Η τέχνη είναι μία μορφή έκφρασης. Ένας τρόπος να εξωτερικεύσει κανείς τα συναισθήματά του, να προκαλέσει, να συγκινήσει, να εγείρει ερωτήματα και να αναδείξει την ομορφιά ή και την ασχήμια του κόσμου. Η τέχνη υπήρχε και θα υπάρχει πάντα στη ζωή και στην κοινωνία. Σε όλη την ιστορία, οι καλλιτέχνες μέσω του έργου τους προσπαθούν να ανατρέψουν τις κυρίαρχες δομές στην κοινωνία και προκαλούν τους ανθρώπους να δουν τη ζωή διαφορετικά. Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί νέες προοπτικές μέσα από τα έργα του, να ενοχλεί, να διεγείρει τα συναισθήματά μας, να διευρύνει τους ορίζοντές μας σε κατευθύνσεις που μπορεί να μην περιμένουμε και ίσως ούτε καν να επιθυμούμε. Γνωρίστε μερικούς από τους πιο τολμηρούς προβοκάτορες του καλλιτεχνικού κόσμου του τελευταίου αιώνα τα έργα των οποίων προκάλεσαν έντονες αντιπαραθέσεις και τριγμούς στην κοινωνία τους.

Το 1917 ο Marcel Duchamp (1887-1968), συμμετείχε σε μία έκθεση ανεξάρτητων καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη, που οργανώθηκε στο Salon des Intependants του Παρισιού. Κάθε καλλιτέχνης με τη συνδρομή των 6 δολαρίων μπορούσε να εκθέσει ως και δύο έργα. Ο Duchamp λοιπόν συμμετείχε στην έκθεση αυτή με την πασίγνωστη Κρήνη (Fountain), υπογράφοντας σ’ αυτό με το ψευδώνυμο R. Mutt. Ο Duchamp αγόρασε ένα κοινό ουρητήριο, το τοποθέτησε με την επίπεδη επιφάνεια πάνω σε μια βάση και αφού το υπέγραψε το παρουσίασε ως αισθητικό αντικείμενο. Απορρίφθηκε όμως με την αιτιολογία ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί έργο τέχνης ενώ χαρακτηρίστηκε και ως ανήθικο. Το Fountain του Duchamp προκάλεσε αμέτρητα σημαντικά ερωτήματα όπως «τι κάνει κάτι έργο τέχνης;» και «ποιος είναι ο ρόλος των ιδρυμάτων τέχνης στην αξιολόγηση και την αξιολόγηση της τέχνης;» Αυτά είναι ερωτήματα που βοήθησαν να διαμορφωθεί η κατεύθυνση της τέχνης από τον 20ο αιώνα μέχρι σήμερα.

To 1969 o Alles Jones, δημιούργησε τη σύνθεση Τραπέζι, καρέκλα, κρεμάστρα καπέλων, όπου τρεις γυναικείες κούκλες με προκλητικά εσώρουχα και ψηλοτάκουνες μπότες, μετασχηματίζονταν στα έπιπλα του τίτλου. Ο καλλιτέχνης προφανώς θέλοντας να καυτηριάσει τη χρήση του γυναικείου σώματος στη διαφήμιση, προχώρησε ένα βήμα ακόμα δημιουργώντας ένα έργο, το οποίο συγκέντρωσε πολλά αρνητικά σχόλια, ιδιαίτερα από φεμινίστριες, για την αντιμετώπιση της γυναίκας ως αντικείμενο και το αντίστροφο. Την παγκόσμια ημέρας της γυναίκας το 1986, κατά τη διάρκεια μιας έκθεσης στην Tate Gallery δύο ακτιβίστριες πέταξαν μπογιά πάνω στο έργο. Το οξύ που περιείχε η μπογιά έλιωσε το υλικό στο πρόσωπο και το λαιμό της μίας κούκλας ενώ λίγα χρόνια αργότερα το 1978, στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου, κάποιοι έριξαν καπνογόνα στο έργο.

Το Dinner Party είναι ένα φεμινιστικό έργο τέχνης που δημιουργήθηκε από την Judy Chicago το 1979, είναι ένα μεγάλο τριγωνικό τραπέζι με θέσεις για 39 ιστορικές γυναίκες, από τη Σαπφώ, τη  Virginia Woolf ως τη Sojourner Truth. Στόχος του είναι να υπογραμμίσει και να γιορτάσει τα επιτεύγματα των γυναικών σε όλη την ιστορία. Το έργο αυτό έχει αναγνωριστεί για την πρωτοποριακή του οπτική αλλά χλευάστηκε επίσης για τη συγκλονιστική χυδαιότητα του. Στο έργο κυριαρχούν πορσελάνινα πιάτα ζωγραφισμένα στο χέρι, πολλά από τα οποία είναι διακοσμημένα με ένα σύμβολο πεταλούδας που μοιάζει με ανθισμένο αιδοίο. Πιστεύοντας ότι το έργο έχει «πάρα πολλούς κόλπους», η σύγχρονη Βρετανίδα καλλιτέχνης Cornelia Parker περιφρόνησε την εγκατάσταση ως «όλα για το εγώ της Judy Chicago και όχι για τις γυναίκες που υποτίθεται ότι εξυψώνει». «Μας εξισώνει όλες με αιδοία, κάτι που είναι λίγο καταθλιπτικό».

