Αν νομίζετε ότι τα ζόμπι αποτελούν μέρος της ποπ κουλτούρας και θεματική μόνο για ταινίες δράσης και σειρές, που παρουσιάζουν ένα δυστοπικό μέλλον στο οποίο κυριαρχούν, γελιέστε.  Τα ζόμπι δεν είναι μια σύγχρονη εμμονή.

Σε όλη την ιστορία, ο φόβος για τους νεκρούς και την αποκάλυψη τους, οδήγησε σε παράξενα τελετουργικά ταφής σε όλο τον κόσμο. Από την αρχαιότητα, μέχρι τη σύγχρονη εποχή, πολλά έθιμα ταφής και τελετουργίες που είχαν στόχο να αποτρέψουν μία νεκρανάσταση πλασμάτων πεινασμένων για ανθρώπινη σάρκα. Η ανησυχία και ο φόβος για το άγνωστο είναι φανερό ότι απασχολούσε τους ανθρώπους όχι μόνο σχετικά με το θάνατο, αλλά και με το τι μπορεί να συμβαίνει μετά από αυτόν.

Αντι – ζόμπι καρφιά στην Τουρκία

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν συχνά καρφιά στους χώρους ταφής. Όπως γράφουν οι συντάκτες μιας πρόσφατης μελέτης, τα καρφιά πέραν του χρηστικού τους ρόλου, όπως το να ασφαλίσουν ένα φέρετρο, είχαν και άλλον έναν σκοπό. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα μοναδικά λυγισμένα καρφιά που ανακαλύφθηκαν σε ένα τουρκικό λάκκο αποτέφρωσης αντιπροσωπεύουν ένα «μαγικό εμπόδιο» που καθήλωνε τα πτώματα και τα εμπόδιζε να σηκωθούν ξανά.

Υπάρχει ο ισχυρισμός ότι αυτά τα καρφιά θα μπορούσαν να είχαν απλωθεί ως φυλαχτά για να προστατεύσουν τους νεκρούς, αλλά δεδομένου του αποχρωματισμού τους, ήταν πιθανότατα τοποθετημένα σε μια πυρά που σιγοκαίει και καλυμμένα με ένα στρώμα στερεοποιημένου ασβέστη, κάτι που μαρτυρά ένα τελετουργικό για καταστολή ζόμπι.

«Ο συνδυασμός καρφιών και τούβλων που έχουν σχεδιαστεί για να συγκρατούν τους νεκρούς με τη σφραγιστική επίδραση του ασβέστη υποδηλώνει έντονα τον φόβο του ξυπνήματος των νεκρών. Ανεξάρτητα από το αν η αιτία του θανάτου ήταν τραυματική, μυστηριώδης ή δυνητικά το αποτέλεσμα μιας μεταδοτικής ασθένειας ή τιμωρίας, φαίνεται ότι άφησε στους νεκρούς την πρόθεση για αντίποινα και τους ζωντανούς φοβισμένους για την επιστροφή του αποθανόντος».

Έλληνες εκδικητές

Υπάρχει μια σαφής γραμμή μεταξύ της μεταφυσικής και της βιολογίας στις σύγχρονες κοινωνίες που δεν ήταν εμφανής στην αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με ανακαλύψεις, η νεκροφοβία και η πεποίθηση ότι οι νεκροί περπατούσαν ανάμεσα στους ζωντανούς ήταν παρούσα στην αρχαιότητα και οι ζωντανοί νεκροί ήταν γνωστοί ως εκδικητές. Τα μονοπάτια προς ένα απέθαντο μέλλον ήταν μυριάδες. Άνθρωποι διαφορετικοί, μη δημοφιλείς ή περίεργοι, που έχουν γεννηθεί μια δυσοίωνη μέρα ή ήταν το 7ο παιδί θεωρούνταν ότι θα αναστηθούν και το άψυχο κενό τους σώμα θα κυκλοφορεί μαζί με τους ζωντανούς.

Οι δεισιδαιμονίες και οι προκαταλήψεις ήταν πολλές. Ακόμα κι αν ξέφευγες από τις πολλές παγίδες στη ζωή, ή αν ένα έντομο άγγιζε το νεκρό σου σώμα, τότε ήταν δεδομένο ότι δε θα έχεις ένα θάνατο ήρεμο και γαλήνιο.

Τα λείψανα που ανακαλύφθηκαν σε μια ελληνική αποικία στη νοτιοανατολική Σικελία προσφέρουν μια εικόνα για τους τρόπους με τους οποίους περιόριζαν τους νεκρούς από το να αναστηθούν: τοποθετώντας μεγάλες μυλόπετρες πάνω από τα κεφάλια και τα μπράτσα των νεκρών, τους εμπόδιζαν να επιστρέψουν αναρριχώμενοι στο επίπεδο του εδάφους.

