Τα σκαλοπάτια στις εισόδους των σπιτιών είναι ένα από τα πιο εμβληματικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του Big Apple και η Νέα Υόρκη δεν θα ήταν ίδια χωρίς αυτά. Γιατί όμως τα έχτισαν οι Νεοϋορκέζοι; Ποιο είναι το «μυστικό» πίσω από αυτόν τον ρομαντικό και εμβληματικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό;

Οι Ολλανδοί έποικοι της Νέας Υόρκης κατασκεύασαν αρχικά τα stoop (η ολλανδική λέξη για τη σκάλα) επειδή οι πλημμύρες αποτελούν τακτικό πρόβλημα στις Κάτω Χώρες. Αλλά ενώ το νερό δεν αποτελούσε τόσο μεγάλο πρόβλημα στο Μανχάταν – υπήρχε κάτι πιο βρωμερό.

Το 1860, ο πιο γρήγορος ή τουλάχιστον ο πιο δημοφιλής τρόπος για να μετακινηθεί κανείς στη Νέα Υόρκη ήταν το ιππήλατο τραμ. Αυτά, κινούνταν πάνω σε σιδερένιες ράγες και προσέφεραν πιο ομαλές διαδρομές από τις άμαξες που αντικατέστησαν – η The Herald, είχε περιγράψει την εμπειρία μίας διαδρομής με άμαξα ως ένα «σύγχρονο μαρτύριο».

Ένα τυπικό ιππήλατο τραμ, που χωρούσε περίπου είκοσι άτομα, σύρονταν από δύο άλογα και εκτελούσε δρομολόγια δεκαέξι ώρες της ημέρα. Κάθε άλογο μπορούσε να δουλέψει μόνο μια 4ωρη βάρδια, οπότε για την λειτουργία ενός μόνο τραμ/βαγονιού, απαιτούνται τουλάχιστον 8 άλογα. Επίσης, τα αγαπητά ζώα, απασχολούνται για μεταφορές εμπορευμάτων και έτσι η ζήτηση έφερε και άλλα άλογα στην πόλη. Μέχρι το τέλος του 1880, υπήρχαν περίπου 150 χιλιάδες άλογα στη Νέα Υόρκη, και με το κάθε άλογο να παράγει περίπου 10 κιλά κοπριά την ημέρα, κάθε μήνα οι κάτοικοι της πόλης έπρεπε να διαχειριστούν περίπου 45 εκατομμύρια τόνους κοπριάς.

Στις αρχές του αιώνα, οι αγρότες στις γύρω κομητείες ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν για την κοπριά της πόλης, η οποία μπορούσε να μετατραπεί σε πλούσιο λίπασμα, αλλά στα τέλη του αιώνα η αγορά ήταν τόσο κορεσμένη που οι ιδιοκτήτες στάβλων έπρεπε να πληρώνουν για να απομακρύνουν την κοπριά, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται συχνά σε κενά οικόπεδα, παρέχοντας πρόσφορο έδαφος για τις μύγες.

Πολύ γρήγορα, η Νέα Υόρκη, ξεκίνησε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγιεινής καθώς η κοπριά βρισκόταν παντού – «βρωμούσε μέχρι τον ουρανό» όπως είχαν περιγράψει – και με τις βροχές να παρασέρνουν πολλά κιλά κοπράνων, οι κάτοικοι της πόλης έπρεπε κάπως να αποτρέψουν την εισροή της βρωμερής λάσπης στα σπίτια τους. Ευτυχώς γι’ αυτούς, οι Ολλανδοί είχαν την λύση: τα σκαλοπάτια.

Τα σκαλοπάτια κρατούσαν τους ιδιοκτήτες σπιτιών μακριά από την κοπριά των αλόγων και τους αρουραίους, τις μύγες και τις ασθένειες που έφερναν μαζί τους τα περιττώματα των ζώων.

Το New Yorker το 2009 περιέγραφε τη ζωή στη Νέα Υόρκη του 1800 ως εξής:

«Σε κενά οικόπεδα, η κοπριά αλόγων στοιβάζονταν σε ύψος 60 μέτρων. Βρισκόταν στους δρόμους της πόλης σαν χιονισμένοι λόφοι. Το καλοκαίρι, βρωμούσε μέχρι τον ουρανό – όταν έρχονταν οι βροχές, ένα ποτάμι από κοπριά αλόγων πλημμύριζε τις διαβάσεις και διέρρεε στα υπόγεια των ανθρώπων».

