Αν βρεθείς στο κέντρο του κέντρου της Αθήνας, ή στον «ομφαλό της γης», όπως πολλοί ονομάζουν την Πλατεία Ομονοίας, και πιο συγκεκριμένα στο νούμερο 58 της οδού πανεπιστημίου και στρέψεις ψηλά το βλέμμα σου, θα αντικρύσεις μια πολύχρωμη τοιχογραφία τεραστίων διαστάσεων. Είναι το έργο του Αριστείδη Λάππα «She Who Protects». Μια αλλιώτικη απεικόνιση της θεάς Αθηνάς που υμνεί τη διαφορετικότητα, αναδεικνύοντας τον ζωντανό χαρακτήρα μιας πόλης που συνεχώς αλλάζει.

Συνομιλώντας με το άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς του Λεωνίδα Δρόση, αλλά και με εκείνο του Φειδία, η Αθηνά του Λάππα εμφανίζεται ως προστάτιδα της πόλης των Αθηνών. Η θεά απεικονίζεται πάνοπλη, κρατώντας το δόρυ και την ασπίδα της. Έχει κατέβει από το ψηλό βάθρο και είναι έτοιμη να γίνει ένα με το πλήθος. Παρότι επιβλητική, δεν είναι τρομακτική, δεν θα φοβίζει τους ανυποψίαστους και συνήθως βιαστικούς περαστικούς. Οι απελευθερωμένες φόρμες και τα έντονα χρώματα της σύνθεσης θυμίζουν παιδικό σχέδιο, ενώ τα μοτίβα στην πανοπλία της παραπέμπουν σε αφρικανικά υφάσματα και σε παραδοσιακές γυναικείες φορεσιές των Βαλκανίων. Η πολύχρωμη θεότητα του Λάππα αντικατοπτρίζει τη νομαδική κουλτούρα και την πολυπολιτισμικότητα που συναντάμε στις γειτονιές του κέντρου της Αθήνας. Ο καλλιτέχνης προσαρμόζει έτσι μια μυθολογική αφήγηση στα δεδομένα της εποχής μας. Σε άλλο επίπεδο, έχοντας επίγνωση ότι τα αρχαία αγάλματα ήταν χρωματιστά και μέρος της καθημερινής ζωής, ο Λάππας επαναλαμβάνει ένα ερώτημα που φαίνεται να τον απασχολεί καιρό τώρα: Τι ρόλο διαδραματίζει το χρώμα στη γλυπτική;

Ο καλλιτέχνης σημειώνει για την τοιχογραφία του: «Αυτό το έργο συνομιλεί με μια εικόνα από ένα μεγάλο πανό που ήταν κρεμασμένο στο κτίριο ενός πολυκαταστήματος στην πλατεία Ομονοίας. Ήταν μια εικόνα που ήθελε να ανακοινώσει στον κόσμο τον χαρακτήρα αυτής της πόλης. Στους ανθρώπους που κάθε μέρα περνούσαν από μπροστά της αλλά και σε όσους ερχόντουσαν από μακριά για να την ανταμώσουν. Μια εικόνα της θεάς Αθηνάς πάνω στην ιωνική κολόνα, το γλυπτό του Λεωνίδα Δρόση που στέκεται ψηλά στην Ακαδημία Αθηνών, λίγα μέτρα πάνω από την πλατεία. Έχοντας πια κατέβει το πανό, αυτό το άσπρο γλυπτό παραμένει να είναι η εικόνα που δίνει το όνομα στην πόλη μας. Μια εικόνα βασισμένη σε ένα πρότυπο που επιλέχτηκε να μας ορίζει. Αλλά εκεί, κάτω από την κολόνα, είναι μια άλλη θεά που δίνει τον χαρακτήρα της στην πόλη. Το πνεύμα που υπάρχει στα στενά τον δρόμων, στα μπαρ και τις στοές. Ο αέρας που γεμίζει τα πνευμόνια της με ζέστη.

Ψάχνοντας για τις αρχαίες θεότητες, ανακάλυψα πως οι ρίζες της Αθηνάς πηγαίνουν βαθιά πίσω στην ιστορία. Διαφορετικές εκδοχές και εκφράσεις της ίδιας μυθολογικής ιδέας από την Νεολιθική Ευρώπη, την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία. Αναφορές σε αρπακτικά πουλιά σχετιζόμενα με τη Μεγάλη Γυναικεία Θεά των μητριαρχικών κοινοτήτων της προϊστορικής εποχής, όπως η κουκουβάγια που τώρα γνωρίζουμε ως σύμβολο σοφίας. Τα φίδια στο ρούχο της, που λίγοι πια προσέχουν, είναι σύμβολα της αλλαγής και της αναγέννησης. Η γοργόνα στην πανοπλία της θυμίζει σε όποιον πάει να την αντιμετωπίσει την αρχέγονη δύναμή της. Αυτές οι αναφορές άρχισαν να σχηματίζουν μια πιο πολύχρωμη διάσταση σε αυτή τη γνωστή σε όλους μας θεά, που μας βλέπει κάθε μέρα να περνάμε φουριόζοι από το κέντρο της πόλης της.

