Η ιδέα να επικρατήσει στο μέλλον μια μορφή «καθίσματος» όπου ο επιβάτης δεν κάθεται με τον συμβατικό τρόπο αλλά παραμένει σχεδόν όρθιος — ή με ένα σχήμα «σε στάση» (perch / saddle) — έχει συζητηθεί για αρκετά χρόνια στον χώρο της αεροπορικής βιομηχανίας.

Η κύρια παραλλαγή που προωθείται είναι το λεγόμενο SkyRider / saddle-seat (καθίσματα τύπου σέλας), που σχεδιάστηκε από την ιταλική εταιρεία Aviointeriors. Σε αυτή τη διάταξη, το κάθισμα δεν είναι πραγματικά επίπεδο, αλλά ο επιβάτης στηρίζεται με τα πόδια και εν μέρει με τα ισχία/μηρούς, διατηρώντας πιο «όρθια στάση».
Ο σχεδιασμός υποστηρίζει ότι μπορεί να μειώσει την μεταξύ καθισμάτων απόσταση (seat pitch), αυξάνοντας την πυκνότητα των επιβατών σε μία καμπίνα.

Σύμφωνα με άρθρο στο Travel + Leisure Asia, η ιδέα αυτή έχει επανέλθει πρόσφατα στο προσκήνιο, κυρίως για χρήση σε βραχυπρόθεσμες πτήσεις (short-haul) διάρκειας 1–2 ωρών. Το άρθρο υποστηρίζει ότι τέτοιες θέσεις δεν έχουν εισαχθεί ακόμη, αλλά συνεχίζονται οι δοκιμές και οι συζητήσεις. Πολλοί χρήστες του διαδικτύου μίλουν για την εμμονή τους με το Skyrider 2.0, ένα αεροπορικό κάθισμα με χώρο μόνο για όρθιους, που αναπτύχθηκε από την ιταλική εταιρεία Aviointeriors και το οποίο έγινε δημοφιλές το 2018. Στην περίπτωση του Skyrider, οι απίστευτες αναφορές προέβλεπαν μια κυκλοφορία του το 2026, πυροδοτώντας οράματα για εισιτήρια του 1 ευρώ, επιβίβαση σαν σε τρενάκι του λούνα παρκ και το τέλος της οικονομίας όπως την ξέρουμε.

Η εταιρεία Aviointeriors παρενέβη γρήγορα δηλώνοντας ότι «Το Skyrider, που συχνά συγχέεται με ένα ολοκληρωμένο κάθισμα αεροπορικής εταιρείας έτοιμο για απογείωση, είναι στην πραγματικότητα ένα πρωτότυπο που χρονολογείται από το 2012», διευκρίνισε στο Instagram . «Προς το παρόν, το Skyrider δεν αποτελεί μέρος της επίσημης σειράς». Αλλά η ζημιά είχε γίνει. Οι διαδικτυακοί σχολιαστές είχαν ήδη εστιάσει σε ένα βαθύτερο ερώτημα: «πρέπει να καθίσει κανείς σε ένα κάθισμα;».

Γιατί ξαφνικά όλοι μιλάνε για θέσεις μόνο για όρθιους στα αεροπλάνα

Στο άρθρο του travel and leisure asia ο συντάκτης αναφέρει ότι : «Ζητήσαμε από το πλήρωμα καμπίνας, τους ακαδημαϊκούς, τους κατασκευαστές και τους συχνούς επιβάτες να εκφράσουν τη γνώμη τους. Αλλά πρώτα, μια σύντομη ιστορία.

Η ιδέα των καθισμάτων που έχει επανεμφανιστεί στο διαδίκτυο είναι το SkyRider, και συγκεκριμένα το SkyRider 2.0. Ο σχεδιασμός του τοποθετεί τους επιβάτες σε ημι-όρθια θέση, σαν σέλα, στοχεύοντας σε διαδρομές μικρών αποστάσεων. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι θα μπορούσε να αυξήσει τη χωρητικότητα της καμπίνας έως και 20%, με κλίση καθισμάτων μόλις 23 ίντσες.

