H Aμερικανίδα καλλιτέχνιδα και συγγραφέας Leanne Shapton δημιούργησε για την πλατφόρμα We Present μια εικονογραφημένη λίστα για το σούπερ μάρκετ, βασισμένη στους στίχους των τραγουδιών της Joni Mitchell. Σε στιγμές απόγνωσης κατά την διάρκεια των lockdown, όταν το μαγείρεμα και η παρασκευή γλυκών ήταν από τα λίγα πράγματα που νοηματοδοτούσαν τη ζωή, η Shapton άκουσε όλα τα τραγούδια της Καναδής μουσικού, τα οποία είναι γεμάτα αναφορές σε μικρές στιγμές απόλαυσης με Singapore Slings και Ζοmbies, σοκολάτες και φρέσκα βατόμουρα.
«Αναζήτησα όλους τους στίχους της Joni Mitchell, διαβάζοντάς τους σαν μια ποιητική συλλογή, σαν ένα βιβλίο μαγειρικής, σαν να ρίχνω μια ματιά στα ντουλάπια της», γράφει η Shapton, η οποία στη συνέχεια ζωγράφισε μια λίστα για ψώνια, εμπνευσμένη από στίχους όπως “eating muffing buns and berries by the steamy kitchen window” (Sisotowbell Lane, 1968) και “ice cream is melting on a piece of pie” (Τhe Crazy Cries of Love, 1998).
Η λίστα της Shapton είναι όμορφη και ποιητική∙ καμία σχέση δεν έχει με τα πρόχειρα σημειώματα που σκαλίζουμε βιαστικά πριν πάμε στο σούπερ μάρκετ. Όμως, αυτά τα εφήμερα χαρτάκια είναι τόσο απαραίτητα. Χωρίς αυτά, το budget ξεχειλώνει κι εμείς αφηνόμαστε στη γλυκιά δίνη της κατανάλωσης, το σπίτι διαθέτει τσέρκι για μπισκότα σε σχήμα μονόκερου αλλά όχι χαρτί τουαλέτας…
Και παρόλο που το internet είναι γεμάτο με άρθρα αξιολόγησης των καλύτερων app για ψώνια, βαθμολογημένα από διατροφολόγους και tech geeks, ο κόσμος επιμένει να γράφει τις λίστες του με το χέρι.
Όσο διαφορετικοί είμαστε εμείς, τόσο είναι και οι λίστες μας. Τακτικές και «νοικοκυρεμένες», γραμμένες με στρογγυλά, ευανάγνωστα γράμματα, με τα προϊόντα ομαδοποιημένα ανά κατηγορία. «Έξυπνες» λίστες – οργανωμένες σύμφωνα με τους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ, με βάση τις προσφορές ή το μενού της εβδομάδας. Και λίστες γραμμένες βιαστικά, με την χειρότερη εκδοχή του γραφικού χαρακτήρα, με συντομογραφίες που δεν αναγνωρίζει κανείς παρά μόνο εκείνος που τις έγραψε, με τα προϊόντα χωρίς λογική σειρά -το αβοκάντο κάτω από το βετέξ.
Με ανορθογραφίες και σκιτσάκια, μουτζούρες και καλλιγραφικά γράμματα, τα σημειώματα αυτά προδίδουν ποιοι είμαστε, πως ζούμε. Φανερώνουν τι θα φάμε το βράδυ, αν ετοιμαζόμαστε για πάρτι, αν έχουμε μωρά και σκυλιά στο σπίτι. Μιλάνε για την διατροφή μας – αν είμαστε επιρρεπείς στο junk food, αν νηστεύουμε ή είμαστε vegan. Αποκαλύπτουν τις προτιμήσεις, τα κολλήματα μας, τις σπατάλες μας.
Μια συλλογή από περισσότερες από διακόσιες τέτοιες λίστες παρουσιάζεται στο Museum of Brands του Λονδίνου, στην έκθεση Αide-Memoire: Shopping Lists. Τα εκθέματα προέρχονται από τη συλλογή της Lucy Ireland Gray, που είναι απόφοιτος αρχαιολογίας και κάτοικος της πόλης Bishop’s Stortford, 27 μίλια βορειοανατολικά του Λονδίνου. Η Gray ξεκίνησε να μαζεύει λίστες για ψώνια το 2016 ∙έκτοτε, οι φίλοι και η οικογένεια της της έχουν δωρίσει χαρτάκια από όλο τον κόσμο. Στα lockdown, όπως λέει, δυσκολεύτηκε να επεκτείνει τη συλλογή της καθώς η καθαριότητα στα σούπερ μάρκετ άγγιξε την υπερβολή.