Είναι πλέον γνωστό πως πολλά από τα αγάλματα της αρχαιότητας ήταν χρωματιστά και η Δυτική μας αντίληψη για αυτά ως ένα λευκό ιδανικό ίσως έχει περισσότερες πτυχές πέρα από την ανάγνωση που ξέρουμε. Βλέποντας κανείς την Αθηνά ως ένα σύμβολο εμπλουτισμένο με αναφορές και συνδέσεις με ιστορίες από διάφορους πολιτισμούς, ίσως τη φέρνει πιο κοντά στην Αθήνα του τώρα. Μια πόλη που κατοικείται από άτομα προερχόμενα από χίλιους και δυο δρόμους, μια πόλη που τους ανήκει. Αυτή η Αθήνα είναι ντυμένη με τα πολύχρωμα υφάσματα από την Ανατολή, την Αφρική και τα χωριά τον Βαλκανίων. Μέρη από τα οποία η ίδια η μυθολογική της ιδέα προέρχεται.

Ίσως μέσα στην Ιστορία μας να υπάρχουν όλα τα στοιχεία για να φτιάξουμε ένα αφήγημα που να χωράει όλους τους ανθρώπους, αρκεί να μπορέσουμε να το φανταστούμε και να το απαγγείλουμε. Με αυτό το έργο θέλησα να αναπαραστήσω μια Αθηνά που να αντιπροσωπεύει, να φροντίζει και να προστατεύει την Αθήνα του τώρα. Μια πόλη με πολλές ιστορίες, χρώματα και όνειρα».

Θέλοντας να μάθουμε κάποιες περεταίρω πληροφορίες για την ιστορία του καλλιτέχνη και του έργου του, ο Αριστείδης Λάππας μας απάντησε σε κάποιες επιπλέον ερωτήσεις:

– Από πιο σημείο θα ήθελες να ξεκινήσουμε την ιστορία σου;

Η ιστορία μου ξεκινάει μάλλον από όταν ήμουν μικρός και έπαιζα στον κήπο και στην θάλασσα. Σκαρφάλωνα στα δέντρα για να μαζέψω φρούτα και βούταγα στα βαθιά για να βγάλω αχινούς, που από τότε ήξερα να καθαρίζω και να τρώω. Με ιστορίες για μάγους και περιπέτειες μου έλεγαν και με αρκετές ώρες Pokémon στο Gameboy. Μάλλον κάπου εκεί αρχίζει η ιστορία μου.

– Τι άλλα πράγματα κάνεις πέραν των εικαστικών και πώς συνδέονται με αυτά, αν συνδέονται;

Η αλήθεια είναι πως κάνω αρκετά ακόμα πράγματα και όλα συνδέονται κάπου με τα εικαστικά και με την τέχνη. Ένα αρκετά βασικό πράγμα για εμένα είναι η άθληση. Αν και μου πήρε αρκετό καιρό να το βρω αλλά, τώρα το θεωρώ πολύ σημαντικό παράγοντα στην ζωή μου. Αυτό με έμαθε την πειθαρχία που προσπαθώ να εντάξω και στην δουλειά μου. Επίσης ένα αντίστοιχα μεγάλο κομμάτι είναι η μουσική, της οποίας τα μονοπάτια ποτέ δεν έχουν σταματήσει να με γεμίζουν έμπνευση. Πέρα από αυτό προσπαθώ καθημερινά να διαβάζω, που αυτό είναι όντος μέρος της δουλειάς μου, αλλά και να μαγειρεύω.

– Ποιος ήταν ο παρακινητικός παράγοντας για να ασχοληθείς με την τέχνη;

Κατά κάποιον τρόπο δεν υπήρχε κάποιος. Από πολύ μικρός είχα μια κλίση στα εικαστικά και δεν μπορώ να θυμηθώ κάποια στιγμή που δεν υπήρχαν στην ζωή μου. Όταν ήμουν μικρός βέβαια, ήθελα να γίνω άλλα πράγματα όπως δύτης ή καπετάνιος ακόμα και χημικός κάποια περίοδο, αλλά όσο μεγάλωνα αυτά έφευγαν ενώ η τέχνη έμενε. Οι γονείς μου πάντα με στηρίζανε σε αυτό, κάτι για το οποίο είμαι πολύ ευγνώμων, οπότε όπως ήταν φυσικό, πήγα προς αυτή την κατεύθυνση.

– Τι σε εμπνέει;

Με εμπνέει η αίσθηση του δέους, όπου και αν την βρίσκω αυτή. Αυτό ήταν και είναι η κινητήρια δύναμη που με κάνει να συνεχίζω αυτό που κάνω. Το γεγονός πως υπάρχουν αντικείμενα, αισθήσεις και καταστάσεις τα οποία μπορούν να προκαλέσουν αυτό συναίσθημα είναι κάτι που με συγκινεί πολύ βαθιά. Όταν καταφέρνω να μοιραστώ αυτό το συναίσθημα μέσα από την δουλειά μου, τότε πραγματικά νιώθω ολοκληρωμένος.

– Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να δημιουργήσεις έργα τόσο μεγάλης κλίμακας;

Αρχικά ήταν αυτό το δέος που με έπιανε όταν κοιτούσα αυτόν τον τοίχο. Μαζί με αυτό ήταν και η σύνδεση που είχε αυτός ο τοίχος με τον κόσμο που κινείται γύρω από την πλατεία. Ένιωσα πως πραγματικά μου δόθηκε η ευκαιρία να φτιάξω κάτι για τον κόσμο, και νιώθω πολύ ευγνώμων προς την Στέγη Ωνάση που μου έδωσε την ευκαιρία αυτή.

– To «She Who Protects» έχει δημιουργηθεί στον «ομφαλό της γης», όπως την ονομάζουν ορισμένοι, την Ομόνοια. Ένα πολιτισμικά, κοινωνικά και ιστορικά φορτισμένο σημείο της πόλης. Ποια είναι η συνομιλία σου με την γειτονιά;

Ο τρόπος που το έργο συνομιλεί με την γειτονιά είναι μέσω των χρωμάτων, συνεισφέροντας στον πολιτισμικό διάλογο τον όποιον προσπαθεί να ανοίξει με τους ανθρώπους της περιοχής. Χρησιμοποιώντας αναφορές από την Αφρική, την Μέση Ανατολής αλλά από παραδόσεις τον χωριών της Ελλάδας προσπαθώ να ανοίξω μια συζήτηση πάνω στο πως μπορούμε να δούμε ένα σύμβολο σαν την Αθήνα με έναν καινούριο τρόπο.

– Ποιον θέλει να προστατεύσει μια μεγαλειώδης και πολύχρωμη όψη του «She Who Protects»;

Αυτό το έργο θέλει να προστατέψει όλους όσους βλέπουν κάτι από τον εαυτό τους σε αυτό ή σε εκείνην για την ακρίβεια. Αυτό το έργο προσπαθεί να δημιουργήσει χώρο για άτομα που ίσως νιώθουν στο περιθώριο και να επιστρέψει την πόλη σε αυτούς. Να πει πως ένα κομμάτι της πόλης τους ανήκει και μπορούν να το αποκαλέσουν σπίτι.

– Θα ήθελα να μου πεις για τη σχέση σου με την Αθήνα, τι σκέψεις, συνειρμούς, συναισθήματα, σου προκαλεί αυτή η μητρόπολή;

Η Αθήνα είναι η πόλη μου και νιώθω πως ποτέ δεν θα βγει από την καρδιά μου. Ακόμα και αν γυρίσω τον κόσμο, πάντα εκεί θα είναι το σπίτι μου και οι άνθρωποι μου. Έχοντας κάνει αυτό το έργο νιώθω πως έχω αφήσει το σημάδι μου στην πόλη αλλά μαζί με αυτό έχω δώσει και μια υπόσχεση. Όπου και να πάω νομίζω πως στην πραγματικότητα η τέχνη που θα δημιουργώ θα είναι πάντα για την Αθήνα.

︎❈ Ο Αριστείδης Λάππας γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του University of West England, στο Μπρίστολ του Ηνωμένου Βασιλείου. Με την υποτροφία Erasmus φοίτησε στην Accademia di Belle Arti di Bologna της Ιταλίας. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, μεταξύ των οποίων και στις: Athens Biennial 7: Eclipse (2021), The Portent Passage of Teras, TAR, Μόλυβος Λέσβου (2021), Tenderness of a Cutting Sword, The Breeder, Αθήνα (2020), Θεωρήματα, ΕΜΣΤ, Αθήνα (2020), Polymorphic Entrancing Topos, PET Projects, Αθήνα (2019), Part II, The Breeder, Αθήνα (2019), Break Time Contemplations, Transformer, Ουάσιγκτον, ΗΠΑ (2018). To 2020 βραβεύτηκε με το Artworks Fellow Grant. Από τον Νοέμβριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2021 ήταν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στο St.A.I.R, στο Γκρατς της Αυστρίας. Ο Λάππας αντιπροσωπεύεται από την γκαλερί The Breeder (Αθήνα).

Συντελεστές:

Αριστείδης Λάππας, εικαστικός

Οργάνωση Παραγωγής Ιδρύματος Ωνάση: Μαρία Βασαριώτου

Εκτέλεση Παραγωγής: UrbanAct

Υλοποίηση: Κez

 

Onassis Culture

Διευθύντρια Πολιτισμού: Αφροδίτη Παναγιωτάκου

Αναπληρωτής Διευθυντής Πολιτισμού: Δημήτρης Θεοδωρόπουλος

Σχεδιασμός προβολής: Τμήμα Επικοινωνίας Ιδρύματος Ωνάση

Ανάθεση & Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση