Με τους καλλιτέχνες που συνεργάζεται ο Ζωγράφος δημιουργεί βαθιές σχέσεις γιατί εκεί πιστεύει ότι βρίσκεται όλη η ουσία της οποιαδήποτε συνεργασίας για εκείνον. Δεν του αρέσουν τα επιφανειακά πράγματα. Ίσως τον πετύχεις με αλάρμ μπροστά από ανθισμένες αμυγδαλιές να γράφει στίχους ή να κρατάει σημειώσεις γιατί κάτι του έκανε κλικ.
Πάντα όταν του δίνεται μια ευκαιρία δεν την βλέπει με καχυποψία και αρνητισμό. Μένει στο Αιγάλεω, εμπνέεται από τη γειτονιά του, όπως λέει, αλλά τα τραγούδια του μπορούν να σε ταξιδέψουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Μια ήσυχη ταράτσα της Αθήνας ήταν το ιδανικό σημείο για να ανακρίνω το Ζωγράφο. Και να τι έμαθα…
– Tι θυμάσαι από την πρώτη φορά που ξεκίνησες να κάνεις ραπ;
Κάπου στο 1999, είχα ένα φίλο που έμενε Γαλάτσι και σπούδαζε ηχοληψία. Είχα μείνει κάποιους μήνες στο χωριό μου και όταν επέστρεψα στην πόλη βρεθήκαμε. Εκείνος έφτιαξε κάποιο beat, εγώ είχα κάτι στιχάκια σαν σημειώσεις ημερολογίου κι εκείνος κάτι άλλα, δικά του. Ηχογραφήσαμε στον υπολογιστή του, με μικρόφωνο και ακουστικά, σε κασέτα. Έτσι έγραψα τα πρώτα 4-5 κομμάτια. Θυμάμαι ότι μετά ήρθα σπίτι, την άκουγα και δεν μπορούσα να καταλάβω αν αυτή ήταν όντως η φωνή μου. Φυσικά την κασέτα την έχω ακόμα και την έχω ψηφιοποιήσει.
– Έχεις μεγαλώσει στο Αιγάλεω. Τι ρόλο έπαιξε η γειτονιά σου για ν’ ασχοληθείς με το hip-hop;
Πιστεύω ότι θα το έκανα σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν ήμουν. Άλλωστε το hip-hop δεν το γνώρισα στο Αιγάλεω, αλλά στο χωριό μου. Πολλοί από το χωριό που είχαν πάει μετανάστες στην Αμερική και στον Καναδά, ερχόντουσαν τα καλοκαίρια με τα παιδιά τους τα οποία άκουγαν ραπ και ήταν τα πρώτα CD που πέσανε στα χέρια μου. Eminem πρώτη φορά στο χωριό άκουσα, το “Infinite”, και γυρνώντας στην Αθήνα έψαχνα να το αγοράσω. Σε όλη αυτή την αναζήτηση, είδα μια αφίσα Hip-Hop Live στο Αιγάλεω στο 8 Δυτικά με 15 συγκροτήματα και πήγα. Εκεί γνώρισα τους σημερινούς Rationalistas, ξεκινήσαμε να κάνουμε παρέα και μπήκα στο συγκρότημα. Σήμερα, έχω κάτι που το είχα πολλά χρόνια σε μικρότερο βαθμό, πλέον το έχω φτάσει σε πολύ ανώτερα επίπεδα, δηλαδή νιώθω ότι έχω δύο εγκεφάλους. Ο ένας λειτουργεί κανονικά μέσα στη μέρα προσαρμοσμένος στη δουλειά και σε ό,τι έχω να κάνω. Ο άλλος λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και κάθε πληροφορία που δέχεται τη μετατρέπει σε μία ιδέα για μουσική.
– Τι σε εμπνέει να γράψεις;
Θα το πιάσω από την ερώτηση που μου έκανες πριν. Η περιοχή μου με εμπνέει να γράφω. Τα πρώτα πράγματα που έκατσα ν’ ακούσω για να πάρω samples ήταν η λαϊκή μουσική. Το γεγονός ότι είμαι από την ίδια περιοχή με τον Ζαμπέτα, τη Μοσχολιού, ή τον Παγιουμτζή το ένιωθα σαν μια κληρονομιά που πρέπει να τιμήσω, να σεβαστώ και να την “εκσυγχρονίσω”. Θεωρώ λοιπόν ότι μ’ εμπνέει ό,τι εμπνέει τον κάθε άνθρωπο. Από τη δουλειά, τους φίλους, και την οικογένειά μου μέχρι την κοπέλα μου, άλλους καλλιτέχνες… Η φύση, βιβλία που διαβάζω, ταινίες. Κάθε λέξη που θα μου κάνει κλικ, κάθε τοπολαλιά, ένα γυναικείο όνομα. Όλα αυτά τα γράφω για να μην τα ξεχάσω και για να τα χρησιμοποιήσω κάποια στιγμή.
