Πόσοι από εμάς δεν έχουμε ένα σκυλάκι στο σπίτι ή δεν σκεφτόμαστε να υιοθετήσουμε έναν νέο τετράποδο φίλο; Κάθε υπεύθυνος κηδεμόνας όμως έχει απορίες, από το πώς να μάθουμε στον σκυλάκο μας τουαλέτα μέχρι το τι μπορούμε να κάνουμε για την εκτόνωση, για την ασφάλεια και για την κοινωνικοποίησή του.
Σε τι από αυτά βοηθά η εκπαίδευση; Και το κυριότερο, πώς θα βρούμε τον κατάλληλο εκπαιδευτή και τι είδους εκπαίδευση πρέπει να κάνουμε στον σκυλάκο μας; Μιλήσαμε με τον θετικό εκπαιδευτή Νίκο Μποφίλιο και πήραμε απαντήσεις για όλα.
– Χρειάζονται όλα τα σκυλάκια εκπαίδευση; Ή μόνο όσα παρουσιάζουν «επιθετικές» συμπεριφορές;
Ο κάθε κηδεμόνας που παίρνει έναν σκύλο, πρώτα χρειάζεται εκείνος εκπαίδευση για το πώς να τον διαχειριστεί. Γιατί παίρνουμε στο σπίτι ένα ζωάκι που έχει ένστικτα και πολύ συγκεκριμένες ανάγκες και του αλλάζουμε περιβάλλον. Πηγαίνει σε ένα μη φυσικό περιβάλλον για εκείνον οπότε πρέπει ένας ειδικός να προσαρμόσει αυτή τη συμβίωση, ώστε ο κηδεμόνας και ο σκύλος να διαβιούν πολύ καλύτερα μαζί. Αυτό είναι ουσιαστικά η εκπαίδευση.
– Ποιοι είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους έρχεται ένας κηδεμόνας σ’ εσένα;
Σίγουρα δουλεύουμε πάρα πολύ την εκπαίδευση ενός κουταβιού για να μας βγει μεγαλώνοντας ένας όμορφος χαρακτήρας. Επίσης δουλεύουμε επιθετικές συμπεριφορές σε σκύλους, οι οποίες μπορεί να οφείλονται σε βιώματα και τιμωρίες στο ιστορικό τους.
Μπορεί να έχουμε επιθετικές συμπεριφορές απέναντι σε άλλα ζωάκια ή σε ανθρώπους εξαιτίας φόβου. Ο σκύλος πάντα εξαιτίας του φόβου του κάνει επιθέσεις. Δεν υπάρχει άλλος παράγοντας, εκτός κι αν είναι κάτι ιατρικό όπως το σύνδρομο rage. Κατά 99,9% η επιθετικότητα είναι επίκτητη συμπεριφορά. Ο σκύλος κάνει επιθέσεις σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα όπου νιώθει ότι απειλείται. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν κάνει διαφυλάξεις: διαφύλαξη τροφής, χώρου, ανθρώπου…
– Γιατί κάνει διαφύλαξη ο σκύλος; Υπάρχουν σκύλοι που γεννιούνται φύλακες ή εμείς τους κάνουμε φύλακες για να μας εξυπηρετήσουν;
Ο σκύλος, όπως και κάθε πλάσμα στον πλανήτη, έχει το ένστικτο της επιβίωσης. Επιτίθεται όταν φοβάται ότι θα του πάρουν έναν πόρο. Όση μεγαλύτερη ανασφάλεια έχει ο σκύλος για κάτι -την τροφή του για παράδειγμα- τόσο περισσότερο το διαφυλάσσει. Κάποια αδεσποτάκια ας πούμε που ζουν χρόνια στον δρόμο και βρίσκουν φαγητό πάρα πολύ αραιά θα αναπτύξουν μια παραπάνω αίσθηση διαφύλαξης στο φαγητό. Είναι καθαρά λόγω ιστορικού και λύνεται, αρκεί να μάθουμε τι συμβαίνει με τον σκύλο μας και να δουλέψουμε μαζί του. Να μην λέμε ότι θέλει να μας πάρει την κυριαρχία κι όλα αυτά που λένε με τις αγέλες.