Παρόλο που οι ενημερωμένες εκδόσεις (SkyRider 2.0 και 3.0) έχουν παρουσιαστεί σε εμπορικές εκθέσεις όπως η Aircraft Interiors Expo στο Αμβούργο, ο σχεδιασμός παραμένει στο πρωτότυπο. Δεν έχει υποβληθεί σε πιστοποίηση ασφαλείας και δεν έχει τεθεί σε εμπορική χρήση.

Για να εγκριθούν, όλα τα καθίσματα πρέπει να περάσουν δοκιμές πρόσκρουσης και να πληρούν τους κανονισμούς που ορίζονται από φορείς της αεροπορίας, όπως ο Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EASA) και η Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αεροπορίας (FAA). Ένας εκπρόσωπος της EASA δήλωσε στο BirminghamLive ότι ο οργανισμός ασφάλειας της αεροπορίας της ΕΕ δεν έχει ακόμη λάβει αιτήσεις για έγκριση. «Όσον αφορά τις όρθιες θέσεις στα αεροσκάφη, η EASA δεν έχει ακόμη εφαρμόσει μια τέτοια προσέγγιση, ούτε έχουμε δει πρακτικές περιπτώσεις χρήσης, επειδή ο σχεδιασμός της ατράκτου δεν παρέχει χώρο για όρθιους επιβάτες ακριβώς απέναντι από το παράθυρο».

Η ιογενής εξάπλωση, ωστόσο, οφείλεται στον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Ryanair, Michael O’Leary, γνωστό για τις πρωτοσέλιδες ιδέες του για μείωση του κόστους. Το 2010, πρότεινε την ιδέα των «θέσεων σε όρθια θέση» για την τοποθέτηση περισσότερων επιβατών στα αεροπλάνα, μαζί με τουαλέτες με πληρωμή ανά χρήση και έναν λεγόμενο «φόρο λίπους» για τους υπέρβαρους επιβάτες. Μετά από νέες εικασίες, το Euronews ανέφερε ότι η Ryanair έχει αρνηθεί οποιαδήποτε σχέδια για την υιοθέτηση του σχεδίου.»

Όρθιες θέσεις στα αεροπλάνα: Ποια είναι η ετυμηγορία του κοινού

Για πολλούς παρατηρητές του κλάδου, το μοντέλο του καθίσματος που στέκεται όρθιο μοιάζει περισσότερο με ένα κόλπο παρά με μια σοβαρή λύση. «Μου φαίνεται περισσότερο ως διαφημιστικό κόλπο παρά ως μια βιώσιμη καινοτομία», δήλωσε ο Ajay Sahai Jasra, σύμβουλος στον τομέα της αεροπορίας. «Προκαλεί σημαντικές ανησυχίες από την επείγουσα εκκένωση έως την ταλαιπωρία για ηλικιωμένους και επιβάτες με αναπηρίες. Σε πραγματικές συνθήκες, είναι μη πρακτικό».

Άλλοι συμφωνούν ότι αυτό δεν είναι πιθανό να περάσει από κανονιστικό έλεγχο σύντομα, ειδικά σε αυστηρά ρυθμιζόμενες αγορές όπως η Ινδία. «Αυτή η ιδέα είναι περισσότερο μια περιέργεια και κάτι για το οποίο αστειεύονται οι επαγγελματίες της αεροπορίας κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων για τσάι», πρόσθεσε ο Jasra. Ωστόσο, το μοντέλο αγγίζει κάτι βαθύτερο: την ένταση μεταξύ των αυξανόμενων τιμών των εισιτηρίων και της συρρίκνωσης του χώρου των καθισμάτων. Ο Sudhanshu Verma, επαγγελματίας ποδηλάτης και ιδρυτής της ταξιδιωτικής εταιρείας Wildly Radical, αναγνώρισε τη συναισθηματική έλξη πίσω από τέτοιες ιδέες, ειδικά στην Ινδία. «Υπήρχε μια εποχή που μόνο οι λίγοι προνομιούχοι πετούσαν», είπε. «Τώρα οι πτήσεις είναι συνηθισμένες, αλλά όχι εξίσου προσβάσιμες. Αν τα καθίσματα σε όρθια στάση έκαναν τις πτήσεις φθηνότερες – ας πούμε για διαδρομές κάτω της μίας ώρας – θα ήμουν ανοιχτός σε αυτό. Θα μπορούσε ακόμη και να ενθαρρύνει ένα νέο είδος κοινωνικής αλληλεπίδρασης εν πτήσει».

