Η Αίγυπτος μπορεί να έχει τις Πυραμίδες της Γκίζας, αλλά το Ιράκ έχει το Ζιγκουράτ της Ουρ. Ένα απίστευτα καλοδιατηρημένο επίτευγμα μηχανικής που δεσπόζει πάνω από τα ερείπια μιας αρχαίας πόλης.

Πριν από περίπου 4.000 χρόνια, αυτή η χλωμή και σκληρή έκταση της ιρακινής ερήμου, ήταν κέντρο του πολιτισμού. Σήμερα, τα ερείπια της μεγάλης πόλης Ουρ – κάποτε διοικητική πρωτεύουσα της Μεσοποταμίας – βρίσκονται σε μια άγονη ερημιά κοντά στην πιο διαβόητη φυλακή του Ιράκ. Ένα μακρύ ξύλινο μονοπάτι οδηγεί στο εντυπωσιακό μνημείο και είναι σχεδόν το μοναδικό ίχνος απ’ την περίοδο που η Σουμέριοι είχαν εκεί την αρχαία τους μητρόπολη.

Το Ζιγκουράτ της Ουρ, είναι ένα τεράστιο, κλιμακωτό ιερό ηλικίας 4.100 ετών που είναι γεμάτο με γιγάντιες σκάλες και οι μόνες ενδείξεις παρουσίας σύγχρονου κόσμου είναι οι αλυσίδες στην είσοδο του, όπως και ένας πλακόστρωτος χώρος στάθμευσης.

Τα πρώτα Ζιγκουράτ [σ.σ. ογκώδεις κατασκευές που χτίστηκαν απ’ τους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας] προϋπήρχαν των αιγυπτιακών πυραμίδων, και μερικά απομεινάρια τους μπορούν ακόμη να βρεθούν στο σημερινό Ιράκ και Ιράν. Είναι εξίσου επιβλητικά με τα αντίστοιχα αιγυπτιακά, εξυπηρετούσαν θρησκευτικούς σκοπούς, αλλά είχαν και κάποιες διαφορές: τα Ζιγκουράτ είχαν πολλά επίπεδα με βαθμίδες σε αντίθεση με τους επίπεδους τοίχους των πυραμίδων, δεν είχαν εσωτερικούς θαλάμους και είχαν ναούς στην κορυφή αντί για τάφους στο εσωτερικό τους.

«Ένα Ζιγκουράτ είναι ένα ιερό κτίριο. Ουσιαστικά ένας ναός σε μια πλατφόρμα με μια σκάλα», δήλωσε η Maddalena Rumor, ειδικός στην Αρχαία Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve των ΗΠΑ. «Οι αρχαιότεροι ναοί παρουσιάζουν απλές κατασκευές, όπως ιερά ενός δωματίου πάνω σε μια ελαφριά πλατφόρμα. Με την πάροδο του χρόνου, οι ναοί και οι πλατφόρμες ανακατασκευάζονταν και επεκτείνονταν, αυξάνοντας την πολυπλοκότητα και το μέγεθός τους, φτάνοντας στην πιο τέλεια μορφή τους, στο πολυεπίπεδο Ζιγκουράτ (της Ουρ)».

Το Ζιγκουράτ της Ουρ χτίστηκε περίπου 680 χρόνια μετά τις πρώτες πυραμίδες, αλλά είναι διάσημο επειδή είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα. Επίσης, και η τοποθεσία του στην Ουρ έπαιξε ρόλο στο να θεωρηθεί ένα σπουδαίο μνημείο, αφού η περιοχή κατέχει εξέχουσα θέση στα βιβλία της ιστορίας.

Στην Μεσοποταμία ξεκίνησε η τεχνητή άρδευση. Οι κάτοικοι της Ουρ δημιουργούσαν κανάλια και τάφρους για να ρυθμίζουν τη ροή του νερού και να αρδεύουν τη γη που βρισκόταν πιο μακριά από τις όχθες του Ευφράτη ποταμού. Η Ουρ πιστεύεται επίσης ότι είναι η γενέτειρα του βιβλικού Αβραάμ και η πατρίδα του πρώτου κώδικα δικαίου, του Κώδικα Ουρ-Ναμού, που γράφτηκε γύρω στο 2100 π.Χ. – 400 χρόνια πριν από τον «Κώδικα Χαμουραμπί» της Βαβυλωνίας [σ.σ. ο παλαιότερος κώδικας δικαίου της Μέσης Ανατολής, που συντάχθηκε απ’ τον Χαμουραμπί που ήταν ο έκτος βασιλιάς της Πρώτης Δυναστείας των Βαβυλωνίων].

