Υπάρχει μια φωτογραφία της Marilyn Monroe που πάντα έβρισκα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα γιατί πιστεύω ότι αποκαλύπτει ένα άγνωστο μέρος του μύθου της. Είναι μια φωτογραφία που την τράβηξε ο Alfred Eisenstaedt για το περιοδικό Life, που δείχνει τη σταρ στο σπίτι της, ντυμένη με λευκό παντελόνι και μαύρο τοπ, κουλουριασμένη στον καναπέ, να διαβάζει, μπροστά από ένα ράφι με βιβλία. Είναι απορροφημένη στο διάβασμα και εμφανίζεται χαρούμενη και ανάλαφρη, όπως σπάνια την έχουμε δει. 

Μετά τον θάνατό της, βρέθηκε στη προσωπική της βιβλιοθήκη ένας θησαυρός με περισσότερα από 400 βιβλία γνωστών συγγραφέων: Marx, Lorca, Beckett, Flaubert, Freud, Proust, Zola, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Weber, Pirandello, Whitman. Στη συλλογή βρίσκονται και συγγραφείς που δεν είχαν γίνει ακόμη κλασικοί στην εποχή της, όπως ο Camus κι ο Kerouac. Υπάρχουν επίσης πολλά πολιτικά βιβλία για τον κομμουνισμό και την αναρχία, καθώς επίσης και βιβλία ψυχολογίας, θετικών επιστημών, εβραϊκής ιστορίας (προς το τέλος της σύντομης ζωής της είχε ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό). Λίγοι γνωρίζουν αυτή τη πτυχή της Marilyn Monroe, αλλά σίγουρα ήταν ένα χαρακτηριστικό που την καθόρισε. Τα βιβλία έγιναν το καταφύγιό της. 

Τα κείμενα και τα ποιήματα από το ημερολόγιό της, αποκαλύπτουν μια νεαρή γυναίκα για την οποία η γραφή είναι εργαλείο ζωτικής σημασίας. Μέσα από τα ποιήματά της βλέπουμε τις ανησυχίες και τις φοβίες της, την κατάθλιψη, τις αυτοκτονικές σκέψεις, τις κρίσεις άγχους και αϋπνίας. Η Marilyn ήταν για τον Norman Mailer μια ποιήτρια του δρόμου που προσπαθούσε να μοιραστεί τους στίχους της με ένα πλήθος που προσπαθούσε να τη γδύσει, σκίζοντάς της τα ρούχα.

Στο βιβλίο «Fragments: Poems, Intimate Notes, Letters by Marilyn Monroe», που επιμελήθηκαν οι Stanley Buchthal και Bernard Comment, βλέπουμε μια Marilyn μακριά από την εικόνα που κατασκεύασαν οι μεγάλοι παραγωγοί ταινιών. 

Σύμφωνα με τον σημειολόγο Ernesto Cid, η Marilyn Monroe έγινε θρύλος ακριβώς για τις αντιφάσεις της: στους ρόλους της είναι το στερεότυπο της χαζής ξανθιάς, αλλά οι συνεντεύξεις της δείχνουν ένα άτομο με κριτική περιέργεια και οξυδέρκεια. «Ένα σύμβολο του σεξ γίνεται αντικείμενο και σιχαίνομαι να είμαι αντικείμενο. Αλλά αν πρέπει να είμαι σύμβολο για κάτι, ας είμαι του σεξ», είχε πει κάποτε. 

Από τα ορφανοτροφεία και τις κακοποιητικές παρένθετες οικογένειες, έφτασε στα μεγαλύτερα στούντιο του κόσμου κι από κει στα γκαλά των Κένεντι και στο μέτωπο του πολέμου για να στηρίξει τους στρατιώτες. Η εικόνα του αιώνιου sex symbol έγινε γρήγορα γι’ αυτήν ένα χρυσό κλουβί. Και τότε η Marilyn έκανε ό,τι κάνουν πολλοί κρατούμενοι για να μην τρελαθούν: κλείστηκε στον μαγικό κόσμο των βιβλίων, εξερευνώντας τις ενδότερες επιθυμίες και τα συναισθήματά της μέσα από την ποίηση. 

