Σε ένα επεισόδιο του And Just Like That, της συνέχειας της σειράς Sex and the City, υπάρχει μια σκηνή όπου η Charlotte αποδοκιμάζει τους λεσβιακούς πειραματισμούς της Miranda με το queer είδωλο Che Diaz, λέγοντας: «Δεν είσαι αρκετά προοδευτική για κάτι τέτοιο. Περνάς κρίση μέσης ηλικίας – θα έπρεπε απλώς να είχες βάψει τα μαλλιά σου!». Τον τελευταίο καιρό, σκεφτόμουν την περίπτωση της Charlotte. Ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι αρχίζω να καταλαβαίνω ότι όταν σε μια σχέση το ερωτικό σφυροκόπημα αρχίζει να καταλαγιάζει σαν λαμπερό ηλιοβασίλεμα που δύει, το πάθος, ο ρομαντισμός, η σεξουαλική έκσταση, και η αίσθηση ότι πρωταγωνιστείς σε ερωτικό μιούζικαλ, είτε σε μια ποιοτική ταινία πορνό, αντικαθίσταται από την σκληρή πραγματικότητα, την βαρετή καθημερινότητα, και συζητήσεις επί συζητήσεων με τον σύντροφό σου για το πως θα βάλετε τα θεμέλια στο πιθανό μέλλον της συνεργασίας σας, πόσα παιδιά θα κάνετε και ότι ήρθε ο καιρός να γνωρίσεις τα πεθερικά σου.

Πιάνω τον εαυτό μου να αναρωτιέται πώς φτάσαμε να κατανοούμε και να αποδεχόμαστε συλλογικά σαν κοινωνία τη μονογαμία ως το κυρίαρχο οικογενειακό πρότυπο. Υποθέτω ότι  αυτός ο προβληματισμός έχει να κάνει με το γεγονός ότι στην Αθήνα, ένα μέρος όπου υπάρχει μια καθόλου ευκαταφρόνητη μερίδα ανθρώπων που ο τρόπος ζωής τους παρεκκλίνει από τις κυρίαρχες οικογενειακές δομές, και περιβάλλομαι από ανθρώπους των οποίων η προσέγγιση των σχέσεων είναι συχνά αντισυμβατική. Το ίδιο ισχύει σίγουρα και για άλλες, διεθνείς, πόλεις.

Eδώ, σε αυτήν ακριβώς την πόλη, έχουμε γίνει πολλάκις μάρτυρες τρυφερών και επιτυχημένων συναινετικών μη μονογαμικών σχέσεων. Στον σημερινό κόσμο -τουλάχιστον στο διαδίκτυο- φαίνεται ότι όλοι επιλέγουν να συμμετέχουν σε ανοιχτές σχέσεις, από το περιστασιακό swinging μέχρι την ελευθερία των σχέσεων. Το GayTwitter όπως και το Grindr, το Sniffies, το Tinder και όλες οι άλλες εφαρμογές που χρησιμοποιούνται για γνωριμίες, ερωτικές συνευρέσεις και την εύρεση συντρόφων, κατακλύζονται από παράπονα για την πληθώρα ημιδιαθέσιμων χρηστών.

Μερικοί από τους στενούς μου φίλους, οι οποίοι βρίσκονται σε μονογαμικές σχέσεις πολλών ετών, εξερευνούν νέους τρόπους για να παραμείνουν πιστοί στην αγάπη που νιώθουν για τους συντρόφους τους, τιμώντας παράλληλα τη δική τους σεξουαλικότητα και ανάπτυξη. Δεν πρόκειται για εξαπάτηση – απλώς για έναν νέο τρόπο εξερεύνησης και οικοδόμησης μιας σχέσης. Μια προοδευτική επιλογή, τουλάχιστον από τη δική μου οπτική γωνία. Όμως, παρ΄όλο που μας αρέσει να φλερτάρουμε με την ιδέα του ανοίγματός μας ως κοινωνία και μας εξιτάρει ιδιαιτέρως η ιστορία πειραματισμού και ανακάλυψης των τριών hot φοιτητών που κορυφώνεται με τη διάσημη σκηνή στην μπανιέρα στους Ονειροπόλους του Bernarno Bertolucci, ή οι ροκ εν ρολ περιπέτειες των τριών νεαρών που δοκιμάζουν τα όριά τους στο Doom Generation, ωστόσο, (πάρτε για παράδειγμα το τρίο του Gossip Girl, Evan Mock, Emily Alyn Lind και Thomas Doherty, και την εστίαση αυτής της σεζόν στις δυσκολίες της σχέσης τους) η πολυγαμία εξακολουθεί να έχει τις δικές της δυσκολίες.