Στην περιοχή γύρω απ’ τον Ευφράτη ποταμό, είχε αναπτυχθεί λατρεία προς την Θεά Νάννα, η οποία ήταν η θεά της σελήνης. Το Ζιγκουράτ που κατασκευάστηκε στην Ουρ, ήταν προς τιμήν της, προκειμένου να την χρησιμοποιήσει ως γήινη κατοικία.

Τα κατώτερα επίπεδα της κατασκευής παραμένουν σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα, αν και ο ναός και οι ανώτερες «ταράτσες» στην κορυφή έχουν χαθεί. Για να καταλάβουν οι αρχαιολόγοι πως έμοιαζε η αρχική κατασκευή, χρησιμοποίησαν κάθε είδους τεχνολογία είχαν διαθέσιμη και μελέτησαν αρχαία γραπτά. Η Amelia Sparavigna, ειδικός στην αρχαιολογική απεικόνιση στο Πολυτεχνείο του Τορίνο, έγραψε πως «(Τα ζιγκουράτ) ήταν πυραμιδοειδείς κατασκευές με επίπεδη κορυφή, με πυρήνα από ψημένα στον ήλιο τούβλα, που καλύπτονταν από ψημένα τούβλα. Οι προσόψεις ήταν συχνά στιλβωμένες σε διάφορα χρώματα».

Αντανακλώντας τη γνώση των Σουμερίων για τους σεληνιακούς και ηλιακούς κύκλους, κάθε μία από τις τέσσερις γωνίες του Ζιγκουράτ έδειχνε προς μια κατεύθυνση με ακρίβεια πυξίδας, και μια μεγάλη σκάλα προς τα ανώτερα επίπεδα ήταν προσανατολισμένη προς την ανατολή του θερινού ηλιοστασίου. Τον 6ο αιώνα π.Χ., το Ζιγκουράτ της Ουρ είχε ερειπωθεί λόγω της ακραίας ζέστης της ερήμου και της σκληρής άμμου. Επίσης, ο ποταμός Ευφράτης είχε αλλάξει πορεία, αφήνοντας την πόλη χωρίς νερό. Η Ουρ και το Ζιγκουράτ της, εγκαταλείφθηκαν και στην συνέχεια θάφτηκαν κάτω από ένα βουνό άμμου.

Ο βασιλιάς Ναβονίδης της Βαβυλωνίας, ξεκίνησε να το αποκαθιστά γύρω στο 550 π.Χ. αλλά αντί να αναδημιουργήσει τα αρχικά τρία επίπεδα, έχτισε επτά, ακολουθώντας παραδείγματα αντίστοιχων οικοδομημάτων της εποχής [σ.σ. όπως το Ζιγκουράτ του Ετεμενάνκι, που πιστεύεται ότι ήταν ο περίφημος Πύργος της Βαβέλ].

Το 1850 ανακαλύφθηκε ξανά το Ζιγκουράτ και ό,τι είχε απομείνει απ’ αυτό. Αργότερα, τη δεκαετία του 1920, ο Βρετανός αρχαιολόγος Sir Leonard Woolley, οργάνωσε μια λεπτομερή ανασκαφή του μνημείου, αποκαλύπτοντας το υπόλοιπο του οικοδομήματος.

Το κύριο μέρος του Ζιγκουράτ, παραμένει άθικτο σήμερα σε μεγάλο βαθμό χάρη σε τρεις ευφυείς καινοτομίες των αρχικών Σουμερίων μηχανικών. Ο εξαερισμός που προσφέρουν στο εσωτερικό του Ζιγκουράτ οι εκατοντάδες τετράγωνες εξωτερικές τρύπες, η ελαφριά κλίση των τειχών που επέτρεπε στο νερό των βροχών να ρέει προς τα κάτω και να μην λιμνάζει και τέλος, ο τρόπος κατασκευής του ναού στην κορυφή για τον οποίο χρησιμοποίησαν ψημένα τούβλα τα οποία είχαν κολλήσει μεταξύ με άσφαλτο της εποχής.

Η ανάπτυξη του τουρισμού στο Ιράκ ανέδειξε το Ζιγκουράτ της Ουρ και από το 2021 έχει σημειωθεί αύξηση στην προσέλευση του κόσμου στο μνημείο. Παρ΄ όλα αυτά, δεν μιλάμε για ουρές αναμονής στην είσοδο του μνημείου. Όπως αναφέρει και η Janet Newenham, Ιρλανδή ταξιδιωτική δημοσιογράφος «Στο πρώτο μου ταξίδι τον Ιούλιο του 2021, δεν είδα ούτε έναν άλλον τουρίστα. Όταν επέστρεψα τον Απρίλιο του 2022, συνάντησα μικρές ομάδες τουριστών που αναζητούν την περιπέτεια. Ποτέ όμως δεν είδα περισσότερους από τέσσερις ή πέντε τουρίστες ταυτόχρονα».