– Τι ισχύει λοιπόν με τη λεγόμενη «κυριαρχία»; Κάποιοι λένε ότι γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να του σπάσεις τον τσαμπουκά, να το πούμε έτσι. Είναι όντως στη φύση του σκύλου να προσπαθήσει να σου πάρει την κυριαρχία;
Όχι. Αυτό είναι από τα μεγαλύτερα ψέματα που υπάρχουν για τη φύση του σκύλου. Και θα σου πω και πώς βγήκε αυτό. Παλιά νόμιζαν ότι ο σκύλος και ο λύκος ήταν το ίδιο πράγμα. Αργότερα μάθαμε ότι είναι πολύ διαφορετικοί στην αγέλη τους. Για τον σκύλο, το κομμάτι της «αγέλης» περιορίζεται στην οικογένεια. Ο σκύλος δεν δημιουργεί αγέλες, εκτός κι αν βρίσκεται σε κατάστασης επιβίωσης. Δημιουργεί δεσμούς οικογένειας κι αυτό είναι πολύ σημαντική διάκριση.
Επίσης ο σκύλος δεν κάνει αγέλη με ανθρώπους. Άρα δεν έχει καμία βάση το Alpha Theory σύμφωνα με το οποίο πάει να κυριαρχήσει πάνω στον άνθρωπο. Όταν ο σκύλος μου για παράδειγμα κάνει διαφύλαξη τροφής δεν το κάνει για να κυριαρχήσει πάνω μου, δεν το κάνει δηλαδή για να πάρει την τροφή από εμένα. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: κάνει διαφύλαξη επειδή φοβάται ότι εγώ θα του την πάρω.
Για την Alpha Theory έγραψε ο βιολόγος Dave Mech το ’70 στο βιβλίο του ‘’The Wolf: The Ecology and Behavior of an Endangered Species’’. Αυτό ο ερευνητής μελέτησε τους λύκους και τη σχέση τους με την κυριαρχία. Μετέπειτα ωστόσο έγιναν αναλύσεις σχετικά με τη θεωρία του και διαπιστώθηκε πως ήταν πολύ εσφαλμένο το περιβάλλον της μελέτης, γιατί οι λύκοι αυτοί ήταν σε αιχμαλωσία. Λόγω του περιβάλλοντός τους έβγαλαν πολλές διαφυλάξεις κι εμείς αυτό το μεταφράσαμε ως «κυριαρχία».
Και για τους σκύλους μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητας ότι δεν υπάρχει καμία προσπάθεια κυριαρχίας απέναντι στον άνθρωπο, ειδικά μέσα σ’ ένα σπίτι όπου παρέχεται νερό, τροφή, ασφάλεια, σταθερές ψυχολογικές συνθήκες, σωστή εκτόνωση, σωστές βόλτες. Ο ίδιος ο Dave Mech χρόνια αργότερα ζήτησε δημόσια συγγνώμη γιατί συνειδητοποίησε πως εκπαιδευτές «πάτησαν» στη θεωρία του ως δικαιολογία για να χρησιμοποιούν πνίχτες και άλλες τέτοιες μεθόδους.
– Πώς γίνεται η εκπαίδευση; Είπες περισσότερο μαθαίνουμε να συμβιώνουμε και λιγότερο του μαθαίνουμε να κάνει κάποια πράγματα;
Ακριβώς. Όπως λέω πάντα, το κομμάτι της εκπαίδευσης που περιλαμβάνει τα βασικά συνθήματα -«έλα», «κάτσε», «ξάπλωσε», «άσ’ το», «φτύσ’ το» κλπ- είναι πολύ σημαντικό, αλλά αντιστοιχεί περίπου στο 10 με 15% της εκπαίδευσης.
Είναι μια βασική γλώσσα επικοινωνίας που χτίζουμε με τον σκύλο μας. Και αυτό φυσικά και χρειάζεται, γιατί πολλές φορές έχουμε κι ένα πολύ κακό συνήθειο να απαιτούμε από τον σκύλο μας να κάνει πράγματα που δεν του έχουμε διδάξει. Κι επειδή δεν του τα έχουμε διδάξει, τελικά προσπαθούμε με άλλους τρόπους: με πολύ υψηλό τόνο φωνής, με το να τον τρομάξουμε. Αυτό δεν είναι εκπαίδευση.
Εκπαίδευση σημαίνει σέβομαι και αγαπώ τον εκπαιδευόμενο. Δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε κανένα μέσο εκφοβισμού, ακόμα κι αν αυτό είναι η φωνή μας. Πόσο μάλλον πνίχτες, κολλάρα, διορθώσεις και τα όλα τα συναφή. Στην εκπαίδευση και δη στη θετική εκπαίδευση λειτουργούμε ακριβώς ανάποδα.
