Κάποιες στιγμές ο χρόνος παγώνει. Δεν είναι πάντα μεγάλες ή δραματικές. Μπορεί να είναι ένα στραβοπάτημα μπροστά σε κόσμο. Ένα «σ’ αγαπώ» που ειπώθηκε τη λάθος στιγμή. Ένα αμήχανο γέλιο όταν κανείς δεν γελά. Ένα απλό λάθος, μια παρεξήγηση, μια παύση πιο βαριά κι από πέτρα. Είναι εκείνες οι μικρές στιγμές αμηχανίας που δεν σε προειδοποιούν αλλά έρχονται σαν ρεύμα αέρα, παγώνουν το δωμάτιο και κάνουν τους ανθρώπους να κοιτάζουν αλλού. 

Το κλειδί για να τις σβήσεις δεν είναι να τις αγνοήσεις. Είναι να τους δώσεις περιεχόμενο. 

Τέσσερις φράσεις αρκούν:
«Ε, αυτό ήταν άβολο!» 

Αυτή η απλή φράση δεν είναι αστείο κόλπο κοινωνικής επιβίωσης. Είναι ένας μηχανισμός απελευθέρωσης. Η ψυχολόγος Jenny Shields το διατυπώνει με σαφήνεια: «Η αμηχανία ζει στη σιωπή». Όσο μένει άρρητη, τόσο διογκώνεται. Όταν όμως ειπωθεί, ξαφνικά μικραίνει. Από απειλή μετατρέπεται σε ανθρώπινη στιγμή. 

Η αμηχανία δεν κάνει διακρίσεις. Δεν τη γλιτώνουν οι ντροπαλοί ούτε οι κοινωνικοί. Όπως λέει η Shields, άνθρωποι που μπορούν να μιλήσουν μπροστά σε χιλιάδες, να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις ή να διαχειριστούν αίθουσες διοικητικών συμβουλίων, μπορούν να χάσουν τη γη κάτω από τα πόδια τους σε μια παγωμένη σιωπή μετά από ένα άβολο σχόλιο. 

Αυτό δεν είναι αδυναμία. Είναι ανθρώπινη βιολογία. Ο εγκέφαλος έχει μάθει να διαβάζει την αμηχανία σαν απειλή: ο παλμός ανεβαίνει, τα χέρια ιδρώνουν, το βλέμμα ψάχνει διαφυγή. Είναι η ίδια αντίδραση που ενεργοποιείται μπροστά σε κίνδυνο, γιατί υπάρχει το λεγόμενο κοινωνικό ρίσκο κι αυτό πονάει εξίσου. 

Το πρώτο βήμα για να σβήσεις την αμηχανία είναι να της δώσεις όνομα. Μόλις πεις κάτι σαν «Αυτό ήταν λίγο άβολο» μετατοπίζεις το βάρος από το συναίσθημα στη κοινή εμπειρία. Δεν είσαι πια μόνος, είστε δύο ή περισσότεροι άνθρωποι που το αναγνωρίζουν, το βλέπουν και γελούν λίγο μαζί του. 

Αυτή η μικρή στιγμή ειλικρίνειας λειτουργεί σαν βαλβίδα αποσυμπίεσης. Το δωμάτιο ανασαίνει ξανά. 

Από τη στιγμή που αναγνωρίζεις την αμηχανία, το χιούμορ γίνεται το καλύτερο εργαλείο. Οι άβολες στιγμές έχουν την τάση να φουσκώνουν μέσα στο μυαλό — να γίνονται τεράστιες. Το γέλιο τις φέρνει πίσω στο πραγματικό τους μέγεθος: ένα μικρό, ασήμαντο επεισόδιο της ζωής. 

Ο ψυχολόγος Seth Meyers δίνει μερικές απλές φράσεις:
«Και… σκηνή!» (σαν να τελείωσε μια κακή σκηνή θεάτρου)
«Είμαι ο μόνος που νιώθει ντροπιασμένος εδώ;»
«Ώρα για βαθιές ανάσες!» 