Αντι – ζόμπι πέτρες στην Ιρλανδία

Οι εκδικητές δεν περιπλανήθηκαν μόνο στον ελληνικό θύλακα της Σικελίας. Πεποίθηση ότι οι νεκροί μπορεί να επιστρέψουν έφτασε μέχρι την Ιρλανδία, όπου ανακαλύφθηκαν δύο σκελετοί θαμμένοι τον όγδοο αιώνα με μεγάλες πέτρες κολλημένες στο στόμα τους. Ένας μάλιστα φαίνεται να έχει εξαρθρωμένο σαγόνι. Αντί να καρφώσουν τα πλευρά ή τα χέρια, οι Ιρλανδοί πίστευαν ότι μια καλά τοποθετημένη πέτρα στο στόμα θα εμπόδιζε τα πονηρά πνεύματα να διαφύγουν.

Όπως λέει ο αρχαιολόγος Chris Read, επικεφαλής της Εφαρμοσμένης Αρχαιολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας στο Sligo της Ιρλανδίας, το στόμα «θεωρείτο ως η κύρια πύλη για την έξοδο της ψυχής από το σώμα μετά το θάνατο. Μερικές φορές, η ψυχή θα μπορούσε να επιστρέψει στο σώμα και να το αναζωογονήσει ή αλλιώς ένα κακό πνεύμα θα μπορούσε να εισέλθει στο σώμα μέσω του στόματος και να το επαναφέρει στη ζωή».

Αγγλική αποκάλυψη ζόμπι

Απέναντι από την Ιρλανδική Θάλασσα, οι Άγγλοι δεν ρίσκαραν πιθανή αποκάλυψη ζόμπι με πέτρες. Μια ανάλυση 137 οστών το 2017 βρήκε στοιχεία καψίματος, αποκεφαλισμού και τεμαχισμού. Ενώ ο κανιβαλισμός ήταν η αρχική εκτίμηση, οι ερευνητές τελικά κατέληξαν στην καταστολή των ζόμπι. Ο χώρος ταφής βρίσκεται σε ένα έρημο πλέον χωριό στο Βόρειο Yorkshire, όπου φαίνεται ότι πριν από τουλάχιστον δύο αιώνες να έχουν προκληθεί πολλαπλοί ακρωτηριασμοί σε αυτά τα πτώματα.

Η ανάλυση των δοντιών αποκάλυψε ότι επρόκειτο για ντόπιους, διαλύοντας την ιδέα ότι ήταν αλλοδαποί που καταπατούσαν την επικράτειά τους. Επιπλέον, ρίχτηκαν σε έναν κοινόχρηστο λάκκο για πολλές γενιές, υπονοώντας την κοινωνική προσδοκία μιας πιθανής αποκάλυψης ζόμπι.

Ενώ οι ερευνητές παραδέχονται ότι αυτή η υπόθεση είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθεί, τελικά πιστεύουν ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι τα επίδοξα ζόμπι παραμένουν κολλημένα μαζί σε ένα λάκκο για να πετύχουν τον μέγιστο περιορισμό τους.

Ο Πύργος της Σιωπής

Οι Ιστορίαι θεωρείται η θεμελιώδης βάση της ιστορίας στο δυτικό πολιτισμό και εξυπηρετεί ως αρχείο των αρχαίων παραδόσεων, της πολιτικής, της γεωγραφίας, και των συγκρούσεων που συνέβησαν μεταξύ διάφορων κουλτούρων γνωστών στην Ελλάδα, τη δυτική Ασία και τη βόρεια Αφρική εκείνη την περίοδο. Το αριστούργημα του Ηροδότου του 5ου αιώνα περιέχει  την πρώτη αναφορά του Ζωροαστρικού τελετουργικού γνωστό ως dakhma, ή αλλιώς  «πύργος της σιωπής».

Οι Ζωροάστρες έχουν έναν ασυνήθιστο τρόπο κηδείας για τους νεκρούς τους.  Δεν τους έθαβαν ούτε τους έκαιγαν, παρά τοποθετούσαν το πτώμα στο πύργο, που λειτουργούσε σαν ένας υπερυψωμένος τάφος, προκειμένου να αποφευχθεί η επαφή του πτώματος με τα ιερά στοιχεία της γης, της φωτιάς και του νερού. Εκτεθειμένα στα στοιχεία της φύσης, οι νεκροί γίνονταν βορά στα αρπακτικά πτηνά.

