Η πιο τρομακτική λέξη της χρονιάς δεν είναι “πόλεμος”, ούτε “πληθωρισμός”. Είναι μια λέξη φαινομενικά ουδέτερη κουβέντα. Μια λέξη που ακούγεται τεχνοκρατική, σχεδόν λογική. Αποτελεσματικότητα. Efficiency. Τη συναντάς σε εταιρικά memo, σε παρουσιάσεις επενδυτών, σε ομιλίες πολιτικών. Τη διαβάζεις και ξέρεις ότι κάτι αλλάζει, συνήθως προς το χειρότερο.
Για τους CEO, η αποτελεσματικότητα έγινε σύνθημα. Ένα εργαλείο που χωρά τα πάντα. Τεχνητή νοημοσύνη, περικοπές, λιγότερα επίπεδα διοίκησης, μικρότερα κόστη. Για τους εργαζόμενους γραφείου, η ίδια λέξη ακούγεται σαν προειδοποίηση. Σαν θόρυβος πριν από απόλυση, σαν email που ανοίγεται με κόμπο στο στομάχι.
Το 2025 η αποτελεσματικότητα παρουσιάζεται ως αναγκαιότητα. Υψηλά επιτόκια, επίμονος πληθωρισμός, δασμοί, γεωπολιτική αβεβαιότητα. Οι ισολογισμοί πιέζονται, οι αγορές ζητούν πειθαρχία, οι μέτοχοι απαιτούν απόδοση. Το βάρος πέφτει στον παράγοντα άνθρωπο. Η τεχνολογία προσφέρει το τέλειο άλλοθι. Τα chatbots γράφουν κώδικα, συντάσσουν κείμενα, απαντούν σε emails. Οι διοικητικές δουλειές αυτοματοποιούνται. Οι ομάδες “εξορθολογίζονται”, οι ρόλοι συγχωνεύονται. Το αποτέλεσμα είναι ένα εργασιακό τοπίο όπου λιγότεροι άνθρωποι καλούνται να κάνουν περισσότερα, με λιγότερη ασφάλεια.
Η Silicon Valley ονόμασε αυτό το φαινόμενο “Great Flattening”, δηλαδή επίπεδες δομές. Λιγότερα στελέχη μέσης βαθμίδας, μικρότερες ομάδες. CEO όπως ο Zuckerberg, ο Jassy και ο Pichai μίλησαν ανοιχτά για απλοποίηση και ταχύτητα. Η υπόσχεση είναι υψηλότερη παραγωγικότητα. Η πραγματικότητα είναι εξαφάνιση θέσεων για νέους εργαζόμενους και για ανθρώπους που βρίσκονταν στη μέση της καριέρας τους.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην τεχνολογία. Αεροπορικές εταιρείες, τράπεζες, λιανεμπόριο, media. Ολόκληροι κλάδοι υιοθέτησαν το ίδιο λεξιλόγιο. Αποτελεσματικότητα σημαίνει λιγότερα γραφεία, λιγότερες προσλήψεις, περισσότερη πίεση σε όσους μένουν. Η αγορά εργασίας σφίγγει χωρίς να καταρρέει θεαματικά. Τα δεδομένα δείχνουν άνοδο της μακροχρόνιας ανεργίας και πτώση της κινητικότητας. Οι εργαζόμενοι φοβούνται να φύγουν, οι εργοδότες διστάζουν να προσλάβουν. Οι νέες θέσεις δημιουργούνται κυρίως στην υγεία και στις κατασκευές. Τα πτυχία, οι βαθμοί, τα internships χάνουν την αξία τους μπροστά στον όγκο των αιτήσεων. Τετρακόσιοι υποψήφιοι για μία θέση είναι ο κανόνας.
Για όσους βγαίνουν τώρα στην αγορά εργασίας, το σοκ είναι υπαρξιακό. Έκαναν ό,τι τους ζητήθηκε. Σπούδασαν, προσπάθησαν, επένδυσαν χρόνο και χρήμα. Το σύστημα όμως δεν τους περιμένει, τους αξιολογεί με όρους ταχύτητας και άμεσης απόδοσης. Όποιος δεν ταιριάζει, περισσεύει.
Το γραφείο DOGΕ προχώρησε σε μαζικές περικοπές δημοσίων υπαλλήλων. Η ρητορική ήταν γνωστή. Λιγότερα έξοδα, λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη αποτελεσματικότητα. Τα emails με τα “πέντε πράγματα” και οι απειλές παραίτησης έδειξαν πως μοιάζει η αποτελεσματικότητα όταν μεταφράζεται σε πολιτική πράξη. Χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν εκτός. Ακόμη και μετά τη διάλυση του DOGE και τις δικαστικές παρεμβάσεις, το μήνυμα είχε σταλεί. Καμία θέση δεν θεωρείται δεδομένη. Ο δημόσιος τομέας παύει να λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας, ο ιδιωτικός τομέας νιώθει δικαιωμένος.
Παρά την υιοθέτηση της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης από την πλειονότητα των μεγάλων εταιρειών, τα κέρδη δεν εκτοξεύτηκαν. Οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν βλέπουν ακόμη ουσιαστικό αποτέλεσμα στην τελική γραμμή. Για τους εργαζόμενους όλα αυτά έχουν μικρή σημασία. Οι λογαριασμοί δεν περιμένουν, τα ενοίκια τρέχουν. Οι ανάγκες διευρύνονται. Η αναζήτηση εργασίας γίνεται πιο ταπεινωτική. Οι απαιτήσεις χαμηλώνουν. Οι προσδοκίες συρρικνώνονται. Το “δουλειά των ονείρων” μετατρέπεται σε “οποιαδήποτε δουλειά”, αρκεί να υπάρχει κι αυτή.
Η αποτελεσματικότητα αναδιανέμει φόβο, μεταφέρει ρίσκο από τις εταιρείες στους ανθρώπους. Δημιουργεί ένα εργασιακό περιβάλλον όπου η ανασφάλεια θεωρείται φυσιολογική κατάσταση. Αυτό είναι το πραγματικά τρομακτικό στοιχείο. Μια λέξη που παρουσιάζεται ως πρόοδος, καταλήγει να σημαίνει σιωπή, υπομονή και αποδοχή και όταν οι εργαζόμενοι μαθαίνουν να ζουν έτσι, το κόστος δεν αποτυπώνεται σε καμία αναφορά κερδών. Αποτυπώνεται στην καθημερινότητα, εκεί όπου η αποτελεσματικότητα παύει να είναι στρατηγική και γίνεται φόβος.
*Με στοιχεία από το Business Insider
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
