Αυτό το μικροσκοπικό νησί της Καραϊβικής αρνείται πεισματικά εδώ και χρόνια να ακολουθήσει τον δρόμο της νομιμότητας, όπως σημείωνε σχετικά και το προ ετών εκτενές αφιέρωμα της βρετανικής εφημερίδας Guardian.

«Περιοχές όπως το Νιου Τζέρσεϊ, η Ελβετία και οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι έκαναν μια όμορφη ζωή, βοηθώντας εδώ και δεκαετίες τους πελάτες τους να σπάσουν τους νόμους των άλλων χωρών, χωρίς κανείς να τους δίνει σημασία. Όμως στη συνέχεια ήρθε η οικονομική κρίση του 2007-08 και οι εποχές των παχιών αγελάδων τελείωσαν. Τα πιο πλούσια έθνη, θυμωμένα για την απώλεια των κερδών τους που προκάλεσε η ανεξέλεγκτη φοροδιαφυγή, άσκησαν διπλωματική πίεση στους φορολογικούς αυτούς παραδείσους. Ακτιβιστές, εξοργισμένοι από την κλοπή εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από τις φτωχές χώρες, έφεραν στο φως δεκάδες απάτες. Η αποκάλυψη χιλιάδων εμπιστευτικών πληροφοριών – το SwissLeaks, τα αρχεία HSBC, τα Panama Papers, τα Paradise Papers – χαλύβδωσαν την δημόσια αντίληψη ότι τα υπεράκτια αυτά χρηματοοικονομικά κέντρα υπάρχουν μόνο και μόνο για να βοηθούν τους ισχυρούς προκειμένου αυτοί να αποφεύγουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι σε εμάς τους υπόλοιπους. Τον περασμένο Μάιο, όταν το κοινοβούλιο της Βρετανίας ψήφισε μια σειρά από νόμους υπέρ της διαφάνειας στα νησιά της Καραϊβικής, αυτό ήταν μόνο το τελευταίο χτύπημα στους φορολογικούς παραδείσους», σημειώνεται στο δημοσίευμα.

Φυσικά, αυτή η συντονισμένη εκστρατεία απειλούσε άμεσα το επιχειρηματικό «μοντέλο» του φορολογικού καταφυγίου. Όταν οι ελβετικές τράπεζες αναγκάστηκαν να δώσουν όλα τα απαιτούμενα στοιχεία μετά από υπόδειξη από το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης το 2010, το μερίδιό τους στον παγκόσμιο offshore πλούτο μειώθηκε από σχεδόν το μισό σε λιγότερο από το ένα τρίτο.

Στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (BVI), όπου ερευνητές από το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πλέον πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την εταιρική ιδιοκτησία, ο αριθμός των νέων εταιρειών που δημιουργούνται ετησίως έχει μειωθεί περισσότερο από 50% από το 2012 μέχρι σήμερα.

«Οι φορολογικοί αυτοί παράδεισοι συμπέραναν λοιπόν εύλογα ότι δεν υπήρχαν και πολλές επιλογές. Εάν δεν επιτραπεί η πρόσβαση της στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ή δεν εγκριθεί από τις Βρυξέλλες ή την Ουάσινγκτον, μια ολόκληρη offshore θα μπορούσε να τεθεί εκτός λειτουργίας», συνεχίζει το άρθρο.

«Ο περιορισμός λοιπόν της λειτουργίας των φορολογικών παραδείσων και η επιβολή πραγματικής διαφάνειας στην ιδιοκτησία του καθενός, είναι ένα θέμα ζωτικής σημασίας προκειμένου να μπορέσουν οι πολίτες να αναλάβουν πραγματικά τον έλεγχο των κρατών τους».

Ωστόσο, στο επίκεντρο αυτής της υπόθεσης, παραμένουν ακόμη μερικά εμπόδια, περιοχές που συνεχίζουν να κρατούν τις ιδιοκτησίες των ισχυρών ως επτασφράγιστο μυστικό.

Nevis, ένα καλά κρυμμένο φορολογικό μυστικό

Ανάμεσα στις περιοχές αυτές προβάλλει κυρίως το νησί Νίβις, ένα μοναχικό ηφαίστειο στην Καραϊβική με πληθυσμό μόλις 11.000 κατοίκων, το οποίο έχει εμπλακεί σε μερικές από τις πιο απεχθείς οικονομικές απάτες της σύγχρονης εποχής.