Το όνομα της Marilyn είναι συνώνυμο με τη θλίψη. Αν δεν συμφωνείτε, τότε ίσως μια γρήγορη ματιά στα ποιήματά της θα σας αλλάξει γνώμη. Οι -άναρχοι συχνά- στίχοι της μιλούν για μια γυναίκα με βαθιές σκέψεις που γράφει για τη ζωή, την ανθρώπινη ύπαρξη και την αγάπη. Γράφει πάντα με ευαισθησία, αλλά και με αυτή την ιδιαίτερη τάση της προς την απαισιοδοξία, τη νοσταλγία και τη θλίψη. Μερικοί στίχοι είναι ξεκάθαροι ως προς αυτό:

«Τώρα που το σκέφτομαι, πάντα φοβόμουν να γίνω πραγματικά
η γυναίκα κάποιου
γιατί η ζωή με δίδαξε ότι κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει τον άλλον
ποτέ πραγματικά».

Ο Pasolini έλεγε ότι στην σωζόμενη ομορφιά του αρχαίου κόσμου έχουν πρόσβαση μόνο οι θρύλοι. Και η Marilyn Monroe θα είναι εις τους αιώνας των αιώνων ένας ζωντανός θρύλος, επίκαιρος, διαγενεακός, άφθαρτος. 

Παρακάτω μερικά από τα ποιήματα της σε πρώτη ελληνική μετάφραση 

ΣΗΜΕΡΑ

Σήμερα δεν έχω καμία ανησυχία,
Σήμερα αναπνέω καθαρό αέρα
έξω στον καθαρό αέρα,
Σήμερα δεν υποφέρω
για την αγάπη κανενός
Δεν θυμάμαι καν το ταπεινωμένο
κορίτσι που ήμουν,
Είμαι χαρούμενη σήμερα,
Σήμερα θα ήθελα να είμαι νεκρή.

Η ΜΟΝΗ ΕΥΧΗ

Βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια. 
Νιώθω ότι η ζωή,
Όλο και με πλησιάζει,
Κι εγώ το μόνο,
Που εύχομαι
Είναι να πεθάνω. 

ΑΥΤΟΣ Ο ΚΗΠΟΣ

Το σώμα μου είναι ο τόπος
που προτιμούν τα μάτια σου
και τα χέρια σου.
Άφησέ τα να τρέξουν
σαν άτακτοι μαθητές,
προς αυτόν τον κήπο.
Για αυτά
Δεν θα κλείσω ποτέ
τον ψηλός, αιχμηρό φράχτη.

ΜΟΝΗ

Μόνη. Είμαι μόνη.
Πάντα ήμουν μόνη
αλλά σήμερα
Δεν έχω καν τον εαυτό μου
να μου κάνει παρέα.

ΦΟΒΟΣ 

Πολύ φοβάμαι ότι δεν με αγαπούν
κι όταν με αγαπούν
Μπορώ μόνο να σκεφτώ
εκείνη τη στιγμή,
κοντινή ή μακρινή,
που θα πάψουν να με αγαπούν

ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΟ

Δεν πρέπει να παίρνεις τίποτα για δεδομένο
ούτε καν αυτό
που σε παρηγορεί περισσότερο,
άτυχη γυναίκα.
Ίσως είσαι καταδικασμένη
να ζήσεις για πάντα.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΑΡΚΑ

Εξωτερικά είμαι γλυκιά
Ένα αρνάκι
που όλοι θέλουν να χαϊδέψουν.
Αλλά μέσα μου έχω νύχια
και τεράστια δόντια
και επιθυμία να καταβροχθίσω
ανθρώπινη σάρκα.
Μέσα μου πεινάω τόσο πολύ
που καταβροχθίζω τον εαυτό μου
Και ποτέ μου δε χορταίνω.

ΣΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ

Είδα ένα φρικτό όνειρο.
μόνη μου στο ασανσέρ
και το ασανσέρ σταμάτησε
και για το υπόλοιπο της ζωής μου
Ήμουν μόνη στο ασανσέρ.
Ακριβώς όπως
Θα περάσω τη ζωή μου.

ΙΔΕΕΣ

Έχω μια ιδέα για τον εαυτό μου
Έχω πολλές ιδέες για τον εαυτό μου.
Ούτε μία όμως δεν είναι καλή ιδέα.

ΒΟΗΘΕΙΑ

Χρειάζομαι τη βοήθειά μου
Για να βγω από το πηγάδι,
τη βοήθειά μου και κανενός άλλου.
Χρειάζομαι τη βοήθειά μου
και πάντα μου την αρνιέμαι. 

