Υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που δεν βλέπουμε όταν κοιτάμε τους άλλους στα μάτια. Ένας κόσμος από σκέψεις που στροβιλίζονται, από σενάρια που παίζουν ξανά και ξανά, από μια αγωνία που δεν καταλαβαίνουμε γιατί δεν τη ζούμε. Αυτός είναι ο κόσμος του κοινωνικού άγχους. Είναι μια μόνιμη αίσθηση πως βρίσκεσαι κάτω από προβολείς, πως κάθε σου κίνηση, κάθε σου λέξη, κάθε αδέξιο χαμόγελο μεγεθύνεται στο μυαλό σου σαν να σε παρακολουθεί ολόκληρο το σύμπαν. 

Και το χειρότερο; Οι άνθρωποι γύρω σου νομίζουν πως σε βοηθούν όταν σου λένε φράσεις που μόνο το αντίθετο κάνουν. Καλές προθέσεις, αλλά ατυχείς λέξεις. Ας δούμε πέντε από αυτές τις φράσεις που πληγώνουν κι ας μάθουμε γιατί πρέπει να τις σβήσουμε από το λεξιλόγιό μας.

«Χαλάρωσε!»
Είναι ίσως η πιο κοινή φράση. Τη λέμε εύκολα, σχεδόν μηχανικά. Όμως σε κάποιον που ζει με κοινωνικό άγχος, το “χαλάρωσε” είναι σαν να του λες «δεν είναι σοβαρό, μην κάνεις έτσι». Μα αν μπορούσε να χαλαρώσει θα το είχε ήδη κάνει. Το άγχος δεν είναι διακόπτης που ανοίγεις και κλείνεις. Είναι μια πλημμύρα που σε κατακλύζει πριν καν μπεις στο δωμάτιο και το να ακούς από τον φίλο σου πως “υπερβάλλεις” δεν σε ηρεμεί, αντιθέτως σε κάνει να νιώθεις ακόμη πιο μόνος.  Αντί για «χαλάρωσε», πες: «Ξέρω ότι είναι δύσκολο. Είμαι εδώ μαζί σου». Αυτή είναι η φράση που κρατάει τον άλλον όρθιο.

«Ελα μωρέ, δεν είναι τίποτα, είναι απλώς ένα πάρτι»
Για εσένα ίσως να είναι απλώς ένα πάρτι. Για τον άλλον όμως είναι πεδίο μάχης. Όταν λες «δεν είναι τίποτα», αυτό που ακούει ο φίλος σου είναι: «όλοι οι άλλοι μπορούν, μόνο εσύ όχι». Τον κάνεις να πιστέψει πως το πρόβλημα είναι εκείνος. Και τότε αντί να νιώσει ελαφρύτερα, βαραίνει ακόμη περισσότερο.  Το σωστό δεν είναι να υποτιμήσεις το βάρος του. Το σωστό είναι να το αναγνωρίσεις. Να του πεις: «Για σένα είναι δύσκολο, το καταλαβαίνω. Θα είμαι δίπλα σου, κι αν θέλεις φεύγουμε όποτε νιώσεις». Αυτό είναι κατανόηση, όχι υποτίμηση. 

«Μα γιατί είσαι τόσο ήσυχος;»
Αυτή η ερώτηση είναι μαχαιριά. Ο άνθρωπος με κοινωνικό άγχος ξέρει πολύ καλά ότι είναι πιο σιωπηλός. Προσπαθεί απεγνωσμένα να μη φανεί και τότε έρχεσαι εσύ, σαν προβολέας και το λες δυνατά. Είναι σαν να του λες «όλοι βλέπουν το πρόβλημά σου και το σχολιάζω κι εγώ». Κάποιος που παλεύει με αυτό δεν χρειάζεται να του υπενθυμίσεις την “αδυναμία” του. Χρειάζεται να του δείξεις ότι η παρουσία του αρκεί. Μια φράση όπως: «Χαίρομαι που είσαι εδώ» έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από χίλια «μίλα περισσότερο».

«Να είσαι ο εαυτός σου!»
Ακούγεται όμορφο, σχεδόν ποιητικό κι όμως για κάποιον με κοινωνικό άγχος είναι η πιο σκληρή φράση. Γιατί ο μεγαλύτερός του φόβος είναι ακριβώς αυτός: ότι αν δείξει τον πραγματικό του εαυτό, θα κριθεί, θα απορριφθεί, θα γελοιοποιηθεί. Το «να είσαι ο εαυτός σου» μοιάζει με παγίδα.  Πες: «Μου αρέσει το χιούμορ σου» ή «εκτιμώ πόσο προσεκτικός είσαι με τους άλλους». Δείξε του ποια στοιχεία του εαυτού του είναι πολύτιμα. Εκεί κρύβεται η αληθινή ενίσχυση.

«Πάρε λίγο θάρρος από το ποτό»
Πόσες φορές δεν έχεις δει κάποιον να σπρώχνει ένα ποτήρι μπροστά σε έναν φίλο που αγχώνεται; Η ατάκα «λίγο ποτό και θα χαλαρώσεις» φαίνεται αθώα, αλλά είναι επικίνδυνη, διότι χτίζει μια συνήθεια: ότι η μόνη λύση για να κοινωνικοποιηθείς είναι το αλκοόλ και κάπως έτσι ξεκινάει ένας φαύλος κύκλος που μπορεί να γίνει καταστροφικός.  Αντί να προτείνεις ποτό, πρότεινε παρουσία. Πες: «Αν νιώσεις άβολα βγαίνουμε για λίγο έξω». Δώσε ασφάλεια, όχι υποκατάστατα. 

Δε χρειάζεται να έχεις όλες τις απαντήσεις. Δενχρειάζεται να γίνεις ψυχολόγος. Αυτό που χρειάζεται είναι να δείξεις κατανόηση και αποδοχή. Να “γιορτάζεις” κάθε μικρή προσπάθεια: «Σε ευχαριστώ που ήρθες μαζί μου. Ξέρω ότι δεν ήταν εύκολο». Αυτές οι λέξεις μπορεί να φανούν μικρές σε εσένα, αλλά για τον άλλον είναι σαν αγκαλιά. Το κοινωνικό άγχος δεν εξαφανίζεται με μια φράση, αλλά μπορεί να γίνει πιο ανεκτό όταν νιώθεις ότι δεν είσαι μόνος και το να είσαι φίλος σημαίνει ακριβώς αυτό: να μένεις εκεί, όχι για να κρίνεις ή να “διορθώσεις”, αλλά για να σταθείς δίπλα. 

Οι άνθρωποι που ζουν με κοινωνικό άγχος δεν χρειάζονται συμβουλές-κλισέ. Χρειάζονται αλήθεια, κατανόηση και χώρο. Σταμάτα λοιπόν να λες αυτά τα πέντε πράγματα και ξεκίνα να λες το πιο απλό, το πιο δυνατό: «Σε βλέπω. Σε καταλαβαίνω. Είμαι εδώ». 

*Με πληροφορίες από το TIME.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.