Αυτός ο βαθιά μορφωμένος, κοσμοπολίτης συγγραφέας που άκουγε στο όνομα Μάριο Βίττι (Mario Vitti) έφυγε από την ζωή στις 14 Φεβρουαρίου 2023.
Γεννήθηκε το 1926 στην Κωνσταντινούπολη και έζησε εκεί ως τα 20 χρόνια του. Τα ελληνικά τα μιλούσε εξίσου καλά με τα ιταλικά, καθώς είχε μάνα Ρωμιά, ενώ η υπηρέτρια του σπιτιού μοιραζόταν μαζί του ιστορίες από τα λαϊκά ρομάντζα της εποχής. Όταν το 1946 μετακόμισε στην πατρίδα του πατέρα του, την Ιταλία, βρήκε μια χώρα διαλυμένη, μια εμπόλεμη ζώνη. Το ενδιαφέρον του για την ποίηση και την πρόζα ήταν μεγαλύτερο, όπως και η ανάγκη εκείνων να χτίσουν μια νέα εποχή, από την αρχή, ενώ η άριστη γνώση του των ελληνικών τον έκανε να στραφεί στη νεοελληνική λογοτεχνία, σχεδόν άγνωστη στην Ευρώπη.
Όραμα, εκείνα τα χρόνια, ιταλικό, ελληνικό και ευρωπαϊκό, ένας καλύτερος κόσμος, εν ειρήνη, εν δημιουργία.
Αυτό, βεβαίως, αποτέλεσε και όραμα του σπουδαίου διανοητή που, αγόγγυστα, αφιέρωσε την ζωή του στην μελέτη και την δημιουργία.
Ο Βίτι, μάλιστα, συνδέθηκε με τους δύο κορυφαίους Έλληνες ποιητές, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη, και έγραψε για το έργο τους ‒ και όχι μόνο. Η δικτατορία στάθηκε αφορμή για να γράψει το εμβληματικό του έργο «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», ενώ επίσης έχει φέρει στο φωςμια σειρά από πραγματικά αποκαλυπτικά κείμενα του Ανδρέα Κάλβου, το εντελώς άγνωστο θρησκευτικό δράμα «Ευγένα» του 1646 από τον Ζακυνθινό Θεόδωρο Μοντσελέζε, το έργο ανωνύμου «Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι» που εκδόθηκε το 1870 στη Βραΐλα και άλλα πολλά.
Κοινώς, μέσα από μελέτες, διαλέξεις, βιβλία και κριτικά δοκίμια, η διάδοση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία ξεκίνησε από τον Μάριο Βίττι, ο οποίος υπήρξε και πρόεδρος της Ένωσης των Νέων Ελληνικών Σπουδών (Associazione Nazionale di Studi Neogreci).
Σκρολάροντας στο Facebook, έπεσα σε μια από τις ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του γνωστού σκηνοθέτη Κυριάκου Αγγελάκου.
Έγραψε, λοιπόν, στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook τα εξής:
«Με το Mario Vitti συναντήθηκα μια και μοναδική φορή, πριν 10 χρόνια, τον Ιανουάριο 2013 στην Αθήνα.
Ήρθε για να κάνουμε ενα ντοκιμαντέρ για τη σειρά ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ. Είχε μεσολαβήσει η κοινή μας φίλη Ουρανία Λαμψίδου και ο Vitti δεν της χαλουσε ποτέ χατηρι. Αυτοδικαίως το ντοκιμαντέρ ειναι αφιερωμένο σ’ εκείνη.
Ο Mario Vitti ήταν τότε 87 χρόνων και είχε την ψυχή ενός αιώνιου εφήβου και ένα παιδικό, φιλοπερίεργο και φιλοπαίγμον παιδικό βλέμμα. Από την αρχή έβαλε έναν όρο: να κάνουμε μια ώρα διακοπή κατή τη μία το μεσημέρι. Σκέφτηκα ότι ήθελε να τρώει, να ξαπλώνει στο ξενοδοχείο κλπ. Τίποτα απ’ όλα αυτά: ήθελε να πίνει το espresso τoυ και να ξεκουράζεται για λίγο. Στα γυρίσματα ήταν απολαυστικός.
