Έχεις στη βιβλιοθήκη σου βιβλία που δεν άγγιξες ποτέ; Έχεις νιώσει τύψεις όταν κοιτάς στο βάθος το ράφι με ένα μυθιστόρημα που έμεινε «για αργότερα» και αυτό δεν ήρθε ποτέ; Αν ναι, πιθανόν δεν είσαι μόνος. Το φαινόμενο αυτό έχει όνομα και τόπο καταγωγής, λέγεται tsundoku και κρύβει μια παγκόσμια σχέση με τη βιβλιοφιλία, την περιέργεια και την ταυτότητά μας ως άνθρωποι που αγαπούν τις λέξεις. Στο άρθρο του InsideHook με τίτλο The Benefits of Buying Books You’ll Probably Never Read, ο Tanner Garrity διερευνά αυτό το παράδοξο: πώς και γιατί αγοράζουμε βιβλία που τελικά δε διαβάζουμε ποτέ.

Η λέξη tsundoku στην Ιαπωνία συνδυάζει τα στοιχεία tsunde-oku (να βάζεις κάτι επάνω και να το αφήνεις) και dokusho (ανάγνωση). Με άλλα λόγια, πρόκειται για την πράξη του να αποκτάς βιβλία, τα οποία αφήνεις να συσσωρεύονται χωρίς να τα διαβάζεις. Αρχικά, ο όρος χρησιμοποιήθηκε ειρωνικά για καθηγητές της εποχής Μεϊτζι στα τέλη 19ου αιώνα που αγόραζαν βιβλία αλλά ποτέ δεν τα διάβαζαν.

Με τα χρόνια, η έννοια απέκτησε πιο θετική χροιά και δεν είναι απλώς μια συνήθεια συσσώρευσης, αλλά μια σχέση με τη γνώση και την πιθανότητα. Σήμερα, συχνά συνδέεται με την ιδέα της antilibrary, δηλαδή της βιβλιοθήκης που δεν περιλαμβάνει μόνο όσα έχουμε διαβάσει, αλλά και όσα δεν έχουμε ακόμη αγγίξει. Ο στοχαστής Nassim Nicholas Taleb έχει αναφέρει ότι «τα βιβλία που δεν έχουν διαβαστεί είναι πιο πολύτιμα απ’ αυτά που έχουν διαβαστεί», είναι σημεία υπενθύμισης για όσα δεν ξέρουμε.

Γιατί το κάνουμε αυτό

Ίσως, να θεωρείς τη συνήθεια αυτή ανεύθυνη ή άσκοπη, ωστόσο, υπάρχουν βάσιμα ψυχολογικά και πολιτισμικά κίνητρα πίσω της όπως: Ελπίδα και δυνατότητα: Το να αγοράζεις ένα βιβλίο σημαίνει ότι ανοίγεις δρόμους για το μέλλον με ιδέες που μπορεί να διαβάσεις κάποια στιγμή, με μαθήματα που μπορεί να απορροφήσεις στο μέλλον. Η ύπαρξη του βιβλίου σου θυμίζει ότι υπάρχει κάτι ακόμα να ανακαλύψεις.

Η αισθητική και η ατμόσφαιρα :Ένας χώρος γεμάτος βιβλία εκπέμπει έναν χαρακτήρα, μια ατμόσφαιρα, δημιουργεί ένα περιβάλλον γνώσης, έμπνευσης και στοργής για τη γραφή. Όταν κάποιος επισκέπτεται το σπίτι σου και βλέπει βιβλία παντού, έχει μια εικόνα για την πνευματική σου πλευρά, ακόμα και αν οι τίτλοι μένουν αδιάβαστοι.
Ταύτιση και αυτοεικόνα :Το να είσαι ο «άνθρωπος με τα πολλά βιβλία» σε τοποθετεί σε μια οπτική ταυτότητα. Δεν είναι μόνο τα βιβλία που διαβάζουμε, αλλά τα βιβλία που κατέχουμε. Η ύπαρξη τους ενισχύει την αυτοαντίληψη ότι είμαστε άνθρωποι με ενδιαφέρον για τη γνώση.
Τα όρια του χρόνου και της ενέργειας: Η ζωή είναι γεμάτη υποχρεώσεις, δουλειές, άγχος. Πολλές φορές, το να διατηρείς μια λίστα με βιβλία που «θα διαβάσω κάποια στιγμή» είναι μια φυσική συνέπεια του ότι δεν προλαβαίνεις. Το tsundoku δεν είναι πάντα επιλογή, συχνά είναι συμβιβασμός με τα όρια μας.
Τα πλεονεκτήματα της αδιάβαστης βιβλιοθήκης: Παρά τη φαινομενικά αντιπαραγωγική φύση του tsundoku, το άρθρο του InsideHook υπερτονίζει ότι υπάρχει αξία στο ίδιο το γεγονός της κατοχής των βιβλίων, ακόμα κι αν δεν τα διαβάσεις ποτέ.
Υπενθύμιση πως η μάθηση δεν ολοκληρώνεται ποτέ: Κάθε άδειο ή αδιάβαστο ράφι είναι υπενθύμιση ότι υπάρχει πάντα κάτι περισσότερο να μάθεις και ότι η γνώση δεν έχει όρια.
Ταχεία πρόσβαση σε ιδέες: Ένα βιβλίο που δεν το έχεις διαβάσει σήμερα ίσως σου χρησιμεύσει αύριο για έμπνευση, ιδέα, παράδειγμα, ίσως σου ανοίξει μια νέα πόρτα σε έναν άλλο τρόπο σκέψης.
Ταπεινότητα : Η θέα των βιβλίων που δεν έχεις διαβάσει σε κρατάει «πεινασμένο» και δεν αφήνει την ψευδαίσθηση ότι ήδη τα ξέρεις όλα. Ακόμα και ο ίδιος ο Hemingway είχε μία βιβλιοθήκη διασκορπισμένη σε κάθε γωνιά του σπιτιού του με βιβλία πάνω από το τζάκι, στο μπάνιο, στην κουζίνα, πολλά από τα οποία πιθανόν να μην τα είχε διαβάσει ποτέ, ή τουλάχιστον όχι όλα στο σύνολό τους.