Προσπαθούμε να τονίζουμε συνεχώς την αυτοπεποίθηση του σκύλου μας και να ανεβάζουμε τα κριτήρια, τη δυσκολία δηλαδή, πολύ προοδευτικά και πολύ σταδιακά. Του δίνουμε κίνητρα -που για εμάς είναι το χάδι, η λιχουδιά και το παιχνίδι-, βλέπουμε τι δυσκολίες αντιμετωπίζει στο περιβάλλον στο οποίο τον φέραμε και φτιάχνουμε εξατομικευμένο πρόγραμμα ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του σκύλου μας, με το τι φοβάται, τι όχι, πώς συμπεριφέρεται σε κάθε ερέθισμα κ.ό.κ
– Άρα εσύ είσαι αυτό που λέμε «θετικός εκπαιδευτής»;
Σωστά. Εγώ σπούδασα στον Γιάννη τον Αραχωβίτη, έναν από τους πρώτους ανθρώπους που έφεραν τη θετική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Η σχολή του είναι το Star Dogs. Αυτό που ονομάζουμε θετική εκπαίδευση είναι ότι προσπαθούμε πάντα ο εκπαιδευόμενος να επιτυγχάνει και δεν λειτουργούμε τιμωρητικά. Δυστυχώς η κοινωνία μας κλίνει πάρα πολύ προς την τιμωρία.
Σκέψου ένα παιδί που κάνει μια «αταξία». Η πρώτη μας προσέγγιση συνήθως δεν είναι να του εξηγήσουμε τι έκανε λάθος και τι θέλουμε να κάνει, ώστε να το επιβραβεύσουμε όταν επιτυγχάνει. Η πρώτη μας προσέγγιση είναι να του πάρουμε πράγματα που είναι για εκείνον πολύτιμα, π.χ. να του κόψουμε το PlayStation. Στις χειρότερες περιπτώσεις να του φωνάξουμε ή και να το χτυπήσουμε. Επειδή αυτό έχει περάσει βαθιά στην κοινωνία μας, βγαίνει πάρα πολύ και στην εκπαίδευση των σκύλων.
Η αλήθεια είναι ότι είναι τέσσερις οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να διδαχθεί ένας άνθρωπος ή ένα ζώο και μέσα σε αυτούς είναι και η τιμωρία. Ο B.F. Skinner ήταν ένας συμπεριφοριστής ψυχολόγος, ο οποίος κατέγραψε τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνει οποιοδήποτε ον με νευρικό σύστημα. Μελέτησε τέσσερις τρόπους αύξησης ή μείωσης μιας συμπεριφοράς: τη θετική ενίσχυση, την αρνητική ενίσχυση, τη θετική τιμωρία και την αρνητική τιμωρία.
Ο όρος «θετική» και «αρνητική» στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει προσθέτω πράγματα (επιβράβευση) και αφαιρώ πράγματα (για να μην το ξανακάνει) στο περιβάλλον του σκύλου. Άρα υπάρχουν τρόποι να ενισχύσουμε ή να μειώσουμε μια συμπεριφορά χωρίς να στρεσάρουμε τον σκύλο μας, χωρίς να τον πονέσουμε. Ας πούμε για παράδειγμα ότι ο σκυλάκος μας πηδάει πάνω μας όταν μπαίνουμε στο σπίτι και δεν θέλουμε να γίνεται αυτό. Με τη θετική τιμωρία, ενδεχομένως θα μπορούσαμε να του φωνάξουμε για να τρομάξει ή να κάνουμε κάτι πιο επώδυνο, για να συσχετίσει ο σκύλος το ότι όταν μπαίνω στο σπίτι και πηδάει πάνω μου θα πονέσει. Σε καμία περίπτωση δεν προτείνω να γίνει αυτό. Στην περίπτωση της αρνητικής τιμωρίας, θα μπορούσα να αφαιρέσω κάτι πολύτιμο για τον σκύλο μου.
Θα αφαιρούσα για παράδειγμα την προσοχή μου. Ως θετική ενίσχυση, που είναι το καλύτερο απ’ όλα, θα του μάθαινα μία διαφορετική συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα να κάθεται. Κάθε φορά που θα μπαίνω μέσα θα του λέω «κάτσε», θα κάθεται και θα τον επιβραβεύω. Στις στιγμές που πηδάει πάνω μου δεν θα τον επιβραβεύω. Ο σκύλος καταλαβαίνει πάρα πολύ καλά, οπότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να χρησιμοποιήσω οποιαδήποτε μορφή τιμωρίας.
