«Η πόλη των 15 λεπτών εφαρμόζεται σε περιοχές στο Μιλάνο, στο Παρίσι, στη Βαρκελώνη και στη Μαδρίτη. Η πόλη των 15 λεπτών λέει για το πράσινο ότι η γειτονιά μου θα πρέπει να έχει 30% κάλυψη σε πράσινο και σε 300 μέτρα από το σπίτι μου να έχω ένα πάρκο. Το πράσινο δεν είναι ανάπλαση με πλακάκια και ζαρντινιέρες παντού, είναι συμπαγείς χώροι πρασίνου, με ζωντανό χρώμα και δέντρα», είπε ο Χάρης Δούκας μερικές μέρες πριν εκλεγεί δήμαρχος Αθηναίων.

Υποτίθεται ότι σε μια σύγχρονη, λειτουργική πόλη κάθε κάτοικος πρέπει να μπορεί να κάνει τις δουλειές του (και όχι μόνο) σε 15 λεπτά από το σπίτι του.

Μια ιδέα για το πώς το μέλλον θα μπορούσε να γίνει πιο βιώσιμο και πιο υγιές ήρθε με την «πόλη των 15 λεπτών», αναφέρει σε δημοσίευμά της η Deutsche Welle τον Μάρτιο του 2023. Το κλειδί της κατανόησης αυτής της ιδέας είναι η δυνατότητα «πρόσβασης για όλους οποιαδήποτε στιγμή», όπως σημειώνει ο Κάρλος Μορένο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, που πρωτοδιατύπωσε την ιδέα το 2016. Πόλεις ανθρωποκεντρικές, πόλεις φτιαγμένες για να εξυπηρετούν και όχι να ζορίζουν την καθημερινότητα των κατοίκων τους.

Όσοι ειδικοί έχουν τοποθετηθεί επί του θέματος ξεκαθαρίζουν ότι δεν χρειάζεται, φυσικά, να γκρεμιστούν οι πόλεις και να χτιστούν ολόκληρες από την αρχή. Όμως, ο δημόσιος χώρος μπορεί και πρέπει να επανασχεδιαστεί, κυρίως για να ευνοεί την κινητικότητα και την ευεξία για όλους. «Τα αυτοκίνητα αποτελούν πρόβλημα, τουλάχιστον στα αστικά κέντρα. Πιάνουν απλώς πολύ χώρο και, πάνω από όλα, εμποδίζουν την ενεργό κινητικότητα», διευκρινίζει ο Μπένγιαμιν Μπίτνερ, ειδικό κινητικότητας στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου

Υπάρχουν αυτή τη στιγμή πόλεις των 15 λεπτών;

Το Παρίσι προηγείται και δείχνει τον δρόμο σε όλο τον κόσμο. Οταν ο Κάρλος Μορένο παρουσίασε την ιδέα το 2016, η δήμαρχος της πόλης, Αν Ινταλγκό, την συμπεριέλαβε αμέσως στην εκστρατεία επανεκλογής της και άρχισε να την εφαρμόζει. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα σχολεία, που αποτελούν τα κέντρα των συνοικιών. Ορισμένες αυλές σχολείων, μάλιστα, μετατρέπονται σε πάρκα, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν και για άλλες δραστηριότητες. Επίσης, μισές από τις 140.000 θέσεις στάθμευσης πρόκειται να επανασχεδιαστούν και να μετατραπούν σε χώρους πρασίνου, παιδικές χαρές ή χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Η Σαγκάη από το 2016 έχει ανακοινώσει τους «15λεπτους κύκλους κοινοτικής ζωής», με δεκάδες κινεζικές πόλεις να θέλουν να τη μιμηθούν.

Η βρετανική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει επίσης, στο πλαίσιο ενός πανεθνικού προγράμματος αποκατάστασης της φύσης, πως ο καθένας θα μπορεί να φτάσει σε έναν χώρο αστικού πρασίνου ή περιοχής με νερό σε εξωτερικό χώρο, σε απόσταση όχι μεγαλύτερη από 15 λεπτά από τον τόπο διαμονής του.

