Συχνά η ιστορία αλλάζει όχι με κραυγές, αλλά με ψίθυρους μέσα σε γραφεία. Όχι με βιομηχανικούς θορύβους, αλλά με τον ήχο των πλήκτρων και το φως μιας οθόνης. Η σημερινή επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης δεν θυμίζει τις παλιές. Δεν έχει καπνούς, δεν έχει εργοστάσια. Έχει data centers, servers και άυλους αλγόριθμους που δουλεύουν σιωπηλά, αλλάζουν το νόημα της εργασίας χωρίς να το καταλάβουμε. Είναι η επανάσταση των λευκών κολάρων και συμβαίνει ήδη. 

Ο Julian Pintat, ένας έμπειρος μεταφραστής, είναι ένα από τους πρώτα “καναρίνια στο ορυχείο”. Για δεκαπέντε χρόνια μετέφραζε ιατρικά εγχειρίδια και τεχνικά έγγραφα μέχρι που η τεχνητή νοημοσύνη έκανε τη δουλειά του φτηνότερη και πιο γρήγορη, αλλά όχι καλύτερη. Σήμερα δεν μεταφράζει, διορθώνει. Διορθώνει τα λάθη μιας μηχανής που μπέρδεψε τη λέξη “scale” με “μουσική κλίμακα” και “ζυγαριά”. Ο μισθός του έχει μειωθεί στο μισό, τα σχέδιά του για οικογένεια μπήκαν στην αναμονή κι εκείνος λέει πικρά: «Είμαι το καναρίνι στο ορυχείο άνθρακα». Μας προειδοποιεί ότι αυτό που ζει τώρα, θα το ζήσουν πολλοί αύριο. 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν ήρθε να πάρει μόνο τις δουλειές των εργοστασίων. Ήρθε να καθίσει δίπλα μας στα γραφεία. Οι πρώτοι που το ένιωσαν ήταν οι μεταφραστές, οι δικηγόροι, οι λογιστές, οι υπάλληλοι τραπεζών. Επαγγέλματα που κάποτε θεωρούσαν τους εαυτούς τους προστατευμένους από τα “ρομπότ”. Μα τα ρομπότ τελικά δε φορούν γρανάζια, φορούν κώδικα. 

Η Morgan Stanley, μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου δημιούργησε τα δικά της εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης: ένα σύστημα που καταγράφει και συνοψίζει συναντήσεις, κι ένα άλλο που ψάχνει στη γνώση της εταιρείας για να απαντήσει σε ερωτήσεις. «Στην αρχή νομίζαμε ότι αρκεί να του δώσουμε όλα μας τα δεδομένα και θα μας έδινε τέλειες απαντήσεις» υποστηρίζει η Kaitlin Elliott, επικεφαλής του τμήματος Generative AI. «Στην πράξη χρειάστηκε δομή, πειραματισμό και πολλή υπομονή». 

Αυτό που αλλάζει δεν είναι μόνο τα εργαλεία, αλλά η ίδια η φύση της εργασίας. Οι νέοι υπάλληλοι δεν έρχονται πια για να μάθουν από τους παλαιότερους, αλλά για να διδάξουν. Είναι οι “ψηφιακοί ιθαγενείς” που γνωρίζουν πως να μιλήσουν στη μηχανή, πως να ζητήσουν από το AI να γράψει, να συνοψίσει, να ερευνήσει. Οι ιεραρχίες αντιστρέφονται: οι νεότεροι διδάσκουν τους παλαιότερους πώς να επιβιώσουν στην εποχή των αλγορίθμων. 

Αυτή η “μαγεία” έχει κόστος. Πολλές εταιρείες, μεθυσμένες από τη λάμψη του νέου έσπευσαν να εφαρμόσουν τεχνητή νοημοσύνη χωρίς σκοπό. Όπως λέει ο Felix Su από την εταιρεία Scale AI, «αν χρησιμοποιείς AI απλώς για να πεις ότι το έχεις, τότε χάνεις το νόημα». Η Scale AI βοηθά μεγάλους οργανισμούς, όπως τη Morgan Stanley να εφαρμόσουν το AI σωστά όχι ως μόδα, αλλά ως εργαλείο λύσης πραγματικών προβλημάτων. Ο Su διηγείται ένα παράδειγμα χαρακτηριστικό: μια εταιρεία είχε φτιάξει τέσσερα διαφορετικά chatbots για παρόμοιες δουλειές, αναγκάζοντας τους υπαλλήλους να αντιγράφουν συνεχώς πληροφορίες από το ένα στο άλλο. Το αποτέλεσμα; Περισσότερη δουλειά, όχι λιγότερη. 

