Θυμάμαι ακόμη, σχεδόν 25 χρόνια μετά, τα λόγια του καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας στο αμφιθέατρο του Ιστορικού-Αρχαιολογικού: «αναγνωρίσαμε την λεγόμενη “Αίθουσα του Θρόνου” της μινωικής Κνωσού από το κεντρικό κάθισμα, η μεγαλοπρέπεια του οποίου μάς υπέδειξε ότι αυτό ήταν το κεντρικότερο και σημαντικότερο δωμάτιο του συγκροτήματος».

Καρέκλα και άνθρωπος, άνθρωπος και καρέκλα πάνε χέρι-χέρι σχεδόν από την απαρχή του πολιτισμού. Είτε μιλάμε για θρόνους, είτε για αυτοσχέδια καθίσματα, η καρέκλα από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι σήμερα αποτελεί είτε σύμβολο κοινωνικού status, είτε απλά την υπόμνηση της απαραίτητης και απαιτούμενης ανάπαυσης σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.

Από την εμφάνιση των επιμήκων καθισμάτων (subsellium) και των θρόνων με ψηλή πλάτη και βραχίονες (cathedra) στη Ρωμαϊκή εποχή και από τον «Θρόνο του Καρλομάγνου» (9ος αιώνας μ.Χ.) στο Άαχεν μέχρι την καρέκλα Τόνετ του ομώνυμου γερμανού επιπλοποιού από τον 19ο αιώνα, την οποία προτιμούσε να έχει στο πιάνο του ο Μπραμς και σε αυτήν καθόταν ο Λένιν στο γραφείο του για να γράψει, η καρέκλα και ο σχεδιασμός της πέρασε από χίλια μύρια κύματα.

Από την καρέκλα του Τόνετ το 1859 (οι οποίες, σημειωτέον, έφταναν στα σπίτια μέσα σε κιβώτια και έπρεπε να συναρμολογηθούν, όπως συμβαίνει σήμερα με τα έπιπλα του ΙΚΕΑ), μέχρι την καρέκλα Barcelona του Ludwig Mies van der Rohe, που σχεδιάστηκε για την επίπλωση του Γερμανικού Περιπτέρου, στα πλαίσια της Γερμανικής συμμετοχής στη Διεθνή Έκθεση του 1929 στη Βαρκελώνη, η καρέκλα μετατράπηκε, σταδιακά, από ένα απλό και σχεδόν ταπεινό αντικείμενο design στο απόλυτο φετίχ κάθε επίδοξου σχεδιαστή και ντιζάινερ.

Και από την μεταλλική Bertoia Chair (1950) μέχρι την θρυλική καρέκλα Eames Lounge, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1956 και από την διάσημη Ball Chair (1963), σχεδιασμένη από τον Eero Aarniο μέχρι τις (βλαχο)μπαρόκ πολυθρόνες της Κουρούτας, η καρέκλα πάντα θα αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο σύμβολο εξουσίας, κοινωνικής θέσης, φαντασίας, χρηστικότητας… και εσχάτως και οκνηρίας και τεμπελιάς.

Και ένας βρετανός επιστήμονας στο προ ετών βιβλίο του θεωρεί πως η «κατάρα» της σύγχρονης εποχής δεν είναι άλλη από την καρέκλα και την καθιστική ζωή που τείνει να αλλάξει μέχρι και το ίδιο μας το DNA.

Καρέκλα, το απειλητικό σύμβολο της Ανθρωποκαίνου εποχής μας

Καθώς έχουμε επισήμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, εισέρθει σε μια νέα γεωλογική εποχή, στην Ανθρωπόκαινο –την περίοδο κατά την οποία ο Άνθρωπος με τις πράξεις ή τις παραλείψεις του έχει αλλάξει σε τρομακτικό βαθμό το φυσικό τοπίο της Γης, ένας Βρετανός επιστήμονας υποστηρίζει πως οι νέες μας συνήθειες (καθιστική ζωή, προσκόλληση στην τεχνολογία κτλ) έχουν επιφέρει τόσο μεγάλη αλλαγή στην ανθρώπινη φυσιολογία που δεν αποκλείεται στο μέλλον αυτή η ζωή… ραστώνης που διάγουμε να αλλάξει μέχρι και το ίδιο μας το DNA οδηγώντας μέχρι και σε μια νέα γενιά ανθρώπων που θα μαστίζεται από μυωπία και παχυσαρκία.

Στο βιβλίο του Primate Change, ο Βίμπαρ Κρέγκαν-Ριντ αναρωτιέται ευσχήμως «γιατί δεν υπάρχουν καρέκλες στη Βίβλο, στις τραγωδίες του Ομήρου ή στον Άμλετ του Σαίξπηρ που γράφτηκε το 1599; Οι καρέκλες εμφανίστηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα, και ξαφνικά στο μυθιστόρημα Bleak House του Ντίκενς εμφανίζονται 187 καρέκλες. Τι άλλαξε λοιπόν;»

Αυτό που άλλαξε είναι το «στάτους» της καρέκλας που μεταβλήθηκε λόγω των συνηθειών μας: από εκεί που οι πρώτες καρέκλες, οι θρόνοι ήταν προνόμιο μόνο των βασιλιάδων ή των ευγενών, η καρέκλα εκδημοκρατικοποιήθηκε τον 19ο αιώνα, ενώ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την ταυτόχρονη εισβολή των νέων τεχνολογιών όπως το κομπιούτερ, σχεδόν επέβαλλε την ύπαρξη της καρέκλας στο modus vivendi μας.

Βασικά, αυτό που άλλαξε είναι πως «αν η σύγχρονη ζωή μας είναι, σχηματικά, ένα μπουκέτο “καθιστικών συμπεριφορών”, τότε οι καρέκλες είναι οι μίσχοι. Έχουν καταντήσει τόσο αναγκαίες στη σύγχρονη ζωή που τα περισσότερα από όσα κάνουμε καθημερινά φαίνεται αδιανόητα χωρίς αυτές. Σε έρευνα που διεξήχθη από το British Heart Foundation αποδείχθηκε ότι παραμένουμε καθισμένοι σε καρέκλες, πολυθρόνες ή καναπέδες περίπου 9,5 ώρες ημερησίως. Αυτό σημαίνει ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι αδρανείς για περίπου το 75% του χρόνου τους», λέει ο Κρέγκαν-Ριντ.

«Οι καθιστικές συνήθειες τους τις είχαν μεγαλώσει ηλικιακά κατά 8 χρόνια με ορισμένες μελέτες να υποστηρίζουν σθεναρά ότι ακόμη και ελαφριά καθημερινή άσκηση δεν είναι σε θέση να αναστρέψει αυτή την κατάσταση», προσθέτει ο επιστήμονας, καταλήγοντας εμφατικά ότι:

«Αυτές οι μελέτες -όπως και πολλές άλλες- επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι θα πρέπει πλέον να σκεφτόμαστε προτού προβούμε στην αγορά μιας νέας καρέκλας».