«Ο κήπος είμαι που άλλοτε με τ’ άνθη του ευωδούσε / κι εγέμιζε με χαρωπό τιτίβισμα πουλιών, / που με κρυφομιλήματα και ψίθυρο φιλιών, / τη νύχτα, στη σκιάδα του, η αγάπη επερπατούσε».

Αυτή είναι η πρώτη στροφή από το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη [Ο κήπος είμαι που άλλοτε]. Περνώντας τακτικά από τον Εθνικό Κήπο, καθώς μένω Παγκράτι και η διαδρομή μέσα απ΄ αυτόν είναι ένα καταπράσινο και ευχάριστο shortcut για το κέντρο, έχω πάντα την αίσθηση ότι κήπος είναι 50% αυτό που βλέπουμε και 50% αυτό που δεν βλέπουμε. Δεν βλέπουμε πάντα τα πουλιά που φωλιάζουν στα δέντρα αλλά ακούμε το τιτίβισμά τους, δεν βλέπουμε τα μυριάδες μικρά έντομα που ζουν όλη τους τη σύντομη ζωή τους μέσα στον κήπο, συχνά δεν «βλέπουμε» ούτε τους ανθρώπους άστεγους ή μη που βρίσκουν καταφύγιο εκεί.

Το σύμπαν του Εθνικού Κήπου, ένας παράλληλος κόσμος, μια καρδιά που χτυπά σταθερά και καθησυχαστικά μέσα στην καρδιά της πόλης, είναι το ιδανικό περιβάλλον για να φιλοξενήσει την έκθεση Seeing the Invisible. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση επαυξημένης πραγματικότητας που υλοποιείται σε συνεργασία με βοτανικούς κήπους παγκοσμίως.  Η έκθεση ξεκίνησε το 2021 με την πρωτοβουλία των Βοτανικών Κήπων της Ιερουσαλήμ σε συνεργασία με το Outset Contemporary Art Fund και την υποστήριξη του Jerusalem Foundation. Το διάστημα 2022-2023 παρουσιάζεται στον Εθνικό Κήπο Αθηνών και συγχρόνως σε δέκα βοτανικούς κήπους σε όλο τον κόσμο: στον Βοτανικό Κήπο Αδελαΐδας (Αυστραλία), στο Eden Project (Αγγλία), Gardens by the Bay (Σιγκαπούρη), στους Βοτανικούς Κήπους της Ιερουσαλήμ (Ισραήλ), στους Βοτανικούς Κήπους Marie Selby, στο Historic Spanish Point Campus (ΗΠΑ), στον Κήπο της Εταιρείας Οπωροκηπευτικών της Μασαχουσέτης στο Elm Bank (ΗΠΑ), στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Τορόντο (Καναδάς), στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, στο Austin Lady Bird Johnson Wildflower Center (ΗΠΑ) και στον Εθνικό Βοτανικό Κήπο Walter Sisulu (Νότια Αφρική).

Σε όλους τους παραπάνω κήπους παρουσιάζονται ταυτόχρονα τα ίδια έργα τέχνης. Πώς γίνεται αυτό; Γίνεται από τη στιγμή που τα έργα είναι προϊόντα augmented reality δηλαδή ψηφιακά στοιχεία που προβάλλονται στο φυσικό περιβάλλον με περιορισμένη αλληλεπίδραση. Για να μπορέσει ο επισκέπτης να δει τα έργα πρέπει να κατεβάσει τη δωρεάν εφαρμογή Seeing the Invisible στο κινητό ή στο τάμπλετ του (ιδανικά πριν να επισκεφθεί τον κήπο) και να ακολουθήσει μερικές απλές οδηγίες. Θα χρειαστεί αρχικά να δώσετε πρόσβαση στην υπηρεσία εντοπισμού της τοποθεσίας (GPS) και στην κάμερα της συσκευής σας.