Δεν έχει σημασία αν το αστείο είναι τέλειο. Σημασία έχει ότι δηλώνεις: «Δεν το παίρνω τόσο σοβαρά και ούτε κι εσείς χρειάζεται να το πάρετε». 

Ένας από τους λόγους που το χιούμορ δουλεύει είναι ότι όλοι ξέρουμε πως νιώθει η αμηχανία. Δεν χρειάζεται εξηγήσεις. Όλοι έχουν βρεθεί σε τέτοια στιγμή κι έτσι αυτό που πριν σε απομόνωνε, σε συνδέει. Από απειλή μετατρέπεται σε κοινό σημείο αναφοράς, ένα μικρό εσωτερικό αστείο ανάμεσα σε ανθρώπους. 

Μερικές φορές η αμηχανία δεν είναι δική σου. Βλέπεις έναν άλλο να βρίσκεται στη δύσκολη θέση. Εκεί μπορείς να κάνεις κάτι πολύτιμο: να του προσφέρεις διέξοδο. 

Αν για παράδειγμα κάποιος στείλει κατά λάθος ένα προσωπικό email σε όλο το γραφείο, μπορείς να χαμογελάσεις και να πεις: «Ευχαριστούμε που έσπασες τη μονοτονία!» 

Ή απλά:
«Σε όλους έχει τύχει»
«Ας προσποιηθούμε ότι δεν συνέβη ποτέ»
 «Λοιπόν… πάμε παρακάτω!» 

Μια μικρή φράση μπορεί να μετατρέψει μια ντροπιαστική στιγμή σε κοινή αποδοχή του λάθους και να προχωρήσουμε μπροστά. 

Ακόμη και μετά το γέλιο η ντροπή μπορεί να μένει μέσα σου. Εκεί βοηθά η εσωτερική ομιλία: 

«Κι αυτό θα περάσει» 

«Δεν είμαι ο πρώτος ούτε ο τελευταίος» 

«Αν δεν είχα αμήχανες στιγμές, δεν θα ήμουν άνθρωπος» 

Αυτές οι μικρές φράσεις σε επαναφέρουν στη σωστή κλίμακα του γεγονότος: είναι κάτι μικρό, περαστικό, ανθρώπινο. 

Ίσως το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας να είναι αυτό: η αμηχανία δεν είναι μόνο κάτι να ξεπεράσεις μπορεί να είναι κάτι να αξιοποιήσεις. 

Όπως λέει η Shields, «οι αμήχανες στιγμές είναι κρυφές ευκαιρίες». Όταν κάποιος προσεγγίζει μια τέτοια στιγμή με καλοσύνη ή χιούμορ, μετατρέπει τη ντροπή σε ανήκειν. Δημιουργεί έναν μικρό, σχεδόν αόρατο δεσμό. 

Πολλές από τις πιο δυνατές φιλίες, τις πιο ουσιαστικές σχέσεις γεννήθηκαν ή δυνάμωσαν σε άβολες στιγμές, γιατί εκεί πέφτουν οι μάσκες και εμφανίζεται ο πραγματικός άνθρωπος. 

Η αμηχανία δεν χρειάζεται να είναι εχθρός. Μπορεί να γίνει ένα εργαλείο σύνδεσης φτάνει να τη χειριστούμε με λίγη αυτογνωσία, λίγο χιούμορ και πολλή καλοσύνη. 

Την επόμενη φορά που θα παγώσει ο αέρας, που θα θέλεις να ανοίξει το πάτωμα να σε καταπιεί, δοκίμασε να πεις τις τέσσερις πιο απελευθερωτικές λέξεις της στιγμής:
«Ε, αυτό ήταν άβολο!» 

Και τότε θα δεις κάτι μαγικό: η στιγμή που νόμιζες ότι σε χώριζε από τους άλλους, θα σε ενώσει μαζί τους, γιατί το κοινό μας δεν είναι η τελειότητα. Είναι οι μικρές, αμήχανες, απίστευτα ανθρώπινες στιγμές που μας θυμίζουν ότι όλοι, μα όλοι, είμαστε στο ίδιο καράβι. 

 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.