Από ακαδημαϊκή άποψη, η ιδέα των όρθιων καθισμάτων στα αεροπλάνα αντικατοπτρίζει τόσο τη ζήτηση της αγοράς όσο και την ελαστικότητα της επιλογής των επιβατών. «Μπορεί να είναι καλή ιδέα αν κάνει τις πτήσεις πιο προσιτές και προσφέρει στους επιβάτες περισσότερες επιλογές», δήλωσε ο Damian Devli, λέκτορας αεροπορίας στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου. Επικαλέστηκε μια μελέτη του 2004 από την Ευρωπαϊκή Ένωση Αεροπορικών Εταιρειών Χαμηλών Τιμών , η οποία διαπίστωσε ότι πάνω από τα δύο τρίτα των επιβατών που πετούν με αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους δεν θα είχαν ταξιδέψει διαφορετικά. «Εάν τα κάθετα καθίσματα μειώσουν ομοίως τα ναύλα, θα μπορούσαν να βελτιώσουν την πρόσβαση και την ευελιξία στον τόπο κατοικίας, εργασίας και διακοπών των ανθρώπων, ειδικά εάν προσφέρονται ως προαιρετική επιλογή για σύντομες πτήσεις».

Ο Devli πρόσθεσε ότι είναι απίθανο να παραμεληθούν οι ανησυχίες για την ασφάλεια. «Η αεροπορία είναι ένας από τους πιο αυστηρά ρυθμιζόμενους κλάδους. Το Skyrider 1.0 παρουσιάστηκε το 2010 και χρειάστηκαν 15 χρόνια για να φτάσει σε αυτό το στάδιο», σημείωσε. Τα πρωτόκολλα βάρους, άνεσης και έκτακτης ανάγκης είναι ενσωματωμένα στο κανονιστικό πλαίσιο. Αλλά μένει να δούμε αν οι επιβάτες αποδέχονται τον συμβιβασμό. «Εάν η επιπλέον χωρητικότητα 20% αυτών των θέσεων επιτρέψει την επίτευξη φθηνότερων ναύλων, ορισμένοι μπορεί να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν την άνεση. Εάν όχι, θα επιλέξουν αεροπορικές εταιρείες που δεν κάνουν αυτόν τον συμβιβασμό».

Μια αεροσυνοδός της Emirates, επανέλαβε τις ανησυχίες του Devli και είπε ότι τα κάθετα καθίσματα θα επηρέαζαν σοβαρά την ικανότητα του πληρώματος να εξυπηρετεί με ασφάλεια και άνεση τους επιβάτες. «Εάν εισαχθούν καθίσματα σε όρθια θέση, δεν θα υπάρχει αρκετός χώρος για τους αγκώνες για το σερβίρισμα γευμάτων, ο χώρος κάτω από τα καθίσματα για τις χειραποσκευές θα εξαφανιστεί και η πρόσβαση σε εξοπλισμό έκτακτης ανάγκης θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο», είπε. Η περιορισμένη κινητικότητα που επιβάλλουν τέτοιοι σχεδιασμοί δεν είναι απλώς μια ταλαιπωρία. Θα μπορούσε να γίνει και ζήτημα ασφάλειας.

Ένα άρθρο στο Popular Science προειδοποιεί επίσης ότι τα στενά καθίσματα, ιδιαίτερα σε πτήσεις που διαρκούν περισσότερο από πέντε ώρες, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο θρόμβωσης και να περιπλέξουν την κίνηση κατά την πτήση. Επιπλέον, ειδικοί στην αεροπορία, όπως ο πρόεδρος του FlyersRights.org , Paul Hudson, και άλλοι, έχουν υποστηρίξει ότι οι πυκνότερες καμπίνες εμποδίζουν επίσης τις εκκενώσεις έκτακτης ανάγκης.