Κατόπιν θα πρέπει να συνδεθείτε σε Wi-Fi ή ανοίξτε τα δεδομένα της συσκευής σας για να εμφανιστεί σωστά ο χάρτης της έκθεσης. Αφού εμφανιστεί, δεν χρειάζεται να είστε συνδεδεμένοι για να λειτουργεί η εφαρμογή. Μετά περιηγηθείτε στον κήπο με βάση τον χάρτη που υποδεικνύει η εφαρμογή. Όταν βρεθείτε στο σημείο που «βρίσκεται» ένα έργο δεν θα το δείτε μπροστά σας αλλά θα δείτε στην οθόνη της συσκευής την ένδειξη ότι εδώ βρίσκεται το έργο, θα πατήσετε την οθόνη σύμφωνα με την υπόδειξη, θα εμφανιστεί ένας μικρός κύκλος και αφού τον επιλέξετε θα δείτε το έργο στην οθόνη μέσα στο περιβάλλον του κήπου. Από εκεί και πέρα μπορείτε να αλληλεπιδράσετε είτε πλησιάζοντας το σημείο είτε παίρνοντας μια απόσταση, πράγμα που είναι απαραίτητο για τα έργα που έχουν μεγάλο μέγεθος. Μπορείτε να τα φωτογραφίσετε και μπορείτε να φωτογραφηθείτε μαζί τους.

Μπορείτε να δείτε συνολικά δεκατρία έργα επαυξημένης πραγματικότητας καταξιωμένων διεθνών καλλιτεχνών που φιλοξενούνται στην έκθεση σε όλους τους κήπους, όμως για την έκθεση στην Ελλάδα, έγινε ανάθεση ενός νέου έργου σε μία Ελληνίδα καλλιτέχνιδα με αποτέλεσμα ο Εθνικός Κήπος να είναι ο μοναδικός συμμετέχων κήπος που παρουσιάζει το 14ο έργο. Το συγκεκριμένο έργο είναι η «Νέα Ζωή» της Λουκίας Αλαβάνου, που φέτος εκπροσωπεί την Ελλάδα στη 59η Μπιενάλε της Βενετίας με το έργο εικονικής πραγματικότητας «Αναζητώντας τον Κολωνό».

Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες καλλιτέχνες είναι οι Refik Anadol, El Anatsui, Ori Gersht, Isaac Julien CBE RA, Mohammed Kazem, Sigalit Landau, Daito Manabe, Sarah Meyohas, Mel O’Callaghan, Pamela Rosenkranz, Timur Si-Qin, Jakob Kudsk Steensen, Ai Weiwei.

Προσωπικά θεωρώ ότι το έργο της ελληνίδας καλλιτέχνιδας είναι ένα απ΄αυτά που ξεχωρίζουν. Η Λουκία Αλαβάνου σχολιάζει για το έργο της: «Αυτό το έργο επαυξημένης πραγματικότητας είναι το αποτέλεσμα ενός διαλόγου με παιδιά της περιθωριακής κοινότητας Ρομά της Νέας Ζωής, ενός αχαρτογράφητου τοξικού ερημότοπου στην περιφέρεια της Δυτικής Αττικής. Ένας δυστοπικός κόσμος, φτιαγμένος από οπτικά και ακουστικά στοιχεία που μολύνουν το καθημερινό τους τοπίο μετασχηματίζεται σε μια πράσινη ου-τοπία, έναν μη-τόπο που αντλεί στοιχεία από τις ζωγραφιές των παιδιών, από τα οποία ζητήθηκε να περιγράψουν πώς θα ονειρεύονταν να μοιάζει η γειτονιά τους. Το έργο τονίζει πόσο επιτακτικό είναι να ακούσουμε αυτές τις περιθωριακές φωνές και να τις φέρουμε στο κέντρο της πόλης, προτείνοντας ότι το τραυματικό “Πραγματικό” μπορεί να αναθεωρηθεί μέσω του “Φανταστικού” και ότι το αόρατο μπορεί να γίνει ορατό. Τι θα συνέβαινε αν ένα γκέτο δίπλα σε μια χωματερή γινόταν ένας καρπερός κήπος από πεπιεσμένο χαρτί σχεδιασμένος από επτάχρονα παιδιά Ρομά;».  Ενδιαφέρον είναι ότι το έργο μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας γι’ αυτό αξίζει να του αφιερώσετε λίγα λεπτά παραπάνω.