– Αυτά τα 2.5 χρόνια με περιορισμούς, χωρίς συναυλίες και καλλιτεχνικά δρώμενα, πώς ήταν για σένα; Δημιούργησες περισσότερο;
Τα χρόνια της καραντίνας τα πέρασα ωραία, αν και όπου το λέω με κοιτάνε περίεργα. Πρώτον συνέχισα να δουλεύω, και καταλαβαίνω όσους δεν δούλευαν τι φρίκη μπορεί να έφαγαν. Έβγαινα για διανομή σε μία έρημη πόλη και ειδικά το χειμώνα γυρνούσα σπίτι μαγκωμένος. Δημιουργικά η πρώτη καραντίνα με σκότωσε και κατάλαβα ότι όσο κι αν πάλευα να κρατήσω ακμαία τη δημιουργικότητα μου δεν γινόταν και μάλλον κακό έκανα στον εαυτό μου, οπότε αφέθηκα. Είπα άστο, απόλαυσε την αδράνεια, δες ταινίες, και χαλάρωσε, κάποια στιγμή θα σου βγει. Πράγματι μου βγήκε λίγο πριν τη δεύτερη καραντίνα και από τότε δεν έχω σταματήσει, γράφω κάθε μέρα.
– Πρόσφατα συνεργάστηκες με τον Λεωνίδα Μπαλάφα στο “Σ’ αναζητώ”. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Αυτή είναι μια πολύ ωραία ιστορία. Όλα ξεκίνησαν με το “Ανθίζουν οι αμυγδαλιές”. Όταν το έγραψα τραγούδησα εγώ το ρεφρέν αλλά δεν μου άρεσε καθόλου. Πήγα τότε σε μία συναυλία των Razastarr και άκουσα τον Θοδωρή Καρέλα. Μιλήσαμε, με κάλεσε στη Μπουάτ Απανεμιά όπου γνωριστήκαμε και κανονίσαμε μια ηχογράφηση. Πέρασε ο καιρός, και ο Qbon έπιασε δουλειά στο Hotbox Studio. Πάει μια μέρα εκεί ο Πάνος Δημητρόπουλος και ακούει τις “Αμυγδαλιές”. Αυτός έτυχε να είναι ο άνθρωπος που έχει τη Μπουάτ Απανεμιά. Μιλήσαμε με βιντεοκλήση και κάπως αργότερα μπήκε στη διαδικασία να με ψάξει. Άκουσε τα τραγούδια μου, είδε ότι έχουμε μια στιχουργική συγγένεια, με πήρε τηλέφωνο και μου πρότεινε να ξεκινήσουμε ένα project με δικούς μας ανθρώπους που ταιριάζουν τα χνώτα μας. Ο πρώτος που θέλαμε από κοινού και ήταν μέσα σε όλο αυτό ήταν ο Λεωνίδας. Ήθελα χρόνια να συνεργαστώ μαζί του και χαίρομαι γιατί από την πρώτη χειραψία ήταν σαν να γνωριζόμασταν από καιρό. Στο κομμάτι αυτό συμμετέχει ο Μανώλης Πάππος, θρύλος του λαϊκού τραγουδιού, και αυτή θεωρώ ότι είναι η πιο σημαντική συνεργασία μου μέχρι τώρα.
– Με ποιους καλλιτέχνες εκτός της hip-hop σκηνής θα ήθελες να συνεργαστείς;
Μου αρέσουν πάρα πολύ ο Θοδωρής Κοτονιάς, η Μαρία Παπαγεωργίου, η Βιολέτα Ίκαρη, ο Γιώργος και ο Νίκος Στρατάκης, ο Ζερβάκης, η Ελεονώρα Ζουγανέλη και ο Απόστολος Ρίζος. Είναι άτομα της γενιάς μου και περισσότερο μ’ αυτούς θα ήθελα να δουλέψω, γιατί είμαστε πάνω κάτω στην ίδια ηλικία και αποτελούμε την επόμενη γενιά, μουσικά.
“Μου αρέσει η αντίφαση στη ζωή μου. Μένω στην Αθήνα στο Αιγάλεω αλλά ταυτόχρονα αυτά που γράφω είναι λες και μένω αλλού και έχει τύχει πολλές φορές να μου στέλνουν “Να σου πω, όταν έρθεις Αθήνα στείλε να βρεθούμε.” Αυτό σημαίνει ότι κάτι έχω κάνει καλά.”
– Η ποιητική σου συλλογή “Through Clouds” κυκλοφορεί από το βρετανικό εκδοτικό οίκο OnTime Books. Πώς νιώθεις που τα ποιήματά σου ταξίδεψαν εκτός Ελλάδας και μεταφράστηκαν;
Αυτό επί της ουσίας είναι ένα δώρο της φίλης μου της Μαρίας σε μένα, η οποία αγαπάει πολύ τον τρόπο που γράφω. Ξεκίνησε να εργάζεται στον εκδοτικό οίκο OnTime Books και σκοπός τους είναι να προωθήσουν Έλληνες δημιουργούς στο εξωτερικό. Έτσι η Μαρία αντέγραψε τους στίχους από τα τραγούδια μου στο ΥouΤube και τους το έστειλε ως πρόταση. Tους άρεσαν και μου πρότειναν να το εκδώσουν. Κατάφεραν και έκαναν ομοιοκαταληξία στα αγγλικά που δεν είναι εύκολο να το κάνεις. Η αλήθεια είναι ότι δεν το έχω πολυδιαφημίσει γιατί το έκανα για να δουλέψει έξω. Θα μου πεις τώρα και τι θα γίνει. Το ‘κανα και για πάρτη μου να το ‘χω μεταφρασμένο και ποτέ δεν ξέρεις. Είναι μια ξεχωριστή εμπειρία την οποία απόλαυσα, έμαθα διάφορα πράγματα.
– Ένα στίχο τραγουδιού που θα έκανες γκράφιτι σε τοίχο;
Θα έκανα σ’ ένα τοίχο όλο το 2ο κουπλέ του ΔΠΘ από το κομμάτι με τον MC Yinka “Στο προσκεφάλι σου”.
– Σε ποια εποχή και πόλη θα ήθελες να έχεις ζήσει;
Είναι πάρα πολλές οι εποχές και αντίστοιχα οι πόλεις που θα ήταν τέλεια να ζεις. Για παράδειγμα θα ήθελα να ζήσω στο Παρίσι την Μπελ Επόκ εποχή. Πιο πολύ όμως θα ήθελα να ζήσω στην Αθήνα το Χρυσό αιώνα του Περικλή, να δω τον Παρθενώνα να φτιάχνεται.
– Ποια είναι τα επόμενα σου βήματα; Υπάρχει δισκογραφία στα σκαριά;
Λοιπόν, έχω τελειώσει το δίσκο με τον Wise Dopes που θα λέγεται “Πυρίτιδα και Δυόσμος”. Νιώθω ότι αν δεν βγάλω αυτό το δίσκο δεν μπορώ να προχωρήσω σε άλλον, τον δούλευα τέσσερα χρόνια. Έχω ένα δίσκο που δουλεύω με τον Ghetto Rock για να βγει το Σεπτέμβρη και άλλον ένα με τον Qbon ο οποίος θα λέγεται “Τα τραγούδια της Νύχτας”. Έχω ένα project με τον Λεωνίδα Μπαλάφα και άλλους που είναι να μπουν. Επίσης, ένα τραγούδι με τα Στρατάκια (Γιώργο και Νίκο). Έχω αρχίσει άλλους δύο δίσκους πειραματικά, ένα με νησιώτικα rap και ένα με spoken word απαγγελίες, που τα δουλεύω στους ρυθμούς μου για να ξεφεύγω από τ’ άλλα. Γενικά φέτος θα βγάλουμε περίπου 4-5 δίσκους.
– Τελικά αυτή η φλόγα είναι ψυχρή;
Αν και δεν ξέρω αν πρέπει να το αποκαλύψω, θα σου πω γιατί έδωσα αυτό τον τίτλο. Αυτό το κομμάτι το έγραψα τελείως για την πλάκα. Συζητούσα μ’ ένα φίλο πώς φανταζόμαστε την πορεία της ζωής μας, ιδανικά πώς θα τη θέλαμε, και ξεκίνησα να του λέω όλα αυτά. Όταν έφυγε πήρα απλώς το χαρτί και ξεκίνησα να γράφω. Δεν πήγα καν να κάνω ομοιοκαταληξία, απλώς έγραφα ό,τι ήθελα ακούγοντας μουσική. Ξυπνάω την επόμενη μέρα, το διαβάζω και κατάλαβα ότι με λίγες αλλαγές μπορούσε να γίνει κομμάτι. Το παράδοξο ποιο είναι; Σ’ ένα βιβλίο του Λιαντίνη που διάβαζα έλεγε αυτή τη φράση “ψυχρά φλογί” που είναι στίχος του Πινδάρου. Συγκεκριμένα έλεγε “Έφηβος γέρον φλόγα ψυχρή”. Όταν ήρθε λοιπόν η ώρα να βγει αυτό το τραγούδι, λόγω της αντίφασης που ένιωθα μέσα μου του έδωσα αυτό τον τίτλο. Είναι το Φλόγα Ψυχρή η πιο βαθιά μου πληγή, μα όσα μου πήρε το κύμα θα τα επιστρέψει η βροχή.