Στα δελφίνια παραδείγματος χάριν, που τα βλέπουμε και πηδάνε πέντε μέτρα και περνάνε μέσα από στεφάνια κλπ, η εκπαίδευσή τους -επειδή δεν μπορούν να βάλουν στο δελφίνι πνίχτη ή οτιδήποτε τέτοιο- γίνεται αμιγώς θετικά. Οπότε, αν συμβαίνει με ένα δελφίνι, σκέψου τι μπορείς να κάνεις με τον σκύλο σου· και χωρίς καμία τιμωρία. Σε καμία περίπτωση δεν έχουμε χρησιμοποιήσει, εγώ και η ομάδα μου, ούτε κάποιας μορφής βία, ούτε εγκλεισμό κλπ. Και σε όλη την Ευρώπη μιλάμε πια για force free training.
– Στην Ευρώπη δηλαδή έχει εκλείψει η τιμωρητική εκπαίδευση;
Δεν θα έλεγα ότι έχει εκλείψει δυστυχώς. Θα έλεγα ότι έχει μειωθεί. Σε πάρα πολλές χώρες τιμωρούνται ποινικά εργαλεία «εκπαίδευσης» όπως ο πνίχτης, το ρεύμα, ο πνίχτης με καρφιά κλπ. Στην Ελλάδα ο νόμος το βλέπει αυτό ως ενεργητική κακοποίηση. Αλλά βάσει νόμου δεν υπάρχει ακόμα διάκριση μεταξύ θετικής και κακοποιητικής εκπαίδευσης. Και θα πρέπει να γίνει αυτή η αλλαγή. Προς το παρόν ο νόμος απαγορεύει οποιαδήποτε μορφή καύσης, ξύλου, πνιγμού του σκύλου κ.ό.κ. Αυτό όμως δεν μεταφράζεται αυτόματα ότι πνίχτης = πνιγμός και κάπου εκεί πέρα χάνεται η μπάλα. Είναι λίγο παραθυράκι.
– Υπάρχει περίπτωση να διωχθεί κάποιος «εκπαιδευτής» επειδή χρησιμοποιεί βία;
Πρέπει να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία. Και να σου πω και κάτι; Δεν είναι αυτός ο σκοπός. Μακάρι όλοι οι εκπαιδευτές που χρησιμοποιούν βία να αλλάξουν και να μάθουν πολύ καλύτερες μεθόδους εκπαίδευσης. Γιατί φαντάζομαι ότι για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής, όπως έγινα κι εγώ και η ομάδα, δεν το κάνει για τα λεφτά, ας το πούμε έτσι.
Το κάνουμε κυρίως γιατί αγαπάμε τους σκύλους και θέλουμε να προσφέρουμε τα πάντα σε αυτούς. Οπότε το σύστημά τους μπορεί να δουλεύει -γιατί δεν λέω ότι η παραδοσιακή εκπαίδευση δεν δουλεύει-, αλλά υπάρχει κι άλλη μέθοδος εκπαίδευσης η οποία είναι πολύ καλύτερη. Βάζει την ψυχολογία του ζώου πάνω απ’ όλα. Αν ο σκοπός σου σαν εκπαιδευτής είναι να έχεις σκύλους που είναι ισορροπημένοι, νιώθουν ασφάλεια, εμπιστοσύνη προς τον κηδεμόνα τους κλπ, δεν θέλεις να μπεις σε τιμωρητικές διαδικασίες. Ακόμα και ο Skinner κατέγραψε αυτόν τον τρόπο για να τονίσει τα μειονεκτήματά του.
– Μπορεί ο οποιοσδήποτε να υιοθετήσει έναν σκυλάκο; Υπάρχουν άτομα που δεν μπορούν;
Αυτή είναι πολύ σημαντική ερώτηση. Για να υιοθετήσουμε σκύλο θα πρέπει να υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις που έχουν να κάνουν με την καθημερινότητά μας. Κάποια πράγματα πρέπει να του τα παρέχουμε σε καθημερινή βάση. Τον σκύλο τον παντρευόμαστε για τα επόμενα 15 χρόνια, είτε πάρω ένα γλυκύτατο κουταβάκι είτε ο σκύλος μου είναι δύσκολος και φοβικός. Πάντα λοιπόν προτρέπω τους κηδεμόνες που επιθυμούν να υιοθετήσουν, να σκεφτούν τα επόμενα 15 χρόνια της ζωής τους.