ΓΕΦΥΡΕΣ

Θα ήθελα να είμαι νεκρή.
Θα ήθελα ποτέ να μην είχα υπάρξει.
Μου αρέσουν οι γέφυρες
ειδικά αυτή στο Μπρούκλιν,
τόσο ήρεμη παρά
τον βρυχηθμό των αυτοκινήτων
κάτω από τα πόδια των περαστικών.
Αλλά δεν υπάρχει άσχημη γέφυρα.
Ίσως κάποια όχι πολύ ψηλή.

ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Όσο κι αν χαϊδεύω το σώμα σου,
Δεν θα φτάσω ποτέ στην ψυχή σου.
Αν και αυτά που μου αρέσουν
είναι μάλλον άψυχα σώματα.
Αντίθετα εγώ,
δε θα το πιστέψεις,
μερικές φορές έχω την αίσθηση
ότι είμαι ψυχή χωρίς σώμα.

ΤΙ ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ

Τι παράξενοι είναι οι άνθρωποι.
μερικές φορές τους κοιτάζω
και δεν αναγνωρίζω τον εαυτό μου
ως μέρος τους.

ΝΤΡΟΠΗ

Τι ντροπή να είσαι τριάντα χρονών
και να είσαι ένα φοβισμένο κοριτσάκι.
Τι ντροπή που με κοιτάνε όλοι
και νιώθω πως θέλω να βάλω τα κλάματα.
Ντροπή μπροστά στους δημοσιογράφους
που με ρωτούν πράγματα
και δε θυμάμαι
κανένα από τα έξυπνα πράγματα
που έμαθα για να τους απαντήσω.
Τι ντροπή αυτή η μάσκα
της όμορφης χαζής ξανθιάς
που καλύπτει το αληθινό μου πρόσωπο
της χαζής, χαζής ξανθιάς.

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ

Μην με επισκεφτείς ξανά,
μοναχικό και φοβισμένο κοριτσάκι
μην ξαναγυρίσεις,
να μην ξανάρθεις όταν με κοιτάζουν όλοι,
όταν με αγκαλιάζει ο έρωτάς μου,
όταν εκατοντάδες χέρια
χειροκροτούν θερμά
και εκατοντάδες μάτια
μ ‘αγαπούν.
Μην επιστρέψεις ποτέ ξανά,
κορίτσι μου, εσύ, που ποτέ
δεν έφυγες από το πλευρό μου. 

ΔΕΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΜΑΙ

Δεν εμπιστεύομαι τον εαυτό μου
ούτε εσένα
ούτε τον Θεο.
Όλοι με έχουν προδώσει.
και ο εαυτός μου
Περισσότερο από όλους.

ΕΝΑ ΚΑΚΟ ΟΝΕΙΡΟ

Ονειρευόμαστε να αγαπηθούμε
ονειρευόμαστε να αγαπήσουμε,
αλλά είναι απλώς ένα κακό όνειρο
από το οποίο πρέπει να ξυπνήσουμε. 
Η χίμαιρα της αγάπης
έχει κάνει μεγαλύτερη ζημιά στον κόσμο
από ό, τι λύκοι και αρουραίοι και θηριώδεις δολοφόνοι.

ΜΕΡΙΚΑ ΑΤΙΤΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

«Να το όνομά μου, στη μαρκίζα φωτισμένο
Είπα, «Θεέ μου, κάποιος θα έκανε λάθος».
Αλλά ήταν εκεί, φωτισμένο.
Και στάθηκα εκεί και είπα:
«Να θυμάσαι, δεν είσαι σταρ».
Κι όμως, ήταν εκεί, φωτισμένο.»

«Ω, Χρόνε
Να είσαι ευγενικός
Βοήθησε αυτό το κουρασμένο πλάσμα
να ξεχάσεις ό,τι είναι λυπηρό να θυμάται…
Σβήσε τη μοναξιά μου,
Χαλάρωσε το μυαλό μου,
Ενώ μου τρως τη σάρκα.»

«Δυστυχώς, συμμετέχω σε μια πορεία ελευθερίας
διαμαρτυρόμενη για την απώλεια των δικαιωμάτων των μειονοτήτων
που ανήκουν στα λίγα εναπομείναντα αστέρια που βρίσκονται στη γη.
Το μόνο που ζητήσαμε ήταν το δικαίωμά μας να λάμψουμε!»