Άπειρες ιστορίες ξετυλίγονταν η μια μετά την άλλη, η Ρώμη διαδεχόταν την Κωνσταντινούπολη και η Αθήνα την Ρώμη και ξανά πίσω. Όσο για τα πρόσωπα μού έλεγε: είχα την τιμή να είμαι φίλος 4 ποιητών που πήραν Nobel, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Κουαζίμοντο και του Μοντάλε. Λάτρευε το Νίκο Κούνδουρο και θυμόταν με νοσταλγία τις νεανικές τρέλες και εκδρομές με το ανοιχτό στρατιωτικό τζιπ του σκηνοθέτη στα τέλη του 50. Μια εποχή που καταγράφηκε εξαιρετικά με τη φωτογραφική μηχανή του Vitti.
Μια φορά μόνο δάκρυσε. Όταν μιλησε με κλειστή την camera για την τελευταία συνάντησή του με τον επιστήθιο φίλο του Οδυσσέα Ελύτη, λίγες ημέρες πριν το θάνατο του ποιητή.
Γυρίσαμε στο φιλόξενο Ιταλικό Ινστιτούτο, στο Μουσείο Χατζηκυριάκου Γκίκα (“για το Mario όλοι οι χώροι, όλων των μουσείων Μπενάκη είναι στη διάθεσή σου”, μου είπε ο αείμνηστος Άγγελος Δεληβοριάς). Και η συνάντηση του Vitti με το Δεληβοριά είναι μια απο τις πιο σημαντικές αναμνήσεις που έχω από αυτήν τη δουλειά 42 χρόνια. Τον ξενάγησε σε όλο το μουσείο, με τον θαυμάσιο οπερατέρ Γιάννη Δασκαλοθανάση να τους κυνηγάει από όροφο σε όροφο, από δωμάτιο σε δωμάτιο κι από προθήκη σε προθήκη, ο Δεληβοριάς να του δείχνει τα εκθέματα και ο Vitti να λέει μια ιστορία γύρω από αυτά.
Φυσικά, τα πιο γαργαριστικά λεγόταν όταν έκλεινε η camera και τα γέλια, τα πειράγματα και οι λεπτομέρειες ήταν απερίγραπτα.»
Την ανάρτησή του ο Κυριάκος Αγγελάκος κλείνει κάπως έτσι:
«Περάσαμε 4 μέρες με τον Mario Vitti μαζί και ήταν μια εμπειρία ζωής. Τον ευχαριστώ από την καρδιά μου και θα τον θυμάμαι πάντα. Καλό του ταξίδι. Εκεί που πάει θα τον περιμένει σκασμένος στα γέλια ο Κατσίμπαλης φωνάζοντας “Ρε Ιταλέ, τι ξέρεις εσύ από ελληνική λογοτεχνία;”
(στο ντοκιμαντέρ εκτός από τον Άγγελο Δεληβοριά για το Μario Vitti μιλάνε ο Αλέξης Πολίτης, ο Νάσος Βαγενάς, ο Διονύσης Καψάλης, ο Βρασίδας Καραλης, ο Δημήτρης Αρβανιτάκης. Όταν ρώτησα το Vitti για τον τίτλο του ντοκιμαντέρ μού απάντησε με τον πιο φυσικό τρόπο ” Μario Vitti, νεοελληνιστής”.)»
Θα ήθελα να ευχαριστήσ τον Κυριάκο Αγγελάκο που μου σύστησε με αυτόν τον τρόπο έναν σημαντικό άνθρωπο, που θα κοιτάξω να μάθω καλύτερα, μέσα από το πλούσιο έργο που άφησε πίσω του ως παρακαταθήκη.
Info:
MARIO VITTI | Νεοελληνιστής.
σενάριο/ σκηνοθεσία: Κυριάκος Αγγελάκος
δ/νση φωτογραφίας: Γιάννης Δασκαλοθανάσης
μοντάζ: Στέλιος Τατάκης
ηχοληψία: Κώστας Γεράλης
παραγωγή για την ΕΡΤ: Cinetic
