβει την τράπουλα και ξαναμοιράζει τα χαρτιά, βγάζοντας από το επίκεντρο το «Βάρδο του Έιβον». Το όνομα του δεν αναφέρεται ποτέ, ούτε μια φορά. Ο William Shakespeare, ο πιο διάσημος χαρακτήρας του μυθιστορήματος παραμένει ανώνυμος να υπάρχει μόνο μέσα από τις διάφορες ιδιότητές του ως πατέρας, σύζυγος, καθηγητής λατινικών. Επιπλέον, του επιτρέπεται πολύ λίγος άμεσος λόγος. Αυτή η παράλειψη είναι σκόπιμη προκειμένου να απαλλάξει την αφήγηση της O’Farrell από όποιο συνειρμικό φορτίο φέρει το όνομά του.
Αν και το βιβλίο τιτλοφορείται «Άμνετ», εκείνη που οδηγεί τον μύθο είναι η μητέρα του αγοριού, Άγκνες. Η προσοχή πέφτει επίσης στην καθημερινότητα, στην οικιακή ζωή της οικογένειας και στην μικρή κοινωνία τους γραφικού Στράτφορντ-απόν-Έιβον, στην οποία η Άγκνες είναι γνωστή για την αντισυμβατικότητα και το ελεύθερο πνεύμα της.
Η O’Farrell αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο την ένταση της μητρότητας που αλλάζει τη ζωή σε μυριάδες στάδια – από τον πόνο του τοκετού μέχρι την αβάσταχτη θλίψη της απώλειας. Χωρίς να γνωρίζει την πηγή της ασθένειας των παιδιών της, η Άγκνες αφήνεται να υποστεί τις συνέπειες. Όπως περιγράφει η O’Farrell, ένα κομμάτι της Άγκνες θα ήθελε να μπορούσε να γυρίσει το χρόνο πίσω, να ξετυλίξει του κουβάρι του θανάτου του γιου της. Ένα άλλο κομμάτι της όμως ξέρει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει επιστροφή.
Το μυθιστόρημα της O’Farrell είναι ταυτόχρονα όμως και μια εκπληκτική αποκάλυψη για τις μυστικές πηγές της δημιουργικότητας, τη μετουσίωση της ζωής σε τέχνη. Αυτή ακριβώς είναι κι η εικασία της O’Farrell για το πώς ο θάνατος του Άμνετ θα μπορούσε να έχει τροφοδοτήσει τη δημιουργία ενός από τα σπουδαιότερα έργα του πατέρα του. Μια εικασία που τελικά οδηγεί και την ίδια να γράψει ένα μαγευτικό βιβλίο που διαπνέεται από έντονα συναισθήματα και στοιχειώνεται από μερικές ονειρικές εικόνες που μένουν στη φαντασία για πολύ καιρό μετά.
Το «Άμνετ» της Maggie O’Farrell κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ.
