«Η κουλτούρα της μετριότητας αξίζει να αποτύχει», έγραψε στο Twitter ο δημοσιογράφος Dean Kissick – και όσο κι αν θέλω να αντισταθώ στον κυνισμό αυτής της δήλωσης, οφείλω να παραδεχτώ ότι ένα δίκιο το έχει. Δυστυχώς ζούμε στη χρυσή εποχή της μετριότητας. 

Σήμερα, ο σύγχρονος (δυτικός) πολιτισμός είναι ισοπεδωμένος και ομοιογενής. Θυμίζει μια επίπεδη γραμμή χωρίς διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις. Το απόλυτο φλατ. Το πολιτισμικό περιεχόμενο που παράγεται είναι, ως επί το πλείστον, υπερδιεγερτικό και παράλληλα «μουδιασμένο», αλγοριθμικά βελτιστοποιημένο για μαζική απήχηση. Αναμφισβήτητα είμαστε πιο υπερ-ατομιστές από ποτέ, ή έτσι ισχυρίζεται το «The Business of Fashion»: από τη μία, η κοινωνία έχει κάνει βήματα προς την αποδοχή της διαφορετικότητας, από την άλλη η κυρίαρχη κουλτούρα παραμένει θανατηφορά ομοιογενής, τυποποιημένη, βαρετή.

Και καλά, από τα παραδοσιακά μίντια μπορεί να μην έχουμε μεγάλες προσδοκίες. Το θέμα είναι ότι ακόμη και στο ίντερνετ καιρό έχουμε να δούμε κάτι το εξαιρετικά διαφορετικό και ενδιαφέρον (εκτός ίσως από τις μπότες της καλλιτεχνικής κολλεκτίβας Mschf, να αυτό ήταν κάτι γελοίο αλλά τουλάχιστον ενδιαφέρον). 

Παρά όλες τις κρίσεις που αντιμετωπίζουμε –ακρίβεια, άνοδος του εθνικισμού, κλιματική αλλαγή, τεχνητή νοημοσύνη – οι οποίες θα μπορούσαν να εμπνεύσουν και να προσφέρουν αρκετό υλικό για τη δημιουργία ουσιαστικής τέχνης, η υπερπληροφόρηση στην μετακαπιταλιστική εποχή και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές παγιώνουν μια κατάσταση μηδενιστική και βασανιστικά χλιαρή. 

Υπάρχει η αίσθηση ότι η κοινωνία εδώ και χρόνια κάνει κύκλους ad nauseam. Ενώ οι «τεχνολογικοί γίγαντες» αναδύουν ολοένα και πιο μεγάλη τεχνολογία που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί τόσο μα τόσο δημιουργικά, αντιθέτως (με κάποιες εξαιρέσεις) η τεχνολογία αυτή παράγει τόνους ομοιογένειας και πλήξης. Αν το μήνυμα είναι το μέσο, ​​τότε το σημερινό μέσο είναι…μέτριο!

Στο βιβλίο τους «The Age of Earthquakes», οι συγγραφείς Shumon Basar, Douglas Coupland και Hans Ulrich Obrist επινοούν τη λέξη «χαζέξυπνος» (smupid) για να περιγράψουν την ιδέα ότι ως ανθρωπότητα ποτέ δεν ήμασταν πιο έξυπνοι και παρόλαυτα δεν έχουμε αισθανθεί ποτέ πιο χαζοί. «Το μέτριο ανυψώνεται στο ίδιο επίπεδο με την αριστεία», εξηγεί ο Basar. Η μετριότητα είναι η νέα αριστεία, παν μέτριον άριστον. 

Έτσι, η μετριότητα γίνεται αγοραία αξία και ομορφιά δίχως ουσία (ρίμες). Θα έλεγα ότι αυτό είναι όλο κι όλο το πνεύμα του ύστερου καπιταλισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει όλοι μας να αποβάλλουμε την μετριότητα από τη ζωή μας και να την εξορίσουμε σε κάποιο ερημονήσι. Θα ήταν εντελώς μη ρεαλιστικό να εξαφανίσουμε οτιδήποτε βαρετό και μη αξιόλογο από την αγορά. Και δε χρειάζεται κιόλας! Εξάλλου, το ότι κάτι είναι μέτριο δεν σημαίνει ότι είναι και κακό. Αρκεί να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας και να μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε την μετριότητα γύρω μας – ακόμα κι όταν κάποιες μέτριες καταστάσεις έχουν πλάκα και μας κάνουν να περνάμε καλά.  

