Η ροή προς τη μαζική παραγωγή και η ταχύτητα έχουν αλλάξει τα δεδομένα και για εκατομμύρια καταναλωτές σήμερα, η πραγματική αξία δεν είναι η χειροποίητη δεξιοτεχνία, είναι η ποιότητα, η αξιοπιστία και η σχέση τιμής και απόδοσης. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί που θεωρούσαν την δεξιοτεχνία (craftsmanship) προνομιακό χαρακτηριστικό, πλέον επαναπροσανατολίζονται. Ας δούμε πώς αυτή η εξέλιξη διαμορφώνει την αγορά και τι σημαίνει για όσους σχεδιάζουν να πουλήσουν προϊόντα.

Η αλήθεια είναι ότι εδώ και χρόνια όλο και περισσότεροι καταναλωτές δεν ενδιαφέρονται αν ένα αντικείμενο έχει φτιαχτεί με το χέρι ή ακολουθώντας μία παραδοσιακή τεχνική, όταν το προϊόν μπορεί να παραχθεί μαζικά, φθηνά και να προσφέρει το ίδιο επίπεδο λειτουργικότητας και ποιότητας. Η ουσία της αλλαγής δεν είναι ότι τα χειροποίητα προϊόντα φεύγουν εντελώς από τη μόδα.

Αντίθετα, η διαφορά είναι ότι σε ευρεία κλίμακα πλέον οι αγοραστές αναζητούν αξία και ποιότητα, δηλαδή προϊόντα που ανταποκρίνονται στην καθημερινότητά τους, αντέχουν στο χρόνο και δικαιολογούν την τιμή τους, ανεξάρτητα από την ιστορία που μπορεί να κρύβουν ή το πόσο χειροποίητα και ξεχωριστά μπορεί να είναι. Ειδικά για τις μεγαλύτερες μάρκες, κυρίως όσες βασίζονται σε μαζική παραγωγή, η δεξιοτεχνία και η χειροποίητη εργασία λειτουργεί ενίοτε περισσότερο ως αφήγημα marketing παρά ως ουσιώδες πλεονέκτημα.

Τι σημαίνει «ποιότητα» στην εποχή της μαζικής κατανάλωσης

Ο όρος ποιότητα σήμερα εκτείνεται πέρα από την αισθητική ή την τεχνική, περιλαμβάνει την αντοχή, τη λειτουργικότητα, την αξιόπιστη απόδοση, καλή σχέση τιμής και απόδοσης, αλλά και τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του αγοραστή χωρίς υπερβολές.

Σ’ αυτήν την προσέγγιση, τα «χειροποίητα» προϊόντα δεν έχουν πάντα πλεονέκτημα και μερικές φορές μπορεί να είναι πιο ακριβά χωρίς να προσφέρουν σημαντικά καλύτερη απόδοση ή διάρκεια. Έτσι, οι καταναλωτές που αναζητούν πρακτικότητα και αξία τείνουν να προτιμούν προϊόντα με «καλή ποιότητα» ανεξάρτητα από το αν η παραγωγή τους περιλαμβάνει χειροποίητες τεχνικές ή μηχανική γραμμή.

Οι λόγοι που οι περισσότεροι καταναλωτές δεν νοιάζονται για την μοναδικότητα ενός χειροποίητου προϊόντος είναι κυρίως το κόστος. Η χειροτεχνία κοστίζει και απασχολεί εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, απαιτεί χρόνο και δεν προσφέρει οικονομίες κλίμακας. Αυτό καθιστά τα χειροποίητα προϊόντα συχνά πολύ ακριβά για την πλειονότητα των καταναλωτών. Η μαζική παραγωγή, από την άλλη, επιτρέπει της διατήρηση της ανταγωνιστικής τιμής.

Οι περισσότερες καθημερινές ανάγκες δεν απαιτούν μοναδική αισθητική ή υψηλή τεχνική λεπτομέρεια και χρειάζονται απλώς αξιόπιστα, λειτουργικά και πρακτικά προϊόντα. Για τέτοιες χρήσεις, η εγγύηση ποιότητας, δηλαδή αν θα κρατήσει, αν θα λειτουργεί σωστά, είναι πιο σημαντική από την «ιστορία» πίσω από το προϊόν. Οι σύγχρονοι καταναλωτές είναι πιο ενημερωμένοι και γνωρίζουν πως η δεξιοτεχνία χρησιμοποιείται συχνά ως όρος marketing. Όταν δεν υπάρχει πραγματικό κομμάτι ποιότητας πίσω από την αφηγηματική αξία, και κάπως έτσι χάνεται η εμπιστοσύνη.

