Αποτελεί ένα από τα πιο δυσεπίλυτα αινίγματα στον χώρο της ιστορίας της τέχνης εδώ και πολλές δεκαετίες: το κατά πόσο η ‘Ελενα Ντιακόνοβα ή Gala όπως αποκαλείτο, υπήρξε μια απλή μούσα για πολλούς σημαίνοντες καλλιτέχνες του κινήματος του Υπερρεαλισμού, ένα «τέρας» γεμάτο αδυσώπητη κακία κι ενοχλητικές ιδιοτροπίες ή μια παρεξηγημένη ιδιοφυία;

Η σύντροφος του σουρεαλιστή καλλιτέχνη Σαλβαδόρ Νταλί ήταν όντως ένας ανθρώπινος γρίφος και πολλοί μελετητές αποπειράθηκαν να «διεισδύσουν» στο μυαλό μιας γυναίκας που όπως υποστηρίζει δεν αρκούταν ποτέ στο ρόλο μιας απλής «μούσας».

Αυτό ακριβώς το αίνιγμα προσπάθησε να λύσει αρχικά μια προ ετών μεγάλη έκθεση του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Καταλονίας.

Η “Gala Salvador Dali” είναι το αποτέλεσμα δουλειάς τεσσάρων και πλέον χρόνων μεταξύ του μουσείου αυτού και του Ιδρύματος Σαλβαδόρ Νταλί στη Φιγκέρας, στη γενέτειρα του καλλιτέχνη.
Η έκθεση παρουσίασε περισσότερα από 300 έργα που προέρχονται από 18 μουσεία και συλλογές, κυρίως από το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι και το μουσείο Νταλί του Σεντ Πίτερσμπεργκ της Φλόριντα.

Οι επισκέπτες θαύμασαν εμβληματικά έργα και σκίτσα του Ισπανού Νταλί που παρουσιάζουν την Γκαλά, όπως και αντικείμενα της ιδιωτικής ζωής του ζευγαριού, επιστολές, καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, φορέματα και γραπτά της Γκαλά.

Γεννημένη στη Ρωσία το 1894, η Γκαλά υπήρξε σύζυγος του Γάλλου σουρεαλιστή ποιητή Πολ Ελυάρ, η ερωμένη του Γερμανού ζωγράφου Μαξ Ερνστ, πόζαρε μπροστά από τον φωτογραφικό φακό του Γάλλου Αντρέ Μπρετόν και του Βρετανού Σέσιλ Μπίτον.

Συνάντησε τον Νταλί το 1929 και έκτοτε έμεινε μαζί του μέχρι το θάνατό του το 1989.

O σημαντικός ρόλος της Gala

«Η έκθεση διευρύνει τη θεώρησή μας για την Γκαλά. Στην έκθεση θα ανακαλύψουμε ότι ο ρόλος της στο δημιουργικό έργο μιας ολόκληρης ζωής είναι πολύ πιο σημαντικός», εξηγεί ο Πέπε Σέρα, διευθυντής του καταλανικού μουσείου.

«Η Γκαλά έχει έναν πολύ πιο σημαντικό ρόλο στα έργα σε σχέση με αυτόν που της αποδίδεται. Η Γκαλά συνεργάζεται, δίνει ιδέες και συλλογίζεται μαζί με τον Νταλί», επισημαίνει με την σειρά της η επιμελήτρια της έκθεσης Εστρέγια ντε Ντιέγκο.

Φυσικά, μια έντονη προσωπικότητα όπως αυτή της Γκαλά ήταν φυσικό να ξενίσει πολλούς στην εποχή του Μεσοπολέμου –ειδικά άντρες που την θεωρούσαν πολύ επιβλητική, σχεδόν αυταρχική με τους γύρω της.

Για παράδειγμα, ο Μπρετόν μετά την συνεργασία τους μιλούσε ανοιχτά με αποστροφή για το πρόσωπο της, ενώ ο κολλητός φίλος του Νταλί, σπουδαίος ισπανός σκηνοθέτης Λούις Μπουνιουέλ, κάποια στιγμή απηύδησε τόσο πολύ από τις παρατηρήσεις της που επιχείρησε να την στραγγαλίσει!

Η απόφαση της, ωστόσο, να παρατήσει τον πλούσιο Ελιάρ για τον ακόμη πάμφτωχο Νταλί αποδεικνύει πως ίσως η Γκαλά να μην ήταν μια «παραδόπιστη καιροσκόπος», χαρακτηρισμό που την ακολουθει μέχρι σήμερα.

Αν νοιαζόταν τόσο πολύ για το χρήμα και την δόξα, αλλά και την προσωπική προβολή γιατί να παρατήσει μια τρυφηλή ζωή στο Παρίσι προκειμένου να πάει να ζήσει με κάποιον καλλιτεχνικά άσημο εκείνη την εποχή το 1929;

Η έκθεση προτιμάει να δώσει την προσοχή της στον δημιουργικό της ρόλο δίπλα στον Νταλί. «Η έκθεση μιλάει για μια εξαιρετικά ευφυή performance artist που υπήρξε πολύ πιο μπροστά από την εποχή της. Και αυτή της η ευφυΐα έπαιξε τεράστιο ρόλο σε όλη την καλλιτεχνική ζωή του συντρόφου της», σημειώνει η Ντε Ντιέγκο.

«Είναι δύσκολο να σκεφτούμε πως αυτή η γυναίκα με αυτή την προσωπικότητα απλά καθόταν σε μια καρέκλα και απλώς υπάκουε στις εντολές του Νταλί. Το ζευγάρι έπαιρνε κοινές αποφάσεις σε όλα», προσθέτει ο Σέρα.

«Είναι σαφώς ευκολότερο να επαναλαμβάνουμε το ότι η Γκαλά υπήρξε ένα τέρας, από το να κάτσουμε κάτω και να προσπαθήσουμε να δούμε τον χαρακτήρα της βήμα προς βήμα ξανά», καταλήγει με νόημα η Ντε Ντιέγκο.

Στο βιβλίο του «Μυστική Ζωή» ο Νταλί έγραψε: «Ήταν γραφτό να γίνει η Γκραντίβα μου, αυτή που προχωράει μπροστά, η νίκη μου, η γυναίκα μου».

[Το όνομα Γκραντίβα προέρχεται από τον τίτλο ενός μυθιστορήματος του W. Jensen, πρωταγωνιστής του οποίου ήταν ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Η Γκραντίβα ήταν η ηρωίδα του βιβλίου και ήταν αυτή που έφερε ψυχολογική θεραπεία στον ίδιο τον Φρόιντ].

Το 1968 ο ζωγράφος αγόρασε στην Γκαλά ένα κάστρο στο Púbol της Girona και συμφώνησαν ότι ο Σαλβαντόρ Νταλί, δεν θα μπορούσε να πάει εκεί χωρίς να πάρει προηγουμένως την άδειά της. Η Γκαλά, πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της εκεί συντροφιά με νέους άντρες.

Με τη σειρά του ο Νταλί, είχε τη συντροφιά ελκυστικών νεαρών γυναικών, αν και δεν ήθελε τίποτα από αυτές, εκτός από την ομορφιά τους καθώς ήταν σχεδόν αδιάφορος απέναντι στο σεξ.