H Τζαμαϊκoαμερικανή καλλιτέχνιδα Renée Cox δημιούργησε το 1996 το έργο: Yo Mama’s Last Supper. Πρόκειται για ένα φωτομοντάζ, διαιρεμένο σε πέντε τμήματα και απεικονίζει μία παραλλαγή του Μυστικού Δείπνου, του 1490 του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Οι έντεκα μαθητές είναι έγχρωμοι και ο Ιούδας λευκός, ενώ στο κέντρο βρίσκεται η ίδια η Cox όρθια και γυμνή, με τα χέρια προς τα πάνω, μιμούμενη τις απεικονίσεις του Ιησού. Το 2001 εκτέθηκε στο Μουσείο του Μπρούκλιν, ως τμήμα της έκθεσης “Committed to the Image: Contemporary Black Photographers”. Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Rudolph Giuliani, το χαρακτήρισε “αηδιαστικό”, “εξωφρενικό” και “αντικαθολικό” και προσβεβλημένος,  ζήτησε να συγκληθεί επιτροπή για τη δημιουργία προτύπων ευπρέπειας για όλα τα είδη τέχνης που παρουσιάζονται σε ιδρύματα χρηματοδοτούμενα από το κράτος. Απείλησε να φτάσει μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. Η ίδια δήλωσε πως δεν προτίθεται να δημιουργεί τέχνη που να είναι αρεστή στο καναπέ του οποιουδήποτε.

 

Ο Richard Serra είναι ένας σύγχρονος μινιμαλιστής καλλιτέχνης γνωστός για τα μνημειώδη ατσάλινα γλυπτά του. To 1981, το έργο του Tilted Arc, που τοποθετήθηκε στην πλατεία του Federal Building στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, με το πρόγραμμα Art in Architecture των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν μια συμπαγής πλάκα από χάλυβα COR-TEN, μήκους 37 μέτρων και ύψους περίπου 4 μέτρων με πάχος 6,4 εκ., ελαφρώς κεκλιμένη, που διχοτόμησε την πλατεία. Όσοι εργάζονταν στην περιοχή βρήκαν το γλυπτό εξαιρετικά ενοχλητικό στην καθημερινότητά τους και μέσα σε μήνες η εργασία είχε οδηγήσει περισσότερους από 1300 κυβερνητικούς υπαλλήλους στην ευρύτερη περιοχή του μετρό να υπογράψουν μια αίτηση για την απομάκρυνσή του. 8 χρόνια αργότερα, υποστηρίζοντας ότι το έργο, παρείχε καταφύγιο σε τρομοκράτες, παράσιτα και βανδάλους, μια κριτική επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μινιμαλιστικό γλυπτό πρέπει να αφαιρεθεί και να μεταφερθεί σε μια αποθήκη. Έτσι το Μάρτιο του 1989, το γλυπτό διαλύθηκε και απομακρύνθηκε από την πλατεία.

Οι Guerrilla Girls είναι μια ομάδα φεμινίστριων ακτιβιστών καλλιτεχνών, που χρησιμοποιούν γεγονότα, χιούμορ και εξωφρενικά γραφικά για να αποκαλύψουν τις φυλετικές και εθνοτικές προκαταλήψεις και τη διαφθορά στην πολιτική, την τέχνη, τον κινηματογράφο και την ποπ κουλτούρα στα έργα τους. Το 1989, σχεδίασαν μία αφίσα με τίτλο «Do Women Have to Be Naked to get into the Met Museum?» (Οι γυναίκες πρέπει να είναι γυμνές για να μπουν μέσα στο μητροπολιτικό μουσείο;) για το Δημόσιο Ταμείο Τέχνης (PAF) στη Νέα Υόρκη, με στόχο να επικρίνουν τα μουσειακά ιδρύματα για την υποεκπροσώπηση των γυναικών καλλιτεχνών και την αντικειμενοποίηση των γυναικών. Το PAF απέρριψε αυτό το κομμάτι, θεωρώντας το «πολύ προκλητικό». Αντίθετα, τα Guerilla Girls νοίκιασαν διαφημιστικό χώρο σε λεωφορεία της Νέας Υόρκης και προώθησαν μόνες τους το έργο τους και το μήνυμα που αυτό περνούσε. Σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην πορεία τους καθώς καθιέρωσε την επαναστατική τους δράση και άλλαξε το χώρο της τέχνης παγκοσμίως.

Περιστασιακά, η παρόρμηση για λογοκρισία ενός αμφιλεγόμενου έργου έχει γίνει από προσβεβλημένους παρατηρητές και όχι από κριτικούς και επιμελητές τέχνης. Αυτό συνέβη τον Οκτώβριο του 2014, όταν το τεράστιο φουσκωτό γλυπτό του Αμερικανού καλλιτέχνη Paul McCarthy, το οποίο είχε στηθεί ως χριστουγεννιάτικη έκθεση στην Place Vendôme στο Παρίσι, ανατράπηκε και καταστραφηκε από βάνδαλους. Η τεράστια αυτή εικαστική παρέμβαση ήταν ένα γιαγαντιαίο φουσκωτό γλυπτό που σύμφωνα με τον δημιουργό, ήταν εμπνευσμένο, τόσο από τα χριστουγεννιάτικα δέντρα όσο και από τα ερωτικά βοηθήματα. Ο McCarthy που είχε και στο παρελθόν σοκάρει με έργα του στην Ολλανδία και στην Ελβετία, δεν έμεινε αλώβητος από την οργή του κόσμου. Ένας αγανακτισμένος παρευρισκόμενος αντιμετώπισε τον χτύπησε τρεις φορές στο πρόσωπό του πριν εξαφανιστεί τρέχοντας μέσα στο πλήθος.

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News