Αυτό που κάνει τις λίστες αγορών τόσο ξεχωριστές, όπως εξηγεί, δεν είναι τόσο το περιεχόμενο των προϊόντων, αλλά το πώς είναι γραμμένες, πάνω σε τι γράφονται και τι σημαίνουν όλες αυτές οι προσωπικές σημειώσεις που τις διανθίζουν. «Η ανάγνωσή τους αποκαλύπτει μια προσωπική και συναισθηματική εικόνα για το άτομο πίσω από τη λίστα» λέει η Gray. Παράλληλα, όπως αναφέρει το μουσείο, κάθε λίστα δίνει μια εικόνα για τις τάσεις, τα γούστα, τη συνεχιζόμενη δημοτικότητα κάποιων παλιών αγαπημένων brands. Eκθέτει τις συνήθειες των ανθρώπων, τον τρόπο που γιορτάζουν, τα πράγματα που θεωρούν σημαντικά και φανερώνει στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής στην Αγγλία του 21ου αιώνα. Οι επισκέπτες της έκθεσης θα μάθουν ότι λίστες υπήρχαν από την Αρχαία Μεσοποταμία, ότι οι Ρωμαίοι έγραφαν λίστες για ψώνια πάνω σε ξύλινες ταμπλέτες και ότι ο Mιχαήλ Άγγελος σχεδίαζε τα αντικείμενα που χρειαζόταν για να βοηθήσει τον αγράμματο υπηρέτη του.
Η ιδέα για αυτή την παράξενη συλλογή προέκυψε από μια πεταμένη λίστα που βρήκε η Lucy Ireland Gray έξω από τα Saintsbury’s της γειτονιάς της, γραμμένη στη γωνία ενός φακέλου. «Υπήρχε ένα doodle πάνω στο φάκελο – ένα μάτι. Ήταν φανερό από τον γραφικό χαρακτήρα ότι δεν το ζωγράφισε το άτομο που έγραψε τη λίστα αλλά ο αποστολέας του γράμματος. Αυτή η λίστα δημιούργησε μια ιστορία στο μυαλό μου, ένα τρενάκι σκέψεων που δεν αφορούσε μόνο τα ψώνια αλλά και τη ζωή κάποιου ανθρώπου. Και αυτή ήταν η ομορφιά της».
Η Gray αυτοσαρκάζεται λέγοντας ότι το εκκεντρικό χόμπι της είναι κι αυτό μια μορφή αρχαιολογίας – σαν να κάνεις ανασκαφή, να ανακαλύπτεις ένα εύρημα και χτίζεις μια ιστορία γύρω από αυτό. Ανάμεσα στα χαρτάκια που έχει βρει, ήταν κι ένα που έγραφε «Yardley και λακ». Η συλλέκτρια, αυτομάτως, φαντάστηκε μια καλοβαλμένη και περιποιημένη ηλικιωμένη κυρία. «Είναι η ποίηση της καθημερινότητας, ανοιχτή στην ερμηνεία».
Τα πιο δημοφιλή προϊόντα στις λίστες που έχει μαζέψει η Gray είναι το ψωμί, το γάλα, τα αβγά και το βούτυρο. Tις βρίσκει πεταμένες στο πάτωμα και το πάρκινγκ του σούπερ μάρκετ, ή παρατημένες στα ράφια και τα καλάθια – μία από αυτές ήταν διπλωμένη προσεκτικά τόσες φορές ώστε να γίνει μικροσκοπική και σφηνωμένη σε έναν τούβλινο τοίχο, πίσω από το σούπερ μάρκετ Waitrose. Είναι γραμμένες σε φύλλα από σημειωματάρια, post-it, χαρτόνια από κουτιά δημητριακών. Κάποιες έχουν μόνο κεφαλαία γράμματα∙ άλλες είναι στολισμένες με τρυφερά μηνύματα από κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας.
Η Gray θυμάμαι τη συγκίνηση που ένιωσε διαβάζοντας μία λίστα με δυσδιάκριτα, τρεμάμενα γράμματα και ορθογραφικά λάθη ∙ σκέφτηκε ότι μπορεί να είχε γραφτεί από ένα παιδί ή κάποιον ηλικιωμένο που φαινόταν ότι έχει καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια.
«Μου αρέσουν οι λίστες γιατί είναι ανεπιτήδευτες», καταλήγει η Gray. «Σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι συχνά απεικονίζουν τη ζωή τους ως πολύ πιο λαμπερή, μια λίστα αγορών μας λέει πώς είναι πραγματικά».
Δείτε εδώ το Ι Could Drink A Case of You – A Joni Mitchell Grocery List της Leanne Shapton: https://wepresent.wetransfer.com/stories/literally-leanne-shapton
➳ H έκθεση Αide-Memoire: Shopping Lists παρουσιάζεται στο Μuseum of Brands έως τις 31 Μαρτίου 2023.