Πρέπει επίσης να αποδεχτούμε ότι το μέτριο είναι μέτριο γιατί συχνά πλασάρεται ως cool, διαφορετικό και φρέσκο κι ως τέτοιο «σπρώχνεται» στο feed μας στο Instagram, στην τηλεόραση και στο Twitter που έχει ξεμεσιαστεί να προσκυνάει. Σύμφωνα με αναλύσεις, το εκκρεμές της μόδας απομακρύνεται από fashion-statement κομμάτια και επιστρέφει στον μινιμαλισμό – ή  quiet luxury. Δε γίνεται πλέον να είσαι cool επειδή η κουλτούρα του ίντερνετ έχει κάνει τα πάντα προσβάσιμα. 

Σήμερα είναι πιο εύκολο από ποτέ να αγοράσεις σχεδόν ό,τι είναι στη μόδα, ή κάποια απομίμηση αυτού. Οι αλγόριθμοι σου λένε τι να ακούσεις, τι να δεις, πώς να ντυθείς, σαν ποιον να ντυθείς (σήμερα το ίντερνετ έχει φάει κόλλημα με την Sofia Richie, αύριο, ποιος ξέρει). Φυσικά η διάκριση μεταξύ μετριότητας και πρωτοτυπίας δεν είναι κάτι νέο. Ούτε η ανάδειξη μέτριων τάσεων, προσωπικοτήτων και προϊόντων είναι καινούργια. Πάντα υπήρχαν μετριότατοι άντρες σε διευθυντικές θέσεις, όπως υπήρχαν και αδιάφοροι συγγραφείς, σκηνοθέτες, παρουσιαστές, πολιτικοί. Αυτό που έχει αλλάξει είναι οι οικονομικές συνθήκες που δημιούργησαν μια τόσο αδιάφορη πραγματικότητα. 

Σήμερα δεν υπάρχουν οι συνθήκες που γέννησαν την ελεύθερη δημιουργικότητα συλλογικοτήτων μιας άλλης εργατικής τάξης τη δεκαετία του ’80, όπως οι Throbbing Gristle και ανερχόμενους (τότε) σχεδιαστές όπως ο John Galliano και ο Alexander McQueen. Βρισκόμαστε στο «Τέλος της Ιστορίας». Το 1992 ο θεωρητικός Francis Fukuyama επινόησε αυτόν τον όρο για να περιγράψει το ιστορικό εκείνο σημείο όπου ένα συγκεκριμένο πολιτικό, οικονομικό ή κοινωνικό σύστημα θα αποτελέσει το τελικό σημείο της κοινωνικοπολιτισμικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και την τελική μορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης. Πρόκειται για μια κατάσταση αδράνειας του φιλελευθερισμού και της ελεύθερης αγοράς, όπου ο θάνατος της κοινωνικής κινητικότητας και του πολιτικού ιδεαλισμού δημιουργεί μια ασφυκτικά μίζερη ατμόσφαιρα που δεν προσφέρει εναλλακτικές. 

Ταυτόχρονα, ζούμε σε μια ιντερνετική κουλτούρα όπου κοινωνία και κεφάλαιο είναι αδιαχώριστες έννοιες και όλοι υπόκεινται στις εξουσίες της αγοράς. Το να είσαι μέτριος είναι επομένως αναπόφευκτο: είναι σύμπτωμα της μετακαπιταλιστικής τεχνοφεουδαλιστικής ουτοπίας, όπως λέει ο Γιάνης Βαρουφάκης. 

Αλλά στην χρυσή εποχή της μετριότητας υπάρχουν πιο σοβαρές συνέπειες, πέρα ​​από τις τάσεις της μόδας και την συχνά κακή τέχνη του AI. Πάρτε για παράδειγμα τη σύγχρονη ενημέρωση, η οποία παράγεται για τις μάζες, είναι δηλαδή προσαρμοσμένη και σχεδιασμένη για την πλειοψηφία, πράγμα ιδιαίτερα ανησυχητικό για την υγεία της δημοκρατίας. Αν το πιο προκλητικό και εντυπωσιοθηρικό περιεχόμενο είναι αυτό που γίνεται viral (όπως αποδεικνύεται από τη δημοτικότητα αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων όπως ο Andrew Tate ή αντι-επιστημονικών θεωριών συνωμοσίας), τότε τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το μέλλον των ΜΜΕ;

Καθώς εθνικιστές, τρολ και οι συνωμοσιολόγοι διαδίδουν ψεύτικες εικόνες, clickbait και παραπληροφόρηση, τα όρια μεταξύ αλήθειας και ψέματος θολώνουν. Αυτό το φαινόμενο αναμφίβολα θα κορυφωθεί με την άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης: οι εκλογές του επόμενου έτους στη Βρετανία και τις ΗΠΑ θα μπορούσαν να επηρεαστούν από ένα κύμα παραπληροφόρησης και προπαγάνδας με AI-generated εικόνες, κείμενα και deepfake βίντεο. Ήδη κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στις εκλογές της Τουρκίας και της Ινδίας.

Ο Basar γράφει ότι αν το «cool» είναιη αστραπή, τότε το «μέτριο» είναι ο κεραυνός. Δηλαδή, ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με mid τρόπο.