Μπορεί να ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά η πραγματικότητα είναι εδώ και απλώνεται ταχύτατα σαν έναν ανελέητο τυφώνα που καταπίνει τα πάντα στο πέρασμά του και όσο κι αν κάποιοι επιμένουν πως η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μια νέα εποχή δημιουργικότητας, η αλήθεια δεν είναι τόσο ρομαντική. 

Σε μια εποχή όπου τα memes κυριαρχούν ως η απόλυτη μορφή χιούμορ και έκφρασης, η τεχνητή νοημοσύνη δεν ανοίγει πόρτες για περισσότερους καλλιτέχνες, ανοίγει την πόρτα της εξόδου για τους περισσότερους. Η τεχνολογία κάτω από το μανδύα του “δημιουργικού εργαλείου” προωθεί έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην τέχνη θα γίνουν περιττοί. Όπως σωστά είπε ο Ντάνιελ Κουάν, συν-σκηνοθέτης του «Everything Everywhere All at Once», η Α.Ι. δεν είναι νέα μορφή αφήγησης, αλλά ένα παράσιτο, ένας εισβολέας στον ίδιο τον πυρήνα της. Είναι σφήκα, όχι μέλισσα. 

Η περίπτωση της Sphere και της βεβήλωσης του «Μάγου του Οζ» αποτελεί την πιο χαρακτηριστική εικόνα αυτής της νέας, ανησυχητικής εποχής. Η ταινία του 1939, ένα αληθινό αριστούργημα της κινηματογραφικής ιστορίας αναδιαμορφώνεται βίαια, ψηφιακά απογυμνώνεται από την αυθεντικότητά της και γεμίζει με εικονικά τοπία και χαρακτήρες που δεν υπήρχαν ποτέ στο πρωτότυπο. Κόβονται δεκάδες λεπτά, πειράζονται οι σκηνές και όλα αυτά στο όνομα μιας “προσαρμογής” που υποτίθεται πως «ο Φλέμινγκ θα είχε κάνει αν είχε τα μέσα». 

Εδώ βρίσκεται και το μεγαλύτερο ψέμα, η πιο επικίνδυνη αφέλεια: η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποκαθιστά, δεν σέβεται ούτε προφυλάσσει. Η Α.Ι. βανδαλίζει. Απαιτεί να δει την τέχνη ως πρώτη ύλη προς εκμετάλλευση, σαν να πρόκειται για ένα πηγάδι που αδειάζει και γεμίζει ξανά όποτε το θελήσει ο αλγόριθμος. Δεν προσπαθεί να εμπλουτίσει τη δημιουργική διαδικασία, την αντικαθιστά, την υποβαθμίζει. 

Το να παρουσιάζεται αυτή η ψηφιακή παρέμβαση ως “συνέχεια της πρόθεσης του δημιουργού” είναι μια σοβαρή διαστρέβλωση της ίδιας της έννοιας της τέχνης. Ο Φλέμινγκ δεν ζει πια για να υπογράψει αυτή την επέμβαση. Δεν θα επέτρεπε να καταστραφεί το έργο του για ένα καλοστημένο, εντυπωσιακό τρικ. Οτιδήποτε αλλοιώνει το πρωτότυπο, ακόμα και αν το κάνει η πιο εξελιγμένη τεχνολογία είναι μια μορφή βεβήλωσης και προσβολής. 

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η τέχνη δεν είναι απλώς εικόνες και ήχοι. Είναι ψυχή, αναπνοή, ανθρώπινη εμπειρία μεταγλωττισμένη σε μορφή που αγγίζει τις καρδιές μας. Και αυτή η ψυχή δεν προκύπτει από αλγόριθμους. Δεν μπορεί να μιμηθεί, ούτε να αναπαραχθεί από μηχανές που δεν έχουν συνείδηση, συναισθήματα, ή πάθος. 

Σε έναν κόσμο όπου η Α.Ι. επιχειρεί να αρπάξει τον χώρο που κατέχουν οι καλλιτέχνες, δεν αρκεί απλά να διαμαρτυρόμαστε. Πρέπει να αρνηθούμε συνειδητά αυτή την επέλαση, να αναγνωρίσουμε τα όρια της τεχνολογίας και να μην επιτρέψουμε να καπηλευτεί τον πολιτισμό μας. Αυτό δεν είναι μόνο μια μάχη για την τέχνη, αλλά μια μάχη για την ίδια την ανθρώπινη φύση. 

Υπάρχει μια υποκρισία στα λόγια κάποιων όπως ο Μπεν Μάνκιεβιτς, που υποστηρίζουν την “τεχνολογική αποκατάσταση” χωρίς να βλέπουν το κακό που προκαλείται. Είναι εύκολο να επικαλείσαι την «πρόοδο» και την «καινοτομία» όταν πίσω από σένα βρίσκονται επιχειρηματικά συμφέροντα και τεχνολογικοί κολοσσοί που βλέπουν τα έργα τέχνης σαν ψηφιακά προϊόντα προς εκμετάλλευση. 

Αυτή η νέα μορφή “δημιουργίας” δεν εμπνέει, δεν προκαλεί στοχασμό, δεν έχει ψυχή. Είναι κρύα, υπολογιστική και απογυμνωμένη από την αλήθεια που κάνει την τέχνη αληθινή και όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε, τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να σταθούμε απέναντι σ’ αυτή τη νέα “επιδημία”. 

Δεν πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν σε έναν κόσμο όπου η τέχνη έχει αντικατασταθεί από τεχνητές κατασκευές χωρίς ζωή και νόημα. Η ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν είναι απλά μια “δεξιότητα” ή μια “λειτουργία” που μπορεί να γίνει από αλγόριθμους. Είναι ένας τρόπος να κατανοούμε και να εκφράζουμε τον κόσμο, να ζούμε και να συνδεόμαστε. 

Το κινηματογραφικό μέλλον, όσο και αν απειλείται δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Έχουμε τη δύναμη να διαλέξουμε αν θα το αφήσουμε να γίνει ένας αφιλόξενος τόπος, όπου οι μηχανές θα καταπίνουν την ψυχή της δημιουργία ή αν θα το κρατήσουμε ζωντανό μέσα από το πάθος, την ανθρώπινη επαφή και την αυθεντικότητα. 

Η μάχη δεν είναι εύκολη. Η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και ο πειρασμός να δεχτούμε τα εύκολα, τα γρήγορα, τα φτηνά, είναι μεγάλος. Όμως το στοίχημα δεν είναι απλά να επιβιώσει ο κινηματογράφος ως μέσο, αλλά να παραμείνει χώρος τέχνης και όχι τεχνολογικής εκμετάλλευσης. 

Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να είναι εδώ για να μείνει, αλλά δεν είναι ο τελικός σταθμός της δημιουργικότητας. Αντίθετα είναι μια προειδοποίηση πως πρέπει να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει να είσαι καλλιτέχνης, τι σημαίνει να αγαπάς την τέχνη και τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε γι’ αυτήν. 

Η τεχνολογία πρέπει να υπηρετεί την τέχνη, όχι να την υποκαθιστά και το μέλλον θα το καθορίσουμε εμείς, αν έχουμε το θάρρος και τη σοφία να σταθούμε απέναντι σε όσους θέλουν να την κάνουν προϊόν χωρίς ψυχή. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.