Η έκφραση «η Βίβιαν Γουέστγουντ έκανε μόδα (σ)το πανκ» έχει διττή σημασία: αφενός σημαίνει ότι, με την απαραίτητη συνδρομή της, το πανκ, ως μουσικό κίνημα, μετατράπηκε από κάτι εναλλακτικό και άντεργκράουντ σε κάτι που κινήθηκε, έστω και βραχύβια, στο μεταίχμιο του mainstream, αλλά αφετέρου σηματοδοτεί και την διαρκή και συνεχιζόμενη προσπάθεια της βρετανίδας σχεδιάστριας μόδας και εικαστικού να βάλει την ίδια την μουσική και όλα τα υπο-είδη της, από το πανκ μέχρι τους Νεο-Ρομαντικούς, μέσα στην fashion culture αρχικά της πατρίδας της και κατόπιν όλης της υφηλίου.

Η Γουέστγουντ παρόλο που, ηλικιακά, θεωρούταν μέλος της χίπικης γενιάς των ’60s, εντούτοις μισούσε την hippie culture όσο τίποτα. Δεν ήθελε να ακούει για αγάπες, λουλούδια, διαλογισμούς, υπερβατική φιλοσοφία και λοιπές new age αρλούμπες.

Αν «πήγαινε ποτέ στο Σαν Φρανσίσκο», όπως έλεγε και ένα δημοφιλές τραγούδι της εποχής, δεν θα «φορούσε λουλούδια στα μαλλιά της», αλλά το πιθανότερο είναι να έπαιρνε ένα ψαλίδι και να έκοβε και κατόπιν να έκαιγε τελετουργικά την πλούσια κόμη της δημοσίως, στην γωνία Haight-Ashbury, εκεί που ήταν το κοινόβιο των Grateful Dead και των Jefferson Airplane.

Έμαθε αργυροχοΐα και κατασκευή κοσμημάτων και κατόπι έγινε δασκάλα σε δημοτικό σχολείο, αλλά στα τέλη της δεκαετίας του ’60, λίγο πριν τα 30 της χρόνια, η Γουέστγουντ ξεκίνησε αρχικά να ράβει ρούχα για τις νεανικές ομάδες της κουλτούρας των Teddy Boys (οι οποίοι πλακώνονταν τότε σε πολλές πόλεις της Βρετανίας με τους mods, που θεωρούνταν ως οι μουσικοί και στυλιστικοί τους «αντίπαλοι»). Τότε ήταν που πήρε και διαζύγιο από τον πρώτο της σύζυγο, τον Ντέρεκ Γουέστγουντ, κρατώντας ωστόσο το επώνυμό του – το πραγματικό της όνομα ήταν Βίβιαν Ίζαμπελ Σουάιρ.

Αμέσως μετά γνώρισε τον φοιτητή Μάλκολμ Μακλάρεν, ο οποίος σύντομα έγινε συνοδοιπόρος της τόσο στην προσωπική όσο και την επαγγελματική της ζωή. Άνοιξαν μαζί το κατάστημα ρούχων «Let It Rock» στην King’s Road στο Chelsea που αρχικά απευθυνόταν στην υποκουλτούρα των Teddy Boys. Ωστόσο, το 1972, βλέποντας την κουλτούρα αυτή να πνέει τα λοίσθια και παρατηρώντας την γέννηση του glam rock, το μετονόμασαν σε «Too Fast to Live Too Young to Die», δίνοντας έμφαση στην κουλτούρα του μηχανόβιου στυλ τύπου «Ο Ατίθασος» με επιρροές από τον πρωταγωνιστή της ταινίας, τον Μάρλον Μπράντο.

«Let It Rock was digging in the ruins of past cultures that you cared about. It was giving them another brief moment in the sun. It wasn’t about doing anything new. It was an homage. It was nostalgia», δήλωνε τότε ο ίδιος ο Μακλάρεν. Ενα από τα πρώτα προϊόντα που έφτιαξε η Γουέστγουντ ήταν μπλουζάκια (αλλά και εσώρουχα) με το πρόσωπο του Τζέρι Λι Λιούις και την επιγραφή «The Killer Rocks On!».

