Ενώ πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι στη Μινεάπολη βρίσκεται το Mall of America, το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο των Ηνωμένων Πολιτειών, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι το πρώτο κλειστό και στεγασμένο mall της ιστορίας βρίσκεται λίγο πιο κάτω, στο προάστιο Edina.
Το Southdale Center σχεδιάστηκε για να αμφισβητήσει την κουλτούρα του αυτοκινήτου που κυριαρχούσε στις ΗΠΑ τα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραδοσιακά, οι μεγάλοι λιανοπωλητές, όπως η J.L. Hudson’s Company, η Sears Roebuck & Co. Montgomery Ward, και Dayton’s είχαν μεγάλα πολυκαταστήματα που βρίσκονταν στο κέντρο των μεγάλων πόλεων.
Οι άνθρωποι που ζούσαν στα προάστια έπρεπε να ταξιδέψουν στην πόλη για να επισκεφθούν αυτά τα καταστήματα ή να βασιστούν σε μικρά τοπικά καταστήματα.
Τότε λοιπόν, τη δεκαετία του 1950 άρχισε να διαμορφώνεται το εμπορικό κέντρο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Τα δύο πρώτα σύγχρονα υπαίθρια εμπορικά κέντρα ήταν το Northgate Center στο Σιάτλ και το Shopper’s World στη Μασαχουσέτη, τα οποία άνοιξαν και τα δύο το 1950-51. Ήταν όμως υπάιθρια, όπως είπαμε.
Η J.L. Hudson’s Company προσπάθησε να βελτιώσει αυτή την ιδέα με το Northland Shopping Center, στο Σάουθφιλντ του Μίσιγκαν.
Τότε ήταν που η εταιρεία Dayton Corporation με έδρα τη Μινεάπολη έριξε την ιδέα ενός σύγχρονου εμπορικού κέντρου, αλλά με ένα twist: ένα κλειστό και στεγασμένο εμπορικό κέντρο όπου οι πελάτες θα μπορούσαν να ψωνίζουν προφυλαγμένοι από τους κρύους χειμώνες της Μινεσότα.
Ο αρχιτέκτονας Victor Gruen προσελήφθη για να σχεδιάσει το εμπορικό κέντρο, το οποίο θα διέθετε ένα σύστημα HVAC ικανό να διατηρεί την εσωτερική θερμοκρασία μόνιμα γύρω στους 23 με 24 βαθμούς Κελσίου -γι’ αυτό και η τότε διαφήμιση έλεγε ότι «η θερμοκρασία στο Southdale είναι σαν την άνοιξη όλο το χρόνο».
Η κατασκευή του Southdale Center ξεκίνησε το 1954 και ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα με τα εγκαίνια στις 8 Οκτωβρίου 1956.
Στα εγκαίνιά του, το εμπορικό κέντρο διέθετε χώρο για 72 καταστήματα και πάνω από 5.000 θέσεις στάθμευσης. Άνοιξε για 40.000 επισκέπτες την πρώτη ημέρα και άλλες 180.000 επισκέφθηκαν το κέντρο τις επόμενες εβδομάδες.
Αρχικά οι «ναυαρχίδες» του εμπορικού κέντρου αρχικά ήταν καταστήματα των Dayton’s, Donaldson, Walgreens και Woolworth.
Το Southdale Center, το οποίο κόστισε τότε 20 εκατομμύρια δολάρια, ήταν το πρώτο του είδους του και ενέπνευσε εκατοντάδες εμπορικά κέντρα στις δεκαετίες που ακολούθησαν.
Σήμερα λέγεται Dayton Mall και είναι πολύ μεγαλύτερο καθώς το 2012 υποβλήθηκε σε μια μεγάλη ανακαίνιση.
Το ιστορικό κατασκευής και οι στόχοι
Ο Γκρούεν συστήθηκε στην οικογένεια Ντέιτον, η οποία κατείχε μια ομώνυμη αλυσίδα καταστημάτων (των γνωστών Dayton) μετά το θάνατο του πατέρα τους και έψαχνε να επεκτείνει και να χτίσει ένα εμπορικό κέντρο για να στεγάσει ένα από τα καταστήματά τους στην Έντινα της Μινεσότα.
Στις 17 Ιουνίου 1952, τα πρώτα σχέδια που αποκαλύφθηκαν για το εμπορικό κέντρο ανακοινώθηκαν από τον Γκρούεν και τον Ντόναλντ Ντέιτον, πρόεδρο της Dayton’s. Εκτίμησαν ότι το κόστος κατασκευής του εμπορικού κέντρου ήταν περίπου 10 εκατομμύρια δολάρια -φυσικά έπεσαν έξω, καθώς κόστισε πολλά περισσότερα.
