Διανύουμε την εποχή των fake news. Πρόκειται για έναν βαθύ, σκοτεινό ωκεανό, στον οποίο οι περισσότεροι από εμάς δεν ξέρουν να κολυμπήσουν. Οι εποχές που το ίντερνετ ήταν αθώο, έχουν περάσει μάλλον ανεπιστρεπτί. Στον ιστό, υπάρχουν στην παρούσα φάση εκατομμύρια ψεύτικες ειδήσεις οι οποίες έχουν ως σκοπό να μας εξαπατήσουν για λίγα κλικ. Δεχόμαστε επιθέσεις από παντού όταν ανοίγουμε το ίντερνετ και πλέον είναι πάρα πολύ δύσκολο να προστατευτούμε από τον ανελέητο βομβαρδισμό ψευδών ειδήσεων ή λάθος πληροφοριών οι οποίες το λιγότερο θα μας παραπληροφορήσουν και το μέγιστο θα μας τρελάνουν.

Πως όμως έχουμε καταλήξει σε αυτό το μπερδευτικό σύμπαν άχρηστων ή κακοπροαίρετων νέων τα οποία περνούν αφιλτράριστα από μπροστά μας και πως τελικά μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με επιτυχία;

Kαποιοι λένε πως είναι ευθύνη των Κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν την μαζική επίθεση fake news προς πάσα κατεύθυνση. Αυτό όμως θα ήταν επίφοβο ώς προς την έννοια της ελευθερίας του λόγου, καθώς κάποιος θα έπρεπε να λογοκρίνει και κανείς δεν ξέρει που θα μας οδηγούσαν τα κριτήριά του. Επίσης, δε νομίζω πως χρειαζόμαστε κάποιον να “καθαρίσει” για το δικό μας μυαλό. Μπορούμε να το κάνουμε και μόνοι μας.

Σύμφωνα με το βιβλίο Think Before You Like, υπάρχουν ορισμένοι αμυντικοί μηχανισμοί κόντρα στο χάος της κατανάλωσης fake online πληροφοριών οι οποίοι είναι οι εξής:

❃︎ Να είμαστε σκεπτικιστές. Ποτέ να μην αποδεχόμαστε κάθε ισχυρισμό, κάθε ιστορία ή άρθρο ώς 100% αληθή. Να αφήνουμε πάντοτε το ενδεχόμενο να υπάρχει ένα περιθώριο λάθους ή ανακρίβειας. Να θυμόμαστε ότι ούτε εμείς τα ξέρουμε όλα, ούτε κανείς άλλος, οπότε ας μην εκλαμβάνουμε κάθε τι που διαβάζουμε ως ακριβές και αλάνθαστο. Να διασταυρώσουμε, να το ψάξουμε περαιτέρω πριν αποφασίσουμε. Η αμφιβολία είναι καλό πράγμα. Ο σκεπτικισμός δεν είναι αρνητική στάση ζωής. Η κριτική σκέψη δεν σημαίνει ότι είμαστε στενόμυαλοι ή αρνητικοί, αντιθέτως είναι δείγμα σοφίας και ασφάλειας. Καλό είναι να μην εμπιστευόμαστε τυφλά την είδηση ανεξαρτήτως από την πηγή της. Ακόμα και το BBC ή οι New York Times κάνουν λάθη. Και οι καλύτεροι δημοσιογράφοι είναι άνθρωποι και αυτό σημαίνει ότι δεν είναι τέλειοι. 