Πότε το tsundoku γίνεται βάρος

Φυσικά, δεν είναι πάντοτε θετική πρακτική. Όταν η συσσώρευση γίνεται πίεση, μπορεί να προκαλεί ενοχές και άγχος για «όσα δεν κατάφερα να διαβάσω» ή να καταλαμβάνει χώρο και να δημιουργεί ακαταστασία ή να σε παγιδεύει στην εικόνα, όχι στην πράξη και τελικά να αγοράζεις βιβλία για το προφίλ, όχι για την ουσία του πράγματος. Η λεπτή γραμμή είναι να καλλιεργείς την τέχνη του tsundoku με συνείδηση και όχι ως τυφλό πάθος, αλλά ως πράξη αγάπης προς τις ιδέες και τον εαυτό σου.

Πρακτικές συμβουλές για συνειδητό tsundoku

Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου ανάμεσα σε αυτούς που αγοράζουν περισσότερα βιβλία απ’ όσα προλαβαίνουν να διαβάσουν, εδώ είναι μερικές ιδέες για να το κάνεις πιο δημιουργικό:

Επιλογή με πρόθεση δηλαδή, πριν αγοράσεις, σκέψου: «γιατί θέλω αυτό το βιβλίο;». Αν είναι επειδή σε εμπνέει ή σε ιντριγκάρει, τότε η πιθανότητα να το διαβάσεις είναι μεγαλύτερη.
Οργάνωση & θέαση: Τα αδιάβαστα βιβλία δε χρειάζεται να κρύβονται. Βάλε τα βιβλία σου σε θέση που να τα βλέπεις για να σου υπενθυμίζουν ότι υπάρχουν.
Μικρές ανάσες ανάγνωσης: Δε χρειάζεται να ολοκληρώσεις ένα βιβλίο μονομιάς. Διαβάζεις ένα κεφάλαιο, μια παράγραφο, ό,τι αντέχεις κάθε μέρα.
Περιοδική αναθεώρηση: Κάπου-κάπου, κοίτα ποια βιβλία δε σε τραβάνε πλέον. Μπορεί να τα χαρίσεις ή να τα ανταλλάξεις.
Συνεργατική ανάγνωση: Βρες έναν φίλο ή μία ομάδα ανάγνωσης, έτσι ώστε να μοιράζεσαι εντυπώσεις, αποσπάσματα, να αναζωπυρώνεις τη διάθεση σου για να συνεχίζεις την ανάγνωση.

Το tsundoku ως καθρέφτης της ψυχής

Τελικά, το tsundoku δεν είναι απλώς μια συνήθεια, είναι καθρέφτης της σχέσης μας με τη γνώση, τη φαντασία και τη δική μας νοητική ταυτότητα. Οι βιβλιοθήκες που «δε διαβάζουμε» ίσως να μιλούν πιο βαθιά απ’ αυτές που έχουμε ολοκληρώσει.

Στην εποχή της ταχύτητας, της πληροφορίας και της συνεχούς αφθονίας, το tsundoku μας υπενθυμίζει ένα ρητό: δε χρειάζεται να διαβάσουμε τα πάντα για να είμαστε στο σωστό δρόμο. Το σημαντικό είναι να διατηρούμε την περιέργεια, τη διάθεση να ανοίγουμε πόρτες και να αφήνουμε τον εαυτό μας να «νιώσει» τα βιβλία, είτε τα διαβάσουμε είτε όχι. Και αν κάποια μέρα ανοίξεις κάποιο από τα αδιάβαστα βιβλία σου και σε καθηλώσει, τότε θα έχεις μια ιστορία από το παρελθόν να συναντήσει το παρόν σου.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.