Με την αύξηση της παραγωγής, την επέκταση της ψηφιακής κατανάλωσης και τις νέες γενιές καταναλωτών που μεγάλωσαν με έμφαση στην αποτελεσματικότητα και την αξία, η παράδοση του χειροποίητου προϊόντος χάνει έδαφος. Η προτεραιότητα είναι η αποδοτικότητα, η καλή σχέση τιμής – ποιότητας και η διαθεσιμότητα. Όσες εταιρείες βασίζονται στη χειροτεχνία ίσως χρειαστεί να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους μία η χειροποίητη τέχνη ως μονοσήμαντη ταυτότητα δεν εξασφαλίζει μαζική αγορά, ειδικά όταν η τιμή εκτοξεύεται μαζί με την ποιότητα των υλικών.

Η μετάβαση προς προϊόντα με έμφαση στην ποιότητα, την ανθεκτικότητα, την τιμή και τη λειτουργικότητα μπορεί να φέρει καλύτερη σχέση αξίας και κόστους, με περισσότερες επιλογές και πρόσβαση σε καλά προϊόντα σε προσιτές τιμές για το ευρύ κοινό. Για τον χώρο του χειροποίητου η πίεση είναι μεγάλη. Αν η κατανάλωση δεν υποστηρίξει προϊόντα που αποδεδειγμένα δικαιολογούν την premium τιμή τους, υπάρχει κίνδυνος υποτίμησης της χειροποίητης παραγωγής ή της μετατόπισης της αξίας στην αφήγηση, όχι στην ουσία.

Παρά τη μετατόπιση όμως υπάρχουν κατηγορίες προϊόντων και χρήσεων όπου το ξεχωριστό προϊόν που είναι εξ΄ ολοκλήρου φτιαγμένο στο χέρι, εξακολουθεί να μετράει αλλά με προϋποθέσεις, όπως όταν η χρήση απαιτεί ανθεκτικότητα και εξαιρετική ποιότητα (π.χ. χειροποίητα έπιπλα, εργαλεία, αντικείμενα με λειτουργική διάρκεια), όταν ο καταναλωτής αναζητά τη μοναδικότητα, την αισθητική και την προσωπική ταυτότητα, δηλαδή όταν το προϊόν δεν είναι μαζικό, αλλά προσωπικό ή niche. Και φυσικά όταν υπάρχει αυθεντική διαφάνεια στην παραγωγή με συγκεκριμένες τεχνικές, ποιοτικά υλικά και η προέλευση είναι ξεκάθαρη και στοχευμένη.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, το λεγόμενο craftsmanship προσφέρει πραγματική προστιθέμενη αξία όχι επειδή είναι χειροποίητο, αλλά επειδή έχει να κάνει με ένα προϊόν που ξεχωρίζει σε ποιότητα, διάρκεια και χαρακτήρα. Η ρήξη με το παρελθόν είναι σαφής και λέει ότι σε εποχές μαζικής παραγωγής και μαζικής κατανάλωσης, το χειροποίητο δεν είναι πλέον εγγύηση, ούτε απαραίτητα πλεονέκτημα. Οι καταναλωτές απαιτούν διάρκεια, ποιότητα και αξιοπιστία. Αν αυτά υπάρχουν, δεν χρειάζεται να γνωρίζουν σε πόσα στάδια έγινε ένα προϊόν, ποιος το έφτιαξε ή πόσο χειροποίητο είναι.

Η πραγματική πρόκληση για τις εταιρείες,τα brands αλλά και τους ανεξάρτητους δημιουργούς, είναι να κατανοήσουν ποια είναι η πραγματική αξία που αναζητά ο καταναλωτής σήμερα, και να ανταποκριθούν σ’ αυτή χωρίς να βασίζονται σε αφηγήματα. Επίσης, όσοι προσφέρουν αληθινή χειροποίητη δουλειά οφείλουν να είναι διαφανείς, να δικαιολογήσουν την τιμή τους και να δείξουν γιατί η επιλογή τους αξίζει πέρα από το marketing και την τιμή.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.