❃︎ Να συνυπολογίζουμε την πηγή. Δεν μπορούμε μεν να εμπιστευόμαστε άκριτα την πηγή, όμως οπωσδήποτε θα πρέπει να την συνυπολογίζουμε για το μέγεθος της ορθότητας μιας είδησης. Και είναι το πρώτο που πρέπει να κοιτάμε, πριν ακόμη διαβάσουμε το κείμενο. Το να μπαίνουμε στη διαδικασία να διαβάζουμε ένα άρθρο χωρίς να διαβάσουμε πρώτα ποιος το έγραψε είναι λάθος. Πριν λοιπόν χάσουμε χρόνο διαβάζοντας κάτι που μπορεί να μην είναι καθόλου έγκυρο, ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά για να δούμε από που προέρχεται και ποιος ρισκάρει τη φήμη του δημοσιεύοντάς το. Ακόμη κι αν η πηγή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό έγκυρη και πάλι οφείλουμε να είμαστε επιφυλακτικοί, όμως σίγουρα πολύ λιγότερο από το να είναι ένα άρθρο που προέρχεται από κάποιον εντελώς αφερέγγυο. Και πάλι διασταυρώνουμε. 

❃︎ Να θυμόμαστε πάντοτε ότι η ίδια πληροφορία μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα την οπτική γωνία του εκάστοτε μέσου που την παρουσιάζει και κατ’ επέκταση των συμφερόντων που μπορεί να εξυπηρετεί. Γι’ αυτό καλό είναι για το ίδιο ακριβώς πράγμα να διαβάζουμε δυο σχετικά έγκυρες πηγές με αντίθετες φιλοσοφίες. Η αλήθεια συνήθως θα βρίσκεται κάπου στη μέση. 

❃︎ Η Google δεν είναι θεός, είναι απλά μια μηχανή αναζήτησης. Θαυμάσια μεν, μηχανή δε. Καμια φορά δε, αναρωτιόμαστε πως ζούσαμε πριν απ αυτό. Είχαμε τις εγκυκλοπαίδειες θα έρθω να απαντήσω αλλά δεν ήταν και τόσο δημοφιλείς. Αλλά ας επιστρέψουμε στη Google. Η Google λοιπόν ως μηχανή αναζήτησης που είναι θα μας εμφανίσει αφιλτράριστα μεν, δημοφιλή δε αποτελέσματα ανάλογα με τις λέξεις τις οποίες θα ψάξουμε, αλλά δεν είναι σε θέση να μας προστατέψει από το πόσο ακριβή ή ανακριβή είναι τα άρθρα που παρουσιάζει. Η δουλειά του σταματάει στην παρουσίασή τους. 

❃︎ Υπάρχει μια πληροφορία σε αρκετά sites; Ναι, είναι σημαντικό να κοιτάμε αν μια είδηση αναδημοσιεύεται από πολλές ιστοσελίδες και δεν είναι κατασκεύασμα μιας και μοναδικής. Αν διαβάσουμε κάτι μονάχα σε ένα μέρος, τότε θα πρέπει να είμαστε πολύ επιφυλακτικοί. Όσο πιο διαδεδομένο είναι κάτι, τόσο περισσότερες πιθανότητες είναι να είναι και αληθές. Η απουσία παρόμοιων δημοσιευμάτων το κρίνει επίφοβο. 

❃︎ Να διακρίνουμε την διαφορά ανάμεσα στην άποψη και στην είδηση. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Η είδηση είναι κάτι περισσότερο αντικειμενικό, η άποψη είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό. Η απλή καταγραφή των γεγονότων είναι είδηση, ο σχολιασμός και η προσπάθεια διαμόρφωσης μιας εικόνας για κάτι είναι άποψη. Η είδηση είναι στείρα συναισθημάτων. Η άποψη σφίζει από προσωπικά πάθη και καταβολές. 

❃︎ Τσέκαρε προσεκτικά το URL. Aρκετές φορές, γίνεται προσπάθεια εξαπάτησης από ορισμένα site, τα οποία μιμούνται εκείνα μεγάλων ειδησεογραφικών ιστοσελίδων, παραφράζοντας ελαφρώς τα URL τους. Επίσης η κατάληξη com δεν είναι ίδια με την com.co, ακόμα και αν ένας ιστότοπος έχει την ίδια ονομασία με έναν άλλο, αν έχει άλλη κατάληξη είναι διαφορετικός ιστότοπος. Τόσο απλά.