Η ιστορία του Νίβις αποκαλύπτει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος προσπαθώντας να σταματήσει τη φοροδιαφυγή, την απάτη και την κλεπτοκρατία.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ενώ οι αντίπαλοι του Nίβις έχουν χάσει τις δραστηριότητές τους μετά το αναγκαστικό «άνοιγμα» τους στο κοινό, το νησάκι της Καραϊβικής έχει εντατικοποιήσει τη μυστικότητα των συναλλαγών.

«Πριν από πολύ καιρό, μίλησα με έναν δικηγόρο με μεγάλη εμπειρία στο νησί, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί, γιατί εξακολουθεί να συνεργάζεται με αξιωματούχους του Nίβις. Μου είπε λοιπόν πως αν ο Ντόναλντ Τράμπ ήθελε να κάνει κάτι πραγματικά καλό για την παγκόσμια οικονομία θα ήταν να πάρει ένα θωρηκτό, να το στείλει στο Νίβις και να πει: «Απαλλαγείτε από αυτούς τους απαράδεκτους νόμους ή θα ρίξω κανονιές και θα κάνω το νησί σας κομμάτια»», αναφέρει ο βρετανός ρεπόρτερ.

«Πρέπει επιτέλους να πέσει φως σε αυτή την φορολογική “κατσαρίδα”», κατέληξε ο δικηγόρος.

Εξασφαλισμένη η ανωνυμία στα Nevis

Η κάθε offshore επιτελεί τον δικό της σκοπό.

«Στον υπεράκτιο αυτό κόσμο, το Νίβις είναι ένα ψάρι του βυθού που ειδικεύεται στο να αφήνει τους πελάτες της να δημιουργούν εταιρείες με μεγαλύτερη ανωνυμία από σχεδόν οπουδήποτε αλλού στη Γη. Πέρυσι, στο πλαίσιο της έρευνας Paradise Papers διέρρευσαν πληροφορίες σχετικά με 70.000 εταιρείες του Νίβις, αλλά αυτό δεν μας βοήθησε να μάθουμε τους ιδιοκτήτες τους καθώς οι πληροφορίες ιδιοκτησίας είναι τόσο μυστικές εκεί που ακόμη και το εταιρικό μητρώο του νησιού δεν γνωρίζει. Με άλλα λόγια, δεν υπήρχε τίποτα σημαντικό να διαρρεύσει», σημειώνεται.

«Αισθανόμαστε ότι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα σε κάποιου είδους χρηματοοικονομικό απόρρητο», έλεγε προ 5ετίας ο πρωθυπουργός του νησιού, Μαρκ Μπράντλεϊ, δικηγόρος με ειδίκευση στις offshore κι ο ίδιος.

Τα μυστικά αυτά φυσικά είναι δύσκολο να κρατηθούν για πολύ καιρό σε ένα νησί αυτού του μεγέθους –και παραμένουν μυστικά μόνο έναντι αδράς αμοιβής.

«Αν αυτά τα ακίνητα ανήκουν σε μια βρετανική εταιρεία, ο πραγματικός ιδιοκτήτης αυτής της εταιρείας θα έπρεπε να δηλωθεί στο Εθνικό Κτηματολόγιο και έτσι θα ήταν ορατός σε οποιονδήποτε είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αλλά μια εταιρεία του Nίβις αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό, και οι εταιρείες της δεν δηλώνονται πουθενά, γεγονός που φυσικά ευαρεστεί κάποιους επιχειρηματίες», τονίζεται.

Αυτή η μυστικότητα είναι που καθιστά το Νίβις… «αόρατο» στους νόμους. Αν η αστυνομία δεν μπορεί να αποδείξει ποιος κατέχει κάτι, δεν μπορούν να αποδείξουν ότι έχει αποκτηθεί παράνομα ή ότι υπήρξε φοροδιαφυγή.

Κι αυτό είναι, εντέλει, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που ψάχνουν οι απανταχού απατεώνες όταν στέλνουν τις επιχειρήσεις τους offshore.

Περίπου 300 βρετανικές ιδιοκτησίες ανήκουν στο Νέβις, και ο πρωθυπουργός υπερασπίζεται μέχρις εσχάτων την μυστικότητα που παρέχει το νησί στους ιδιοκτήτες αυτών των ακινήτων.