Το 1974, άλλαξαν και πάλι το όνομα του καταστήματος, αυτή τη φορά σε «SEX», όπου πουλούσαν κυρίως δερμάτινα ρούχα εμπνευσμένα από σαδομαζοχιστικές πρακτικές και αντικείμενα S&M, χρησιμοποιώντας μάλιστα το προκλητικό σλόγκαν «rubberwear for the office».

Η συνέχεια περιελάμβανε τους Sex Pistols, τους οποίους έντυσε με σκισμένα μπλουζάκια και κατεστραμμένα κοστούμια διακοσμημένα μέχρι και με ναζιστικές σβάστικες καθώς και λέξεις όπως «DESTROY». Η Γουέστγουντ μίλησε με την γλώσσα της ενδυματολογικής και εικονιστικής πρόκλησης σε μια εποχή που αυτό απαιτούσε όντως η κοινωνία: κάτι να την ταρακουνήσει από την μαζική της ύπνωση και τον επερχόμενο Θατσερισμό της νεο-φιλελεύθερης αγοράς.

Όμως και καθώς το πανκ αποδείχθηκε βραχύβιο (και μετατράπηκε σταδιακά σε post punk και new wave), το όνομα του καταστήματος άλλαξε πάλι, αρχικά σε «Seditionaries» και τελικά το 1980 σε «Worlds End». Και είναι ακριβώς εκείνο το σημείο που η Γουέστγουντ έχει πλέον βάλει στην παλέτα των δημιουργιών της στοιχεία από πολλες και ετερόκλητες κουλτούρες, όπως των mods, των skinheads, των rastas και των rudies, και λόγω της ska και της reggae που ήταν τόσο εξαιρετικά δημοφιλείς στην βρετανική νεολαία.

Πώς το έκανε αυτό; Έβρισκε ρούχα από δεύτερο χέρι στις υπαίθριες λονδρέζικες αγορές όπως αυτή του Πορτομπέλο, τα αγόραζε και αφού τα πήγαινε στο εργαστήριό της, κυριολεκτικά τα έσκιζε μέχρι τέλους, προκειμένου να κατανοήσει τον τρόπο κατασκευής τους. Είναι αυτό που οι Βρετανοί ονομάζουν «know thy enemy» – «μάθε τον εχθρό», είτε είναι άνθρωπος, είτε ένα απρόσωπο ύφασμα που εσύ θα πρέπει να το μεταμορφώσεις στην συνέχεια σε κάτι ενδιαφέρον.

Και κατόπιν βγήκε και δήλωσε ανερυθρίαστα: «η μόδα είναι επανάσταση».

Η μόδα που έφτιαξε στην συνέχεια και αμέσως μετά τον χωρισμό της από τον Μακλάρεν, στις αρχές των ’80s, ήταν ξεκάθαρα ακτιβιστική και πολιτική, χωρίς ωστόσο να χάσει κανένα από τα δυο βασικά κίνητρα που κινούσαν το χέρι, το μυαλό και το σώμα της κάθε πρωί: την επανάσταση (ή την επαναστατικότητα) και την εμπορικότητα.

Υιοθέτησε μια σειρά από πολιτικο-κοινωνικούς σκοπούς, τους οποίους μετέτρεψε σταδιακά σε προσωπικές εκστρατείες: τον πυρηνικό αφοπλισμό, την κλιματική αλλαγή και την στήριξη των πολιτικών δικαιωμάτων των πάσης φύσεως καταπιεσμένων. Στην συνέχεια, στο «καλεντάρι» της μπήκαν και άλλοι σκοποί, πιο σύγχρονοι, όπως η έντονη διαμαρτυρία της ως προς την αμφιλεγόμενη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) για την εξόρυξη υδρογονανθράκων.

Αλλά δεν περιορίστηκε εκεί, προχωρώντας σε μια σειρά από ακτιβιστικές κινήσεις διαμαρτυρίας που μπαλαντζάριζαν ευσχήμως ανάμεσα στο «ευφυές» και το «αντισυμβατικό»: πρώτα έσπευσε να οδηγήσει ένα λευκό άρμα μάχης κοντά στην εξοχική κατοικία του μετέπειτα πρωθυπουργού της Βρετανίας, David Cameron, ενώ στο πρωταπριλιάτικο τεύχος του περιοδικού Tatler το 1989, πόζαρε η ίδια στο εξώφυλλο ως Margaret Thatcher, μάλιστα με ένα κοστούμι που η ίδια της είχε ζητήσει και μετά ακύρωσε την αγορά του.