Ενώ τα καθίσματα για όρθιους μπορεί να είναι ακόμη θεωρητικά, η στροφή σε ολόκληρο τον κλάδο προς ελαφρύτερα, πιο λιτά εξαρτήματα καμπίνας βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. «Βλέπουμε μια μεγάλη στροφή προς ελαφριά, αρθρωτά εσωτερικά εξαρτήματα, ειδικά στις οικονομικές καμπίνες», δήλωσε ο Leon Huang, Διευθύνων Σύμβουλος του κατασκευαστή αεροδιαστημικής RapidDirect. «Οι αεροπορικές εταιρείες και οι κατασκευαστές αεροσκαφών βασίζονται σε προηγμένα υλικά και κατεργασία ακριβείας για να μειώσουν το βάρος χωρίς να θυσιάσουν την αντοχή ή την άνεση των επιβατών». Ο Huang επεσήμανε καινοτομίες όπως τα λεπτότερα πλαίσια καθισμάτων, τα έξυπνα συστήματα συρταριών και οι ενσωματωμένες θύρες, οι οποίες καθίστανται δυνατές από τεχνολογίες όπως η κατεργασία CNC και η τρισδιάστατη εκτύπωση.

Με βάση τα δημοσιεύματα και τις τάσεις, μπορούμε να εκτιμήσουμε κάποιες πιθανές εξελίξεις, αν και δεν είναι βέβαιο ότι οποιαδήποτε εταιρεία θα παρουσιάσει επίσημα τέτοιες θέσεις ως βασική επιλογή έως το 2026, αλλά είναι πιθανό να δούμε πειραματικές εφαρμογές ή δοκιμαστικές πτήσεις με prototype καθίσματα. Οποιαδήποτε υιοθέτηση πιθανότατα θα περιοριστεί σε βραχυπρόθεσμες πτήσεις (π.χ. έως 1–2 ώρες), όπου οι επιβάτες είναι πιο πρόθυμοι να θυσιάσουν άνεση για χαμηλή τιμή.

Οι εταιρείες που θα το επιχειρήσουν πρώτες πιθανόν να είναι αυτές που ήδη δραστηριοποιούνται στο χώρο του ultra low-cost, οι οποίες επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν κάθε τρόπο να μειώσουν το κόστος. Η υιοθέτηση θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές — μόνο αν οι σχεδιασμοί αποδείξουν ότι πληρούν τα πρότυπα ασφαλείας, θα επιτραπεί η χρήση. Βεβαία αν η αντίδραση του κοινού ή των μέσων είναι θετική ή τουλάχιστον ανεκτή, τότε σταδιακά θα αρχίσουν και άλλες εταιρείες να πειραματίζονται με υβριδικά κατανεμημένα σχήματα. Σε βάθος χρόνου (μετά το 2026), εάν αποδειχθεί οικονομικά βιώσιμη και αποδεκτή, η μορφή αυτή θα μπορούσε να εξελιχθεί ή να εφαρμοστεί σε ειδικά αεροσκάφη σχεδιασμένα με τέτοιες διατάξεις.

Από τα τρένα και τα λεωφορεία… Τώρα και στα αεροπλάνα

Η ιδέα των θέσεων «όρθιου ή σχεδόν όρθιου» στην αεροπλοΐα είναι ένα τολμηρό και αμφιλεγόμενο εγχείρημα. Υπάρχουν σαφώς ελκυστικά οικονομικά οφέλη — περισσότερος χώρος, χαμηλότερο κόστος ανά επιβάτη — και η τάση για ever-lower τιμές εισιτηρίου ωθεί την καινοτομία. Ταυτόχρονα όμως τα εμπόδια είναι σοβαρά: η ασφάλεια, η άνεση, η νομοθεσία και η αποδοχή από το κοινό.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία — και με βάση το άρθρο του Travel + Leisure Asia — δεν υπάρχει ακόμα αεροπορική εταιρεία που να έχει βεβαιώσει ότι θα κάνει χρήση τέτοιων καθισμάτων από το 2026. Θα είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε βέβαια αν στα επόμενα χρόνια θα υπάρξουν επίσημες ανακοινώσεις ή δοκιμές. Και αν τελίκα θα φτάσουμε να ταξίδεύουμε σαν να πήγαίνουμε βόλτα στο λούνα παρκ.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.