Ποιος ξέρει πού θα είναι σε 15 χρόνια θα μου πεις. Κάποια πράγματα τα ξέρουμε. Αν ας πούμε είμαι 16 χρονών και ζητάω από τη μαμά και τον μπαμπά να πάρουμε σκύλο και σε δυο χρόνια δώσω Πανελλήνιες και περάσω στην Κοζάνη, είτε αυτόν τον σκύλο θα τον «φορτωθούν» η μαμά και ο μπαμπάς, είτε θα τον πάρω εγώ στην Κοζάνη. Εγώ όμως εκεί ως φοιτητής θα θέλω να βγαίνω, να περνάω καλά, δεν θα έχω σταθερό πρόγραμμα. Ο σκύλος θέλει ένα σταθερό πρόγραμμα, μια ρουτίνα δηλαδή. Λειτουργούν πάρα πολύ καλά σε ένα πλαίσιο ρουτίνας οι σκύλοι, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά τους.
Επίσης κάθε σκύλος θέλει διαφορετική εκτόνωση, δηλαδή μικρές βόλτες ή πιο μεγάλες με περπάτημα, παιχνίδι και εκπαίδευση. Δεν υπάρχουν σκύλοι του καναπέ. Είναι θέμα πρώτ’ απ’ όλα ψυχικής υγείας. Είχα σκύλους που είχαν αναπτύξει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή γιατί δεν εκτονώνονταν αρκετά. Άρα πρέπει να έχουμε μια συνέπεια στην καθημερινότητά μας, όχι μόνο στη βόλτα, αλλά και στο φαγητό, στην ασφάλεια κλπ. Πριν υιοθετήσουμε ένα σκυλάκι πρέπει να μιλήσουμε με έναν εκπαιδευτή για να κάνουμε μια «διάγνωση», ας το πούμε έτσι. Να δούμε αν έχουμε τον χρόνο, το χρήμα και τις ψυχικές αντοχές να υιοθετήσουμε έναν σκύλο.
– Υπάρχει ένα στίγμα γύρω από το αν συνίσταται να υιοθετούν άτομα που είναι στο φάσμα του αυτισμού ή άτομα με δυσκολίες στην ψυχική τους υγεία, άτομα με κατάθλιψη κλπ. Εσύ τι θα πρότεινες;
Αυτό που είπαμε πριν, ότι κάποιος που θέλει να υιοθετήσει πρέπει να πάει σε έναν εκπαιδευτή και να διαπιστώσουν μαζί αν μπορεί να το κάνει, ισχύει και για όσους έχουν κάποιον οικείο τους στο φάσμα του αυτισμού. Ακόμα και στην περίπτωση ατόμων με κατάθλιψη ισχύει το ίδιο: πάει πάντα κατά περίπτωση. Βέβαια όταν έχεις δίπλα σου ένα πλασματάκι που σε αγαπάει ανιδιοτελώς -σε εισαγωγικά βέβαια αυτό, γιατί ο σκύλος για όλα εξαρτάται από εσένα 100%- μπορεί και με εκπαίδευση να σου κάνει πολύ πολύ μεγάλο καλό.
Υπάρχουν ψυχοθεραπευτές που δουλεύουν μόνο με ζώα, γιατί είναι θεραπευτική η σχέση με τα ζώα. Ειδικά πιο παλιά, σε περιπτώσεις κακοποιημένων παιδιών που δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν και να πουν τι τους συνέβη, οι θεραπευτές τα έβαζαν να μιλάνε σε σκύλους. Κι εκεί λυνόταν η γλώσσα τους, γιατί ο σκύλος δεν σε κρίνει και δεν σου ανταπαντάει. Σε αγαπάει ανιδιοτελώς. Αυτό δεν υπάρχει στον άνθρωπο. Φυσικά πρέπει να ταιριάξεις με τον σκύλο σου κι αυτό χτίζεται. Αν δουλεύω μαζί με τον ψυχολόγο μου, ο σκύλος μπορεί να με βοηθήσει πάρα πολύ. Και για παιδιά με κινητικές δυσκολίες, με αυτισμό ή ΔΕΠΥ υπάρχουν service dogs που κάνουν αυτή τη δουλειά. Είναι εκπληκτικό το πώς μπορεί να βοηθήσει ένας σκύλος σε αυτές τις περιπτώσεις. Αλλά πάντα πάει ανά περίπτωση.