Αυτή η πρακτική προέρχεται από την πεποίθηση ότι οι νεκροί είναι ακάθαρτοι όχι μόνο σωματικά -λόγω αποσύνθεσης- αλλά και επειδή μολύνονται από τον Nasu  ή αλλιώς «δαίμονα του πτώματος» και τα κακά πνεύματα που βυθίζονται στο σώμα μόλις φύγει η ψυχή. Με αυτόν τον τρόπο μείωναν την πιθανότητα μόλυνσης του σώματος δαιμόνια και μόλις το σώμα καθαριστεί ικανοποιητικά από δέρμα, μύες και όργανα, τα υπολείμματα απορρίπτονταν σε έναν κεντρικό λάκκο για να αποσυντεθούν πλήρως. Σύμφωνα με το ζωροαστρικό δόγμα, οι τάφοι και οι πύργοι πρέπει τελικά να καταστραφούν για να διασφαλιστεί ότι τίποτα κακό από τον κόσμο των πνευμάτων δεν θα επιστρέψει στη γη.

Σήμερα, οι σύγχρονοι Ιρανοί Ζωροαστριστές θάβουν ή αποτεφρώνουν τους νεκρούς τους. Οι Ζωροάστριες Πάρσι στην Ινδία συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τους πύργους σε ιερές τοποθεσίες, ενώ αλλού τα σώματα αφήνονται να κατασπαραχθούν από γύπες – καθώς όμως ο πληθυσμός των γυπών της χώρας είναι υπό εξαφάνιση, η πρακτική αυτή αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα.

Η νεκρανάσταση της Αϊτής

Τα προηγούμενα τελετουργικά δημιουργήθηκαν για να εμποδίσουν τα ζόμπι να επισρέψπυν και να τρομοκρατήσουν τους ζωντανούς. Τι γίνεται όμως όταν θάβεται κάποιος με σκοπό την ζομποποίησή του;  Οι μάγοι βοντού της Αϊτής, οι bokors, φαίνεται να εξειδικεύονται σε αυτή τη διαδικασία.

Οι bokor συνδυάζουν ένα μείγμα σκόνης, που αποτελείται από βότανα και μέρη ανθρώπων και ζώων. Στη συνέχεια, κάνουν ένεση ή πετούν ένα βέλος στο θύμα, το οποίο εισέρχεται γρήγορα σε μία ληθαργική κατάσταση που μοιάζει με θάνατο. Το σώμα θάβεται αμέσως αφού διαπιστωθεί ο θάνατός του. Στη συνέχεια, ο bokor εκτελεί μια ιεροτελεστία και ξεθάβει το «πτώμα».

Το σώμα ανασταίνεται ως «ζόμπι της σάρκας» ενώ ο bokor παγιδεύει γρήγορα το πνεύμα του . Την επόμενη μέρα, ο μάγος χορηγεί ένα παραισθησιογόνο μείγμα στο ζόμπι που καθιστά το αναστημένο σώμα άφωνο και χωρίς μνήμη. Από εκεί, το ζόμπι γίνεται σκλάβος του bokor για να εκτελέσει αγροτικές και κατασκευαστικές εργασίες, παραμένοντας στη δούλεψή του μέχρι να πεθάνει ο μάγος. Σε αντίθεση με τα παραπάνω τελετουργικά, υπάρχουν σύγχρονες  αποδείξεις για αυτό.

Στη δεκαετία του 1980, ο Clairvius Narcisse επέστρεψε στο χωριό του αφού είχε ταφεί 18 χρόνια νωρίτερα. Την φαινομενική μυθολογία επιβεβαίωσε η αδερφή του, Αντζελίνα.

Αυτό ανάγκασε τον εθνοβοτανολόγο Wade Davis να περάσει μήνες στην Αϊτή προσπαθώντας να καταλάβει τι θα μπορούσε να μετατρέψει σε ζόμπι έναν άνθρωπο. Ο Davis έγινε φίλος με έναν bokor και τελικά απέκτησε το σαμανικό μείγμα. Το παρασκεύασμα περιείχε ταραντούλες, σαύρες, θαλάσσια σκουλήκια, ανθρώπινα οστά και αποξηραμένα ψάρια – το τελευταίο συστατικό ήταν γεμάτο τετροδοτοξίνη, το ίδιο δηλητήριο που παράγει το ψάρι fugu (ένα είδος ψαριού που αποτελεί εξέχουσα λιχουδιά στην Ιαπωνία).

Ακριβώς όπως λίγοι τολμηροί Ιάπωνες πεθαίνουν τρώγοντας το ψάρι κάθε χρόνο, η ανακριβής μέθοδος δοσολογίας των bokors είναι γνωστό ότι δίνει τέλος σε μερικές ζωές στην Αϊτή. Αν λοιπό βρισκόσασταν απόκληρος στην κοινωνία της Αϊτής, θα μπορούσατε να καταλήξετε ένα «ζόμπι» που δουλεύει στα χωράφια για το υπόλοιπο της άψυχης ζωής σας.

 

Με πληροφορίες από: Big Think