Η αλήθεια είναι ότι το AI δεν είναι ούτε “θαύμα” ούτε “τέρας”. Είναι καθρέφτης. Αντικατοπτρίζει τη σοφία ή τη σύγχυσή μας. Στον χώρο της μετάφρασης για παράδειγμα, η DeepL εισήγαγε φέτος ένα σύστημα που κάνει διευκρινιστικές ερωτήσεις για να αποφύγει λάθη. Οι μεταφραστές που έμαθαν να το χειρίζονται σωστά δουλεύουν πιο γρήγορα και πιο αποδοτικά. Οι υπόλοιποι, απλώς αντικαθίστανται. Ο CEO της εταιρείας, Jaroslaw Kutylowski το θέτει σχεδόν φιλοσοφικά: «Ανεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι στον πολιτισμικό μας ανεμόμυλο, αλλά θα χρειαστεί να περάσουμε μέσα από την αλλαγή». 

Αυτή η αλλαγή δεν είναι ουδέτερη. Δεν πρόκειται μόνο για την ταχύτητα ή την ακρίβεια, αλλά για την αλλαγή νοοτροπίας. Οι δικηγόροι της A&O Shearman χρησιμοποιούν το AI εργαλείο Harvey για απλές ερωτήσεις και ένα δεύτερο, πιο εξειδικευμένο σύστημα που λέγεται ContractMatrix για σύνθετα νομικά θέματα. Το AI δεν αντικαθιστά τον δικηγόρο, τον κάνει πιο γρήγορο, πιο αποτελεσματικό, αλλά και πιο εξαρτημένο. Το ίδιο συμβαίνει σε κάθε επάγγελμα που βασίζεται στη γνώση: η μηχανή προσφέρει απαντήσεις, αλλά αφαιρεί τον χρόνο της σκέψης. 

Η καναδική εταιρεία Cohere πήγε ακόμη παραπέρα. Δημιούργησε το North, ένα εργαλείο που αντλεί δεδομένα από εσωτερικά emails, Slack και έγγραφα, και μέσα σε δευτερόλεπτα ετοιμάζει πλήρες ενημερωτικό σημείωμα για οποιοδήποτε στέλεχος ή πελάτη. Ο συνιδρυτής της, Nick Frosst παραδέχεται ότι πια δεν αγχώνεται για τις συναντήσεις της τελευταίας στιγμής· η μηχανή προετοιμάζει τα πάντα. Το North απαντά ήδη στο 90% των αιτημάτων υποστήριξης. Οι άνθρωποι μένουν “στον βρόχο”, αλλά μάλλον για λίγο ακόμη. 

Ο Frosst είναι πιο ψύχραιμος από άλλους οραματιστές. Δεν πιστεύει ότι η “Τεχνητή Νοημοσύνη” είναι η μηχανή που θα μπορεί να κάνει τα πάντα, αλλά είναι κοντά στο να το πετύχει. Αναγνωρίζει ότι ακόμη και χωρίς αυτήν, η αλλαγή που έρχεται είναι ισοδύναμη με τη Βιομηχανική Επανάσταση. «Όταν η αγορά εργασίας πέρασε μαζικές μεταβολές, η λύση ήρθε από τις κυβερνήσεις και τα συνδικάτα. Ήταν συλλογική απάντηση σε συλλογικό πρόβλημα». 

Εδώ ακριβώς βρίσκεται το κρίσιμο ερώτημα: ποιος θα προστατεύσει τα επαγγέλματα που ανήκουν σε αυτό που επικράτησε ως “λευκά κολάρα” από τη νέα εποχή; Ποιος θα μεριμνήσει για τον μεταφραστή που έγινε διορθωτής μηχανής, για τον δικηγόρο που εξαρτάται από ένα chatbot, για τον υπάλληλο που βλέπει τον ρόλο του να εξατμίζεται πίσω από μια οθόνη; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ατομική, γιατί η αλλαγή δεν είναι ατομική. Είναι συστημική. 

Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και κάθε επανάσταση υπόσχεται πρόοδο, αλλά φέρνει και αστάθεια. Το στοίχημα είναι να μη χαθεί ο άνθρωπος μέσα στην ευκολία. Γιατί όσο έξυπνη κι αν γίνει η μηχανή, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη βούληση, τη φαντασία, την ευθύνη. Ίσως το πιο ανθρώπινο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε αυτή την εποχή δεν είναι να συναγωνιζόμαστε το AI, αλλά να θυμόμαστε γιατί δουλεύουμε, τι σημαίνει να δημιουργείς, να σκέφτεσαι, να συνδέεσαι. 

Το μέλλον των λευκών κολάρων δεν είναι να γίνουν μηχανικοί της μηχανής, αλλά να γίνουν ξανά φορείς νοήματος σε έναν κόσμο που κινδυνεύει να χάσει το δικό του. Αν η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το νέο εργαλείο, ο άνθρωπος πρέπει να παραμείνει ο σκοπός κι αυτή είναι η πιο δύσκολη και πιο σπουδαία δουλειά της εποχής μας. 

 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.