Το πρόβλημα λοιπόν με την κοπριά ήταν τόσο σοβαρό, που προβλέφθηκε ότι «μέχρι το 1930, [η κοπριά αλόγων] θα έφτανε στο επίπεδο των παραθύρων ενός τρίτου ορόφου στο Μανχάταν».

Ορισμένες σκάλες είχαν ακόμη και μεταλλικές κατασκευές όπου οι άνθρωποι πριν εισέλθουν στο σπίτι, μπορούσαν να ξύσουν την κοπριά που υπήρχε κάτω από το παπούτσι τους.

Αυτό όμως δεν ήταν ένα πρόβλημα που το αντιμετώπιζε μόνο η Νέα Υόρκη. Το 1894, οι Times του Λονδίνου προέβλεπαν ότι μέχρι τα μέσα του επόμενου αιώνα κάθε δρόμος της πόλης θα ήταν θαμμένος κάτω από 2,7μ κοπριάς και είχαν συνειδητοποιήσει ότι οι μύγες ήταν φορέας μετάδοσης ασθενειών και μια κρίση δημόσιας υγείας φαινόταν επικείμενη. Όταν πραγματοποιήθηκε το πρώτο διεθνές συνέδριο αστικού σχεδιασμού στον κόσμο, το 1898, κυριάρχησε η συζήτηση για την κατάσταση με την κοπριά. Αδυνατώντας να συμφωνήσουν σε οποιαδήποτε λύση – ή να φανταστούν πόλεις χωρίς άλογα – οι σύνεδροι διέκοψαν τη συνάντηση, η οποία είχε προγραμματιστεί να διαρκέσει μιάμιση εβδομάδα, μετά από μόλις τρεις ημέρες.

Μπορεί οι Ολλανδοί με τον αρχιτεκτονικό τους σχεδιασμό να «έσωσαν» τα σπίτια από την κοπριά, αλλά η τεχνολογική καινοτομία ήταν αυτή που έδωσε ένα «τέλος» στο πρόβλημα – φυσικά, δημιουργώντας άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα στο μέλλον.

Με τον ηλεκτρισμό και την ανάπτυξη του κινητήρα εσωτερικής καύσης, οι άνθρωποι μπορούσαν πλέον να μετακινηθούν με αυτοκίνητο και σύμφωνα με έρευνες μέχρι το 1912 αυτά είχαν εκτοπίσει τα άλογα από το Big Apple και το 1917 πραγματοποιήθηκε το τελευταίο δρομολόγιο ιππήλατου τραμ.

Τα επόμενα χρόνια, η χρησιμότητα των σκαλοπατιών έπαψε να υφίσταται και απέμεινε μόνο ο αρχιτεκτονικός θαυμασμός γι’ αυτά. Αυτός βέβαια, σταδιακά, ξεκίνησε να ξεθωριάζει και έτσι οι ιδιοκτήτες των σπιτιών παραμελούσαν την συντήρησή τους – σε αρκετές περιπτώσεις τα είχαν ξηλώσει κιόλας. Φυσικά, σε αυτό έπαιξε ρόλο και η σταδιακή άνοδος της αξίας των κατοικιών στη Νέα Υόρκη, η οποία έφερε ως αποτέλεσμα την περίοδο 1920-1930 την ανακαίνιση αρκετών μεγαλοπρεπών μονοκατοικιών σε διαμερίσματα αφαιρώντας τα σκαλοπάτια.

«Είναι σχεδόν σαν να κόβεις τη μύτη από ένα πρόσωπο», είχε δηλώσει ο Peter Szule, διευθυντής της Moulin & Associates, μιας εταιρείας ανακαίνισης κατοικιών, στους New York Times το 2012.

Σήμερα, τα stoops θεωρούνται βασικό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό της Νέας Υόρκης, παίζουν σημαντικό ατμοσφαιρικό ρόλο σε ταινίες και σειρές, αλλά είναι και αναπόσπαστο μέρος της κοινότητας των Νεοϋορκέζων αφού εκεί συγκεντρώνονται παρέες, γείτονες και περαστικοί για μία ολιγόλεπτη (ή και όχι) στάση – κατά την διάρκεια των lockdown, τα σκαλοπάτια ήταν το βασικό σημείο συνάντησης των ανθρώπων.

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News