Ποια είναι η πραγματική κατάσταση της μονογαμίας ως πολιτισμικής έννοιας και ιδεολογίας στην υφιστάμενη οικονομία; Βρίσκεται απλώς σε μια περίοδο αποτυχίας; Το μέλλον ανήκει όντως στην πολυγαμία; Αν τα ζευγάρια, στις μέρες μας, περισσότερο από ποτέ, εξερευνούν τις ανοιχτές και αντισυμβατικές σχέσεις – σεξουαλικές, ρομαντικές ή άλλες – είμαστε αρκετά προοδευτικοί και ανοιχτόμυαλοι για να το αποδεχτούμε μια τέτοια αλλαγή ή μήπως θα έπρεπε απλώς να βάψουμε τα μαλλιά μας;

H μη μονογαμία είναι πανταχού παρούσα στην ποπ κουλτούρα αυτή τη στιγμή, καταδεικνύοντας ότι ίσως τελικά οι σχέσεις είναι ακριβώς αυτό – ρυθμίσεις και διακανονισμοί που μπορούν, με την πάροδο του χρόνου και με την κατάλληλη διαπραγμάτευση, να τροποποιηθούν ώστε να αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ανάγκες των εμπλεκόμενων μερών.

«Η στάση απέναντι στα ραντεβού αλλάζει και υπάρχει μια αισθητή στροφή προς την κατεύθυνση ότι οι άνθρωποι ασκούν και εξερευνούν δομές των σχέσεών τους πέρα από τη μονογαμία», λέει η γυναίκα πίσω από το Feeld, μια εφαρμογή που περιγράφεται ως «το παλάτι των απολαύσεων και της εξερεύνησης». Το σλόγκαν τους, «γίνετε μέλος μόνοι ή με σύντροφο για να βρείτε εραστές και φίλους», μοιάζει με πονηρή και συνάμα ζεστή πρόσκληση. Η ίδια και ο σύντροφός της ξεκίνησαν το ταξίδι αυτό από την επιθυμία τους για ελευθερία στη δική τους σχέση. Μετά από δύο χρόνια μαζί, αποφάσισαν να εξερευνήσουν δομές πέρα από τη μονογαμία. «Ανακάλυψα ότι δεν υπάρχουν οδηγοί για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια σχέση έξω από την παραδοσιακή μονογαμική δομή», λέει η ίδια. Και δεν είναι η μόνη.

Στην πραγματικότητα, στα πέντε χρόνια από τότε που ξεκίνησαν την εφαρμογή, 1 στους 3 Αμερικανούς ανοίχτηκε στην ιδέα της ηθικής μη μονογαμίας (ENM), σύμφωνα με την έρευνα του Feeld, και από το 2020, η επιθυμία για πολυγαμία έχει αυξηθεί δραματικά με 240% περισσότερους ανθρώπους να προσθέτουν την επιλογή στο προφίλ τους. Για κάποιο κόσμο η μη μονογαμία ήταν πάντα η φυσική του προσέγγιση στις ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις. «Αν το αναλύσω, είμαι μονογαμική στο ρομαντικό επίπεδο, αλλά στο σεξουαλικό όχι», λέει. Λίγο πριν την πανδημία ή και κατά τη διάρκειά της, πολλά ζευγάρια ανοίχτηκαν σε αυτό το «άγνωστο έδαφος», όχι φυσικά, χωρίς δισταγμούς.

Η απιστία θα είναι πάντα απιστία, αλλά με κανόνες τόσο ευέλικτους όσο οι σύντροφοι σε μια σχέση είναι πρόθυμοι να τους κάνουν, ίσως τα ζευγάρια που τους εξερευνούν μαζί, είναι πιο πιθανό και να παραμείνουν μαζί. Δεδομένης της ριζικής αμφισβήτησης που έχει βιώσει η κοινωνία μας την τελευταία δεκαετία – αποτινάσσοντας τόσο τα θρησκευτικά όσο και τα πατριαρχικά έθιμα – έχουμε γίνει άνετοι με το να σπρώχνουμε τα καθιερωμένα όρια των σχέσεων.

Πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν μια φυσική ανάγκη να ανήκουν σε μια κοινότητα. Στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία, περνάμε τόσο πολύ χρόνο στη δουλειά που πολλοί από εμάς δεν είναι τόσο μπλεγμένοι στην κοινότητα όσο ήταν οι πρόγονοί μας. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με ιστορικούς και ανθρωπολόγους, η πολυγαμία ήταν ένα αρκετά φυσικό μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Το 2003 επιστήμονες του περιοδικού New Scientist πρότειναν ότι μέχρι πριν από 10.000 χρόνια, «τα περισσότερα παιδιά είχαν τεκνοποιηθεί από συγκριτικά λίγους άνδρες». Η μονογαμία παρέχει ασφάλεια. Και είναι επίσης το θεμέλιο της πατριαρχικής μηχανής.

Αλλά στον σημερινό κόσμο έχουμε επιλογές. Πάρα πολλές, για την ακρίβεια. Φορτωμένοι με την κόπωση των αποφάσεων, οι Millennials και Γενιά Z έχουν βαρεθεί να τους υποδεικνύουν το ποιοι πρέπει να είναι και πώς να το κάνουν. Οι νέοι έχουν κουραστεί από τα κουτάκια και τα «πρέπει». Έτσι, αντί γι’ αυτό, στρεφόμαστε στην εξερεύνηση, συχνά με γνώμονα την επιθυμία μας να αμφισβητούμε τα πάντα.

Η μεγαλύτερη παρανόηση γύρω από την συναινετική πολυγαμία είναι η έλλειψη δέσμευσης ή η αδυναμία να παραμείνουν πιστοί. Αλλά η αλήθεια είναι ότι, προκειμένου να συμμετέχει κανείς σε αυτά τα περίπλοκα δίκτυα σχέσεων, απαιτείται ένα προχωρημένο επίπεδο ειλικρίνειας. Η συναινετική μη μονογαμία απαιτεί πολλή ενδοσκόπηση, επικοινωνία και ενσυναίσθηση. Η τελειοποίηση αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο σε όλους τους τομείς της ζωής των ανθρώπων που κάνουν μια τέτοια επιλογή. Υπάρχουν ορισμένες αξίες που όλοι μπορούμε να αναζητήσουμε σε κάθε είδους σχέση, όπως ο σεβασμός, η ευγένεια και η φροντίδα. Οι βασικές αρχές μιας σχέσης δεν αλλάζουν πραγματικά, ανεξάρτητα από το στυλ ή τη μορφή της.

Ανεξάρτητα από την προσωπική μας κατανόηση ή άποψη για τις μη μονογαμικές σχέσεις, ένα πράγμα είναι σαφές – οφείλουμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας προτού εμπλακούμε σε οποιοδήποτε είδος ρομαντικής ή σεξουαλικής συμφωνίας. Οι σχέσεις μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια μας κάθε μέρα – από μια στατική κατάσταση σε μια δυναμική εξερεύνηση, με άφθονο χώρο για προσωπική ανάπτυξη. Όσο περισσότερο χρόνο περνάμε εξερευνώντας τις σκοτεινές και συχνά προστατευμένες γωνιές του συντρόφου μας και αντίστροφα, νιώθουμε τη σχέση μας να εξελίσσεται σε πραγματικό χρόνο. Το πώς θα φανεί αυτό στις σχέσεις μας, είναι ακόμα άγραφο.

Το μόνο σίγουρο πάντως είναι, πως πέρα από την πολυγαμία και την πολυερωτικότητα, η συζήτηση γύρω από ζητήματα φύλου, σεξουαλικότητας, ταυτότητας κοκ, δείχνει ότι τα παραδοσιακά μοντέλα σεξουαλικότητας και σχέσεων, η «πατριαρχική μηχανή» όπως αναφέρθηκε παρακάτω, περνά βαθιά κρίση, και είναι αυτή η κρίση ακριβώς που απελευθέρωσε όλους αυτούς τους πειραματισμούς. Για να το θέσουμε απλά, δεν ξέρουμε αν η πολυγαμία ή αυτό που γενικά και αόριστα ονομάζεται «queer» θα δουλέψει κοινωνικά και θα είναι το επόμενο μοντέλο σχέσεων της κοινωνίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η παραδοσιακή πατριαρχία, με ό,τι συνεπάγεται, δεν δουλεύει πια.