– Επειδή παρατηρούμε πολύ συχνά το φαινόμενο της εγκατάλειψης, μπορεί το σκυλάκι μας να ζήσει μαζί μας αφού έρθει ένα παιδί στην οικογένεια;
Όπως και σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις, έτσι και αυτό εξετάζεται ανά περίπτωση. Δεν μπορούν όλοι οι σκύλοι να συμβιώσουν με ένα παιδί, γιατί ο κάθε σκύλος έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία και τις δικές του ανάγκες. Για να διαπιστώσουμε αν γίνεται, πρώτ’ απ’ όλα ψάχνουμε εκπαιδευτή και ξεκινάμε την εκπαίδευση από τον τρίτο μήνα της εγκυμοσύνης -ακόμα κι αν δεν έχουμε εκπαιδεύσει ποτέ ξανά τον σκύλο μας. Θέλουμε σίγουρα μπροστά μας 7-8 μαθήματα, το οποίο σημαίνει περίπου 16 με 18 βδομάδες.
Ουσιαστικά μαθαίνεις στον σκύλο σου ότι έρχεται ένα μωρό. Κάνουμε διάφορες ασκήσεις με κούκλες, τον απευαισθητοποιούμε στο κλάμα του μωρού, στη μυρωδιά του, στην παρουσία του… Δηλαδή τον βοηθάμε να καταλάβει πώς θέλουμε να συμπεριφέρεται σε αυτό το μωράκι που θα έρθει. Και πώς θέλουμε να συμπεριφέρεται και στη μαμά και στον μπαμπά, τώρα που αλλάζουν οι δυναμικές μέσα στην οικογένεια. Υπάρχουν διάφορα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Αν για παράδειγμα ο σκύλος μου κάνει διαφύλαξη τροφής, τι θα γίνει όταν το παιδί μου μπουσουλάει κι έχει ένα μπισκότο στο χέρι; Αυτός ο σκύλος δεν μπορούν να μείνουν μαζί, πρέπει να δουλευτεί ο σκύλος από πριν. Αν δουλευτεί, σε πολλές περιπτώσεις γίνεται.
Αλλά χρειάζεται δουλειά από τον κηδεμόνα και να καταλάβει ότι δεν γίνονται όλα απαραίτητα όπως τα περιμένουμε. Ακόμα κι ένα σκυλάκι συντροφιάς που δεν κάνει διαφυλάξεις, εγώ δεν θα σύστηνα ποτέ να έρθουν σε επαφή από μόνα τους χωρίς εκπαίδευση. Υπάρχουν σκύλοι που θα έμεναν πιο εύκολα με ένα παιδί, αλλά και πάλι θα πρέπει να προσέξουμε το στρες του σκύλου μες στη μέρα κλπ. Σε κάθε περίπτωση το πρώτο μας μέλημα είναι πάντα η ασφάλεια του παιδιού. Έχω εκπαιδεύσει πάρα πολλούς κηδεμόνες που περίμεναν παιδί και πήγαν πάρα πολύ καλά. Και τώρα ζουν όλοι μαζί σαν οικογένεια. Α
πό την πρώτη μέρα που θα μπει το παιδί στο σπίτι βρισκόμαστε κι εμείς στον χώρο, για να βεβαιωθούμε ότι η πρώτη γνωριμία είναι απόλυτα σωστή. Κάνουμε και μια προετοιμασία πριν έρθει το μωρό στο σπίτι. Έχουμε ήδη διαμορφώσει τον χώρο κατάλληλα, έχουμε ορίσει ποια δωμάτια είναι για τον σκύλο, ποια για το παιδί, πού ξεκουράζεται ο σκύλος, πώς θέλουμε να συμπεριφέρεται όταν μπαίνουν μέσα στο σπίτι οι γονείς με την καλαθούνα, το καρότσι, το μωρό αγκαλιά κλπ. Βάζουμε όρια και για τον σκύλο και για τους ανθρώπους, τα οποία δεν τα καταπατάμε ποτέ. Είναι πολύ σημαντικό και πολύ επικίνδυνο το θέμα σκύλος και παιδί.
Info
Pawsitive Dog Training Academy