Η Βαρκελώνη πειραματίζεται εδώ και καιρό με τις λεγόμενες «superilles», με πολλά πάρκινγκ να έχουν ήδη μετατραπεί σε πάρκα ανοιχτά για το κοινό και με στόχο να μειωθεί η κίνηση οχημάτων με κινητήρα κατά 21%. Πολλοί επιχειρηματίες είναι επιφυλακτικοί αναφορικά με μια πιθανή πτώση των πωλήσεων λόγω της μη μετακίνησης των πελατών με αμάξι στις πόλεις που ετοιμάζονται να υιοθετήσουν το μοντέλο των 15 λεπτών. Στην πραγματικότητα όμως το νέο αυτό μοντέλο τους βοήθησε, όπως για παράδειγμα συνέβη στο Πόρτλαντ των ΗΠΑ όπου η κυκλοφορία των αυτοκινήτων μειώθηκε κατά 20% ενώ έκτοτε οι τοπικές επιχειρήσεις έχουν κερδίσει περίπου 1,2 δις. δολάρια περισσότερα καθώς πεζοί και ποδηλάτες ψωνίζουν συχνότερα στη διαδρομή.

Τον Ιούλιο του 2020, εν μέσω πανδημίας, η C40 Cities Climate Leadership Group -ένα δίκτυο σχεδόν 100 δημάρχων από όλο τον κόσμο- δημοσίευσε μια ατζέντα για την οικοδόμηση πιο δίκαιων και βιώσιμων πόλεων. Από το Σιάτλ μέχρι τη Μελβούρνη,  εκτός από τις προαναφερθείσε στο παρόν κείμενο, πολλές πόλεις σε όλο τον κόσμο έχουν θέσει επί τάπητος ή σε ορισμένες περιπτώσεις θέτουν ήδη σε εφαρμογή αυτή ή παραπλήσιες ιδέες.

Όμως η προοπτική των «πόλεων των 15 λεπτών» πυροδοτεί έντονες αντιδράσεις, ενώ δεν λείπουν και οι θεωρίες συνωμοσίες που έχουν κιόλας φουντώσει.

Επειδή οι συζητήσεις περί 15λεπτων πόλεων άνθισαν ιδίως μεταπανδημικά, αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν την ώθηση των σχετικών σχεδίων άλλη μια ύπουλη επίθεση στις ατομικές ελευθερίες. Την εντάσσουν στο πλαίσιο ενός σχεδίου της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ για τη διαβόητη «Μεγάλη Επανεκκίνηση» της κοινωνίας, καταγγέλοντας, ας πούμε, ότι σύντομα η οδήγηση θα στιγματίζεται και θα τιμωρείται και οι μετακινήσεις των ανθρώπων θα περιορίζονται και θα παρακολουθούνται.

Δεν είναι μόνο οι διαμαρτυρίες που οργανώνονται σε διάφορες περιοχές, όπως για παράδειγμα οι πρόσφατες στην Οξφόρδη, όπου δύο παράλληλα σχέδια των δημοτικών αρχών -αφενός για τη δημιουργία έξι συνοικιών των 15 λεπτών, αφετέρου για τον περιορισμό της χρήσης ΙΧ σε έξι μεγάλους δρόμους κατά τις ώρες αιχμής- παρερμηνεύτηκαν από πολλούς κατοίκους ως περιορισμός των μετακινήσεων στην πόλη. Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο 63χρονος Μορένο λέει ότι πλέον δέχεται απειλές. Τον Απρίο του 2023 δήλωσε στους New York Times ότι λαμβάνει μηνύματα μίσους: από κατάρες για τον ίδιο και την οικογένειά του, μέχρι προειδοποιήσεις ότι «αργά ή γρήγορα θα έρθει η τιμωρία σου».

Ίδωμεν, τώρα, τι μέλλει γενέσθαι για την Αθήνα, μια πόλη με πολλές προκλήσεις, ιδιαίτερη ιστορικότητα και πολλά τρωτά σημεία. Ίδωμεν τι θα κάνει ο Χάρης Δούκας σε σχέση με τις προεκλογικές του δεσμεύσεις και πόσο χρόνο χρειάζονται, τελικά, οι ριζικές αλλαγές.

➪ Με πληροφορίες από: Deutsche Welle, in.gr, Καθημερινή