Το κέρδος του Nevis

Τι κερδίζει όμως το νησί από όλα αυτά;

«Έχουμε ετήσια κέρδη ύψους 5-5.5 εκατομμυρίων δολαρίων, απλά από τα τέλη ανανέωσης που είναι αυτά που πληρώνετε για να διατηρήσετε την εγγραφή της εταιρείας σας», αναφέρει ο Μπράντλεϊ, ο οποίος στη συνέχεια αναρωτιέται «γιατί να πρέπει να ξέρει ο τάδε γραφειοκράτης στο Λονδίνο την περιουσία του δείνα στο νησί μας;»

«Είναι ένα ενδιαφέρον φιλοσοφικό ερώτημα, αλλά είναι επίσης κι ένα μεγάλο πρόβλημα. Όπως οι χώρες αναγνωρίζουν και σέβονται τους νόμους και την κυριαρχία ενός άλλου κράτους, έτσι και οι εταιρείες στο Νίβις έχουν την ίδια αξία όσο κι οπουδήποτε αλλού. Έτσι, όσο συνεχίζει το νησί να αρνείται σε αλλοδαπούς την πρόσβαση στις πληροφορίες ιδιοκτησίας των εταιρειών του, οι απατεώνες μπορούν να συνεχίσουν τη δουλειά τους μέσω του Νίβις, σπάζοντας αυτή την «αλυσίδα» της ανιχνεύσιμης ιδιοκτησίας και αποκρύπτοντας τα όποια εγκλήματά τους», συνοψίζει το δημοσίευμα.

Και χάρη στην περίεργη συνταγματική κατάσταση του Νίβις –το οποίο δεν είναι ούτε ανεξάρτητη χώρα ούτε μπορεί να ελεγχθεί από οποιαδήποτε άλλη χώρα- δεν μπορεί να γίνει τίποτα επ’ αυτού.

Ο σκιώδης ρόλος των LLC

Όλα αυτά γίνονται εφικτά διαμέσου των εταιρειών περιορισμένης ευθύνης (ΕΠΕ ή LLC αγγλιστί), ενός τύπου επιχειρησιακής δομής που επιτρέπει στους ανθρώπους να αποφεύγουν την ταυτοποίηση και τους φόρους την ίδια στιγμή, σημειώνει το άρθρο.

«Οι εταιρείες LLC καθιστούν δύσκολο για τους πιστωτές σας να βρουν τα περιουσιακά σας στοιχεία, πράγμα που βοηθά επίσης τους πλούσιους ανθρώπους να αποφύγουν την καταβολή αποζημίωσης εάν χάσουν μια αγωγή. Οι πιστωτές σας ενδέχεται να έχουν μια δικαστική απόφαση εναντίον σας, αλλά εάν δεν μπορούν να βρουν τα περιουσιακά σας στοιχεία, θα αναγκαστούν να οδηγηθούν σε συμβιβασμό με πολύ λιγότερα», προσθέτει.

Με απλά λόγια, οι νόμοι του Νίβις επιτρέπουν στους πλούσιους ανθρώπους να τοποθετήσουν «οχυρά» γύρω από την περιουσία τους και να την προστατεύσουν από κάποιον που θα ήθελε να χρησιμοποιήσει ένδικα μέσα για να τους την αφαιρέσει.

Όλοι οι φορολογικοί παράδεισοι το κάνουν αυτό, αλλά το Νίβις το κάνει ακόμη καλύτερα, στην προσπάθειά του να δελεάσει τις ξένες επιχειρήσεις μακριά από τους αντιπάλους του.

«Επίσης, για να ασκήσετε ένδικα μέσα στο Νέβις, πρέπει να καταθέσετε εγγύηση ύψους 100.000 δολαρίων στο δικαστήριο ως απόδειξη ότι η περίπτωσή σας θεωρείται σοβαρή. Ακόμη όμως κι αν κερδίσετε, αυτή είναι μόνο η αρχή της αναζήτησής σας για τα περιουσιακά στοιχεία που ψάχνετε. Γιατί η ρυθμιστική αρχή του Nίβις δεν διαθέτει πληροφορίες ούτε για την κυριότητα της εταιρείας ούτε για τα περιουσιακά της στοιχεία!», γράφει ο ρεπόρτερ.

Αυτές οι απίστευτα τρομερές γραφειοκρατικές άμυνες δεν προορίζονται για πραγματική χρήση, αλλά ως μια προειδοποίηση του στυλ «μην διανοηθείτε καν να πλησιάσετε στις περιουσίες μας».