Ο Γκρούεν αυτοαποκαλούταν «σοσιαλιστής ευρωπαϊκού τύπου» που θεωρούσε ότι τα μεμονωμένα καταστήματα σε χώρους στο κέντρο της πόλης είναι αναποτελεσματικά και ο προαστιακός τρόπος ζωής της Αμερικής της δεκαετίας του 1950 ήταν πολύ «αυτοκίνητο-κεντρικός» και ήθελε να σχεδιάσει ένα κτίριο που θα ήταν κοινόχρηστος τόπος συγκέντρωσης, όπου οι άνθρωποι θα ψώνιζαν, θα έπιναν καφέ και θα συναναστρέφονταν, όπως θυμόταν από τη γενέτειρά του τη Βιέννη.
Το Southdale Center διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις στοές πολλών πυκνοκατοικημένων ευρωπαϊκών πόλεων και συμπεριέλαβε σκόπιμα «βιτρίνες στο ύψος των ματιών για να δελεάσει τους πελάτες στα καταστήματα».
Ο Γκρούεν φανταζόταν ότι το Southdale θα περιλάμβανε επίσης ένα ιατρικό κέντρο, σχολεία και κατοικίες και όχι απλώς μια σειρά από εμπορικά καταστήματα.
«Το εμπορικό κέντρο είναι ένα μέρος που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις σημερινές ανάγκες και τη σημερινή ζωή και να φέρει την κοινότητα κοντά παρέχοντας μια νέα διέξοδο για αυτό το πρωταρχικό ανθρώπινο ένστικτο να αναμιχθεί με άλλους ανθρώπους», έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Γκρούεν σε μια συνέντευξή του τότε.
Τον Νοέμβριο του 1956, ο αρχιτέκτονας Φρανκ Λόιντ Ράιτ επισκέφθηκε το εμπορικό κέντρο, ασκώντας δριμεία κριτική στον συνολικό σχεδιασμό του Southdale, δηλώνοντας ότι «το τμήμα με τον κήπο έχει όλα τα κακά του δρόμου ενός χωριού και κανένα από τα αντίστοιχα θέλγητρά του».
Από που βγήκε ο όρος «mall»
Ο όρος “mall” σήμαινε αρχικά ένα μέρος όπου οι άνθρωποι έπαιζαν pall-mall, ένα παιχνίδι παρόμοιο με το κροκέ. Το παιχνίδι παιζόταν σε ένα ορθογώνιο γρασίδι με δύο σιδερένια στεφάνια καρφωμένα στο έδαφος σε κάθε άκρο. Οι παίκτες προσπαθούσαν να περάσουν την μπάλα μέσα από τα στεφάνια με όσο το δυνατόν λιγότερες κινήσεις.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1700 είχε καταλήξει να σημαίνει ένα δεντροφυτεμένο πάρκο όπου οι άνθρωποι πήγαιναν για να περπατήσουν και να κοινωνικοποιηθούν.
Στη δεκαετία του 1790, οι Επίτροποι της Περιφέρειας της Κολούμπια και ο Andrew Ellicott χρησιμοποίησαν τον όρο για να αναφερθούν στη “Μεγάλη Λεωφόρο” μεταξύ του Καπιτωλίου και του Ποτόμακ. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1800, μερικές φορές αποκαλούνταν “εμπορικό κέντρο” αλλά και απλώς “δημόσιος χώρος”.
Ο όρος “Mall” έγινε η αποδεκτή ονομασία τη δεκαετία του 1900. Το 1902, το σχέδιο McMillan το περιέγραψε επίσημα ως “The National Mall”.
«Αίθριο»: Το πρώτο μεγάλο εμπορικό κέντρο στην Ελλάδα
Το εμπορικό κέντρο «Αίθριο» στο Μαρούσι στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου θεωρείται ως το πρώτο μεγάλο mall της χώρας.
Το «Αίθριο» λειτούργησε για πρώτη φορά το 1989 και ήταν το πρώτο εμπορικό κέντρο στα Βαλκάνια και το μεγαλύτερο της Αττικής.
Ειδικά στη δεκαετία του 1990 αποτελούσε πόλο έλξης για τους κατοίκους του Αμαρουσίου και όχι μόνο, καθώς το επισκέπτονταν άνθρωποι από όλη την Αθήνα.
Στη συνέχεια η δημοτικότητά του έπεσε μετά το άνοιγμα και άλλων εμπορικών κέντρων στην περιοχή, οπότε και περιορίστηκε κυρίως σε γραφεία επιχειρήσεων.
Και φυσικά ακόμη περισσότερο το 2005 με το άνοιγμα του The Mall.