Το 1992 η βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ της απένειμε το παράσημο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η Γουέστγουντ δεν έχασε την ευκαιρία να προκαλέσει, αφού αποκάλυψε στον φωτογραφικό φακό ότι, κατά την απονομή του παρασήμου, δεν φορούσε εσώρουχο.

«Ο μόνος λόγος που ασχολούμαι με τη μόδα είναι για να καταστρέφω τη λέξη “υπακοή”», δήλωσε κάποια χρόνια μετά, λίγο αφού είχε ζητήσει από τον Τζος Χομ των Queens of the Stone Age και τους Unkle να συνεργαστούν σε ένα ραπ τραγούδι που έγραψε η ίδια με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τον οργανισμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων «Liberty».

Το βίντεοκλίπ του τραγουδιού σκηνοθετήθηκε από την Βρετανίδα Λόρνα Τάκερ, η οποία στην συνέχεια «δέθηκε» τόσο πολύ με την Γουέστγουντ, ώστε την έπεισε να γυρίσει το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Γουέστγουντ: Πανκ, Είδωλο, Ακτιβίστρια» με θέμα την ζωή της, τον χαρακτήρα της, τον ακτιβισμό και τον πολιτιστικό της αντίκτυπο.

Μόλις έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου της, η ηθοποιός Kim Cattrall του «Sex and the City» έγραψε στο λογαριασμό της στο Instagram μια ιστορία από την σύντομη γνωριμία της με την Γουέστγουντ και την «παροιμιώδη», όπως χαρακτήρισε, «γενναιοδωρία της».

«Η Βιβιάν ήταν μια αληθινή ιδιοφυΐα που δεν έχασε ποτέ το τσαγανό του Βρετανικού Βορρά. Θα σας πω μια σύντομη ιστορία: Μια στυλίστρια από το Λος Άντζελες μου έστειλε τρία φορέματα από διάφορους σχεδιαστές από το Λονδίνο, το Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη για τις πρεμιέρες μιας ταινίας. Τα ρούχα έφτασαν στο ξενοδοχείο μου στο Λονδίνο βρόμικα, δεν με κολάκευαν και χρειάζονταν μεταποιήσεις. Δεν ήξερα τι να κάνω, μέχρι που ένας κοινός φίλος με πήγε αμέσως στο ατελιέ της Vivienne Westwood, η οποία μού έφτιαξε ένα καινούριο φόρεμα σε τρεις μέρες και δύο ακόμα για κάθε μία από τις πρεμιέρες. Δεν ξέχασα ποτέ τη γενναιοδωρία και την καλοσύνη της για ό,τι έκανε, που μου “έσωσε τη μέρα”».

Μέχρι το τέλος της ζωής της, η Γουέστγουντ υποστήριξε το κόμμα των Πράσινων και κατόπιν τον ηγέτη των Εργατικών, τον Τζέρεμι Κόρμπιν, τον οποίο θεωρούσε ως «έναν φάρο ελπίδας στον αγώνα ενάντια στον αναδυόμενο ακροδεξιό εθνικισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό σε μεγάλο μέρος του δημοκρατικού κόσμου».

«Buy less. Choose well. Make it last. Quality, not quantity. Everybody’s buying far too many clothes», συνήθιζε να επαναλαμβάνει, ως μότο της, μέχρι το τέλος της ζωής της, θεωρώντας, ορθώς, ότι όλοι μας ζούμε την καθημερινότητά μας καταναλώνοντας το «ναρκωτικό του καταναλωτισμού».

«Έχουμε μια επιλογή: είτε θα γίνουμε πιο καλλιεργημένοι και επομένως πιο ανθρώπινοι, είτε θα παραμείνουμε ένα καταστροφικό και αυτοκαταστροφικό ζώο, θύμα της ίδιας μας της εξυπνάδας», είπε, απολύτως σοφά, προ ετών.

Βιβιάν Γουέστγουντ: αναρχική, επαναστάτρια, λόγω και έργω ακτιβίστρια, στυλιστικά πρωτοπόρος.