«Δεν μου αρέσει η λέξη «κρυμμένα περιουσιακά στοιχεία»», λέει ο Λόρι Λόρενς, ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε μετά από δύο δεκαετίες ως γραμματέας στην κυβέρνηση του Nίβις.

«Ο σωστός όρος είναι «προστατευμένα», όχι «κρυμμένα». Δεν υπάρχει τίποτα να κρυφτεί», σημειώνει.

Ο Μπράντλεϊ, στο ίδιο μήκος κύματος, μιλάει παθιασμένα για τα «οχυρά που κατασκευάζει το Νίβις για τους πλούσιους που θέλουν να προστατεύσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία από τυχόν απειλές».

«Εδώ έχουμε δημιουργήσει ένα κλειδωμένο κιβώτιο για τα περιουσιακά σας στοιχεία», λέει, προσθέτοντας πως «οι άνθρωποι προστατεύουν τα περιουσιακά τους στοιχεία για διάφορους λόγους. Δεν είναι πάντα προκειμένου να ξεφύγουν από ένα ακριβό διαζύγιο».

Σύμφωνα με το ανεξάρτητο νομικό δίκτυο Tax Justice Network, το Νίβις ξεπερνάει σε εφευρετικότητα όλα τα παραδοσιακά υπεράκτια κέντρα: την BVI, την Ελβετία, τη Νήσο του Μαν, το Λουξεμβούργο, ακόμη και το Μπελίζ ή τις Νήσους Κουκ.

Τα απροσπέλαστα νομικά τερτίπια

Το πόσο νομικά απροσπέλαστο είναι το νησί Νίβις φαίνεται κι από το γεγονός πως στην περίπτωσή του δεν ισχύει απολύτως κανένα από τα εργαλεία (π.χ. διπλωματική πίεση, δικαστικές διαδικασίες εναντίον τραπεζών) που έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιήσει οι μεγάλες χώρες κατά φορολογικών παραδείσων όπως η Ελβετία.

«Το νησί είναι μέρος μιας ανεξάρτητης χώρας (σε αντίθεση με το Γιβραλτάρ) και οι εταιρείες που παρέχουν τις υπηρεσίες της (σε αντίθεση με τις ελβετικές τράπεζες που αποτελούν στόχο του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ) δεν είναι αρκετά μεγάλες ώστε να φοβούνται να χάσουν τα γραφεία τους στις ΗΠΑ», τονίζει το άρθρο.

Η Δύση, αν όντως θέλει να αλλάξει τον τρόπο που το Νίβις κάνει τις μπίζνες του, θα πρέπει να επέμβει στο νησί μέσω των διπλωματικών οδών.

Φυσικά, μετά από αυτό το σάλο, ο ίδιος ο πρωθυπουργός του νησιού κατηγόρησε τη βρετανική κυβέρνηση για υποκρισία.

«Δεν αποτελεί δα μυστικό ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, και το Λονδίνο ειδικότερα, διαθέτει έναν δυσανάλογο αριθμό πλούσιων Ρώσων καθώς και πλούσιους ολιγάρχες από όλο τον κόσμο. Το ερώτημα είναι γιατί; Γιατί οι άνθρωποι συρρέουν στο Λονδίνο; Δεν μπορεί να είναι για τον καιρό, έτσι; Οπότε αν το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να το κάνει αυτό, τότε ποιο είναι το θέμα με άλλες χώρες, όχι τόσο… προικισμένες και μεγάλες όσο το Ηνωμένο Βασίλειο», αναρωτιέται ο Μπράντλεϊ που προσθέτει «αφήστε μας κι εμάς να σταθούμε στα πόδια μας».

«Το ζήτημα είναι ότι εάν κάθε κρατική οντότητα σκέφτεται μόνο για το πώς θα σταθεί στα δικά της πόδια -είτε πρόκειται για την Βρετανία μετά το Brexit ή το νησί Νίβις- τότε σύντομα οι κατά τόπους απατεώνες θα αποτελούν την πλειοψηφία. Ο Μπράντλεϊ έχει μεν δίκιο ότι όλοι πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να καταπολεμήσουμε τους κλεπτοκράτες και τους απατεώνες, αλλά διατηρώντας τα μυστικά τους και κερδίζοντας χρήματα από αυτό, το Νίβις εμποδίζει όλους εμάς τους υπολοίπους από το να κάνουμε πραγματικά βήματα προόδου», καταλήγει με νόημα το δημοσίευμα.