Για το τι είναι ύλη αλλά και ιδιοκτησία θέτει τον προβληματισμό η επαυξημένη πραγματικότητα και μόνο με την ύπαρξη της αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα θέματα που απασχολούν τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες. Όπως διευκρίνισε και η διευθύντρια της Outset Greece, Άρτεμις Σταματιάδη «Η έκθεση θίγει κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας όπως η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, το αποτύπωμα της τεχνολογίας και η συμπεριληπτική στάση ζωής. Η συνύπαρξη των έργων αυτών με το μοναδικό περιβάλλον του Εθνικού Κήπου, δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για μια διαδραστική εμπειρία».

Άλλο ένα έργο που ξεχώρισα και βρήκα ιδιαίτερα διασκεδαστικό είναι εκείνο του Ιάπωνα Daito Manabe, που παρουσιάζει μια ατελείωτα χορεύουσα ψηφιακή φιγούρα, που συνεχώς μεταμορφώνεται σε νέα σχήματα, ξεπερνώντας κάθε λογική της φυσικής και των νόμων του σύμπαντος. Πώς όμως χορεύει αυτή η φιγούρα; Στην ουσία βλέπουμε τα ακατέργαστα δεδομένα εγκεφαλικών κυμάτων που εξάγονται από μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου του καλλιτέχνη και μεταφέρονται σε ψηφιακή κίνηση που κατευθύνει και χορογραφεί το τρισδιάστατο σαρωμένο ανθρώπινο σώμα του Manabe, μαζί με οπτικούς θορύβους και δυσλειτουργίες που δημιουργούνται από σκέψεις που αποσπούν την προσοχή στον εγκέφαλο. Το έργο παρουσιάζει έτσι μια νέα πιθανή σχέση μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματος, δίνοντας έμφαση στην ικανότητα του νου να κινείται στο άπειρο, ενώ το σώμα εξακολουθεί να υπόκειται σε φυσικούς περιορισμούς κίνησης, βαρύτητας, όγκου, σχήματος και μορφής.

Εν κατακλείδι την έκθεση νομίζω ότι θα την ευχαριστηθούν περισσότερο παιδιά που έχουν ταυτόχρονα μεγάλη οικειότητα με τις νέες τεχνολογίες και μια πιο ελευθεριακή αίσθηση του χώρου και αποδοχή του φανταστικού μέσα στο πραγματικό. Το θετικό είναι ότι το Σαββατοκύριακο των εγκαινίων δηλαδή στις 22 και 23 Οκτωβρίου θα υπάρχουν άνθρωποι στον χώρο του Εθνικού Κήπου για να καθοδηγήσουν τους επισκέπτες για να χειριστούν σωστά την εφαρμογή και να περιηγηθούν στην έκθεση. Αν είστε ανάμεσα σε αυτούς που θα επισκεφθούν το Seeing the Invisible φροντίστε να πάρετε μαζί σας ακουστικά, αρκετά από τα έργα έχουν και ηχητικά στοιχεία, και φορτισμένη συσκευή. Επίσης, χρήσιμο είναι να ξέρετε η εφαρμογή προϋποθέτει κινητό με 4GB μνήμη το ελάχιστο, και λειτουργικό σύστημα Apple iOS 11 ή Android 9.0 Pie (API 28) και ότι υποστηρίζεται εξίσου το ίδιο σε  iPads & Tablets που φέρουν τα  ίδια χαρακτηριστικά.

Info: Ημερομηνία εγκαινίων: 22 & 23 Οκτωβρίου 2022 (από τις 10:30 π.μ. μέχρι τη δύση του ηλίου). Διάρκεια έκθεσης: Οκτώβριος 2022 – Σεπτέμβριος 2023. Ώρες επίσκεψης: τις ώρες λειτουργίας του Εθνικού Κήπου (από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου).