Η ιστορία της στρατιωτικής ισχύος αποκαλύπτει μια ανησυχητική τάση: πολλές φορές, η επιδίωξη της προόδου ή της άμυνας έχει οδηγήσει σε υπερβάσεις που αγγίζουν τα όρια της επιστήμης, αλλά ξεπερνούν εκείνα της ηθικής και της ανθρωπιάς. Αυτή η δυναμική, που χαρακτηρίζεται από τη χρήση βίας και καταπίεσης στο όνομα του “καλού”, εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες των στρατηγικών που υιοθετούνται από κράτη και οργανισμούς.

Η στρατιωτική ικανότητα συχνά έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Ωστόσο, ορισμένα πειράματα έχουν ξεπεράσει τα όρια κάθε ανθρωπιάς και ηθικής. Ο ψυχολογικός πόλεμος και τα βιολογικά πειράματα είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου η ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια θυσιάστηκαν για την “πρόοδο”. Το Πρόγραμμα MKUltra της CIA, για παράδειγμα, περιλάμβανε πειράματα με ψυχοδραστικά φάρμακα και μεθόδους ελέγχου του νου, που πραγματοποιήθηκαν χωρίς τη συγκατάθεση των υποκειμένων. Αυτές οι πρακτικές όχι μόνο παραβίασαν θεμελιώδεις ηθικούς κανόνες, αλλά προκάλεσαν επίσης σοβαρές ψυχολογικές και φυσικές βλάβες στους συμμετέχοντες.

Τα πειράματα αυτά δεν περιορίστηκαν μόνο σε στρατιωτικά πλαίσια, αλλά επεκτάθηκαν σε κοινωνικές επιστήμες και ψυχολογία. Ορισμένα από τα πιο ανατριχιαστικά πειράματα, όπως το πείραμα του “Μικρού Άλμπερτ”, δείχνουν πώς οι επιστήμονες, στο όνομα της έρευνας, αγνόησαν τις συνέπειες των πράξεών τους για την ψυχική υγεία των υποκειμένων. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για την ευημερία των συμμετεχόντων υπογραμμίζει την επικίνδυνη σύγκλιση μεταξύ επιστημονικής προόδου και ηθικής παρακμής.

Η ανεξέλεγκτη εξουσία μπορεί να οδηγήσει σε δραματικές επιπτώσεις για την ανθρωπότητα. Πολλά από αυτά τα πειράματα έχουν παραμείνει εκτός του πεδίου της σύγχρονης ιστορίας, ωστόσο οι συνέπειές τους είναι συχνά αισθητές στην κοινωνία. Η ικανότητα των κρατικών μηχανισμών να εκμεταλλεύονται τους πολίτες τους για σκοπούς έρευνας ή στρατηγικής ενίσχυσης θέτει σοβαρούς προβληματισμούς σχετικά με τη διαχείριση της εξουσίας και την ανάγκη για αυστηρούς κανόνες που να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1. ΜΚULtra

Το MKUltra, ένα ανατριχιαστικό πρόγραμμα της CIA που ξεκίνησε το 1953, είχε ως στόχο να εξερευνήσει τον έλεγχο του νου μέσω ακραίων και ανήθικων πειραμάτων. Ο Sidney Gottlieb, ένας χημικός, ήταν επικεφαλής του προγράμματος που δεν θέλησε να σώσει ούτε τους απλούς πολίτες από το να αντιμετωπίζονται ως αρουραίοι. Τους ανάγκασε να πάρουν LSD και να υποστούν ηλεκτροσόκ και ψυχολογικά βασανιστήρια σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ελέγξουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αυτό επεκτάθηκε σε πανεπιστήμια, νοσοκομεία, ακόμη και σε φυλακές όπου ανυποψίαστοι ασθενείς έπαιρναν δόσεις φαρμάκων και δουλεύονταν με χειριστικές τακτικές με αποτέλεσμα να έχουν ολέθρια αποτελέσματα. Ορισμένα υποκείμενα, όπως ο επιστήμονας της CIA Frank Olson, πέθαναν κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες αφού τους χορηγήθηκε κρυφά LSD. Η απανθρωπιά του προγράμματος δεν είχε όρια, καθώς αθώες ζωές καταστράφηκαν στο όνομα της εθνικής ασφάλειας. Όταν τα μυστικά του MKUltra αποκαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1970, έγινε διαβόητο ως ένα από τα πιο φρικτά στρατιωτικά προγράμματα.

2. Η μελέτη Tuskegee για τη σύφιλη

Η μελέτη “Tuskegee” για τη σύφιλη, που ξεκίνησε το 1932, ήταν ένα φρικτό παράδειγμα ιατρικής εκμετάλλευσης. Πάνω από 600 Αφροαμερικανοί άνδρες, κυρίως φτωχοί μεροκαματιάρηδες, υποσχέθηκαν δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, αλλά αντ’ αυτού εξαπατήθηκαν. Τους είπαν ότι τους έκαναν θεραπεία για «κακό αίμα», ενώ η αμερικανική Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας άφησε σκόπιμα 399 άνδρες με σύφιλη χωρίς θεραπεία – ακόμη και όταν η πενικιλίνη έγινε γνωστή θεραπεία το 1947. Σκοπός αυτής της ερευνητικής μελέτης ήταν να εξετάσει συγκεκριμένα τις πτυχές της νόσου που τους επέτρεπαν να προκαλούν τύφλωση, τρέλα, ακόμη και θάνατο. Οι ερευνητές απέκρυψαν τις ανησυχίες και τις πραγματικότητες μέχρι τη στιγμή της αφύπνισης τους, που ήταν το 1972. Μέχρι τότε, η ζημιά είχε γίνει – πάνω από 100 άνδρες πέθαναν και οι οικογένειές τους υπέφεραν. Ο απάνθρωπος χαρακτήρας της μελέτης, η συγκάλυψή της και η παρατεταμένη δυσπιστία που προκάλεσε αντηχούν ακόμη και σήμερα.

3. Επιχείρηση CHAOS

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η “Επιχείρηση CHAOS” εμφανίστηκε ως ένα ακόμη σκοτεινό κεφάλαιο στην προσπάθεια της αμερικανικής κυβέρνησης να ελέγξει τους ίδιους τους πολίτες της. Ξεκίνησε υπό τον πρόεδρο Τζόνσον και συνεχίστηκε από τον Νίξον, η CIA στόχευσε αντιπολεμικές ομάδες, ριζοσπαστικές οργανώσεις, ακόμη και εβραϊκές κοινότητες, όλα σε μια μάταιη προσπάθεια να βρει ξένη επιρροή. Σπάζοντας τα εμπόδια της βίας, έγινε ρουτίνα για τους πράκτορες της κατασκοπείας να διεισδύουν σε ειρηνικές διαδηλώσεις απλών Αμερικανών και να προμηθεύονται τεράστιες ποσότητες προσωπικής τους πληροφορίας. Παραδόξως, μετά από χρόνια παρατήρησης, η επιχείρηση δεν βρήκε κανένα στοιχείο εξωτερικής απειλής. Όταν ο δημοσιογράφος Seymour Hersh αποκάλυψε το CHAOS το 1974, ο στρατός έσπευσε να κρύψει τα λάθη του, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει. Αυτή η αποτυχημένη προσπάθεια ελέγχου της διαφωνίας άφησε μια αμαυρωμένη κληρονομιά, δείχνοντας τη ματαιότητα της κατασκοπείας που τροφοδοτείται από την παράνοια.

4. Πειράματα ακτινοβολίας σε ανθρώπους

Στα μέσα του 20ου αιώνα, τα πειράματα ακτινοβολίας σε ανθρώπους έδιναν μια ανατριχιαστική εικόνα απανθρωπιάς. Χωρίς τη συγκατάθεσή τους, στρατιώτες, κρατούμενοι, ακόμη και παιδιά υποβλήθηκαν σε επικίνδυνα επίπεδα ακτινοβολίας. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και διάφορα ιδρύματα έκαναν κρυφά ενέσεις σε ασθενείς με πλουτώνιο και άλλες ραδιενεργές ουσίες, συχνά με το πρόσχημα της ιατρικής θεραπείας. Οι εμπλεκόμενοι έμειναν με παθήσεις που άλλαζαν τη ζωή τους και μερικές φορές τελείωναν τη ζωή τους. Κρατούμενοι υπέστησαν σοβαρές γενετικές ανωμαλίες μετά από έκθεση σε ακτινοβολία, ενώ εξαθλιωμένες γυναίκες έλαβαν εν αγνοία τους δόσεις ραδιενεργού σιδήρου. Ακόμη και πτώματα νεκρών εκταφιάστηκαν για δοκιμές. Ήταν μια παγκόσμια συμφορά, με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ άλλων σε ιθαγενείς των Νήσων Μάρσαλ και της Βενεζουέλας. Εκτός από τις αρνητικές ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις στους αθώους, η εμπειρία τους αποκάλυψε την εκπληκτική έκταση των ανθρωποθυσιών που διαπράττονται στο όνομα της επιστήμης και του πολέμου.

5. Επιχείρηση Paperclip

Καθώς τελείωνε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ΗΠΑ και η Βρετανία ξεκίνησαν μια μυστική αποστολή με την ονομασία “Επιχείρηση Paperclip”. Δεν ήταν όμως μια ηρωική αποστολή διάσωσης – κάθε άλλο. Ο στόχος ήταν να συγκεντρωθούν τα πιο ταλαντούχα άτομα στη Γερμανία, ιδίως επιστήμονες και μηχανικοί που υπηρετούσαν υπό το ναζιστικό καθεστώς. Μια λίστα – που βρέθηκε σε μια τουαλέτα του Πανεπιστημίου της Βόννης, αποκάλυψε έναν θησαυρό ονομάτων. Με το πρόσχημα των ειδικών υπαλλήλων, περίπου 1.600 από αυτούς τους επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένων διαβόητων προσωπικοτήτων όπως ο Βέρνερ φον Μπράουν, μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ για να αναπτύξουν όπλα και πυραύλους. Παρά τις εντολές του προέδρου Τρούμαν να αποφευχθεί η στρατολόγηση των Ναζί, πολλά αρχεία αλλοιώθηκαν ή κρύφτηκαν. Το ηθικό τίμημα; Αυτοί οι εγκληματίες πολέμου ξέφυγαν από τη δικαιοσύνη, τα εγκλήματά τους διαγράφηκαν, όλα για χάρη της αντιπαλότητας του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ συνέβαλαν στον διαστημικό αγώνα της Αμερικής, οι σκοτεινές καταβολές του έργου τους παραμένουν μια σκιά πάνω από την ιστορία.

6. Σχέδιο Bluebird

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το Σχέδιο Bluebird της CIA, γνωστό αργότερα ως Σχέδιο Artichoke, πήρε σάρκα και οστά, καθοδηγούμενο από μια ανατριχιαστική φιλοδοξία: τον έλεγχο του νου. Υπό το πρόσχημα της εθνικής ασφάλειας, οι πράκτορες διεξήγαγαν ανήθικα πειράματα σε ανυποψίαστα άτομα, επιδιώκοντας να διαπιστώσουν αν μπορούσαν να κάμψουν τη θέληση κάποιου να διαπράξει δολοφονία. Οι συμμετέχοντες, συχνά πολίτες ή ευάλωτα άτομα, υποβλήθηκαν σε ακραίο ψυχολογικό στρες, απομόνωση και ανελέητες δόσεις ναρκωτικών όπως LSD και ηρωίνη. Στόχος των δοκιμών ήταν να παραχθούν με εξωτερικά μέσα καταστάσεις αμνησίας και συμμόρφωσης, μετατρέποντας έτσι τα άτομα σε αφελή πιόνια. Αξιωματικοί της CIA υπήρξαν επίσης υποκείμενα της έρευνας, αναλαμβάνοντας επανειλημμένη ακούσια έκθεση σε παραισθησιογόνα, η οποία αργότερα οδήγησε σε ακρωτηριασμένες αναμνήσεις και ψυχολογικά προβληματικές εικόνες. Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές. Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες, ιδίως στα ψυχολογικά πειράματα, βγήκαν ψυχολογικά σημαδεμένοι, με αμνησία και άλλες ψυχικές επιπλοκές. Κρυμμένη από το κοινό, η πρωτοβουλία αυτή κατέστρεψε αθώες ζωές εξαιτίας της κρατικά υποστηριζόμενης τέχνης και της ψυχολογικής κακοποίησης.

7. Unit 731

Η “Unit 731” ήταν μια μυστική ιαπωνική εγκατάσταση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου προκλήθηκαν αφάνταστες φρικαλεότητες στο όνομα της επιστήμης. Με επικεφαλής τον Δρ. Σίρο Ισίι, η μονάδα διεξήγαγε βάρβαρα πειράματα σε Κινέζους και άλλους αιχμαλώτους, με στόχο την ανάπτυξη βιολογικών όπλων. Η λεγόμενη – έρευνα, περιελάμβανε ζωοτομές που γίνονταν χωρίς αναισθησία, συχνά σε μολυσμένα υποκείμενα. Τα θύματα υπέστησαν πανώλη, χολέρα, κρυοπαγήματα, ακόμη και διαμελισμό. Η σκληρότητα φαινόταν ατελείωτη – οι άνθρωποι ήταν συχνά εκτεθειμένοι σε εκρήξεις βομβών, σε ασθένειες και χρησιμοποιούνταν ως ανθρώπινοι κορμοί για τα πειράματα της ιατρικής ομάδας. Οι στόχοι ήταν καθορισμένοι: να εξερευνήσουν την αντοχή του πόνου και της ταλαιπωρίας και να καταστήσουν την επιστήμη ένα νέο πλήρες όπλο. Η ανησυχητική εικόνα είναι ότι οι περισσότεροι από τους γιατρούς της εν λόγω μονάδας δεν αντιμετώπισαν καμία συνέπεια μετά τον πόλεμο, χάρη σε αυτήν την μεγάλη έρευνα στην οποία συμμετείχαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

 

☞︎ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, X/Twitter και Instagram.

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News