Σε αντίθεση με πολλούς πρωταθλητές στο σκάκι, η Lisa Lane δεν ήταν ένα παιδί θαύμα που έμαθε σκάκι στα γόνατα της μητέρας, του πατέρα της, ενός παππού ή μιας γιαγιάς. Για την ακρίβεια, δεν είχε παίξει ποτέ σκάκι μέχρι το πανεπιστήμιο. Ένα ανοιξιάτικο απόγευμα έτυχε να βρίσκεται στην τραπεζαρία της πανεπιστημιούπολης όπου κάποιοι συμφοιτητές της έπαιζαν σκάκι. Ευθύς εξαρχής ενθουσιάστηκε, έμαθε το παιχνίδι, έπαιζε όποτε είχε την ευκαιρία και πολύ γρήγορα κατάφερε να το κατακτήσει. Μόλις δύο χρόνια αφότου ανακάλυψε το σκάκι, η Lane κέρδισε το αμερικανικό πρωτάθλημα σκακιού γυναικών το 1959. Συχνά της έλεγαν ότι έπαιζε σκάκι «σαν άντρας», επιθετικά και αδίστακτα.
Η Lane κατάφερε να κρατήσει τον τίτλο μέχρι το 1962 και πολύ συχνά τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά της εντυπωσίαζαν τον Τύπο. Η νεανική της ομορφιά εξέπληξε πολλούς, οι οποίοι θεωρούσαν το σκάκι ως ένα παιχνίδι κατεξοχήν για ηλικιωμένους.
Η νίκη αυτή την εκτόξευσε στο προσκήνιο, εν μέρει λόγω της καθυστερημένης ενασχόλησής της με το άθλημα, καθώς και της αλματώδους ανόδου της σε ένα παιχνίδι που συνήθως χρειάζεται χρόνια για να κατακτηθεί, και εν μέρει λόγω του νεαρού της ηλικίας της και της εμφάνισής της. Όπου κι αν πήγαινε, οι άνθρωποι σχολίαζαν την εμφάνισή της όσο και τις σκακιστικές της ικανότητες, αν όχι περισσότερο.
Ένα εξώφυλλο του Sports Illustrated το 1961 εδραίωσε το κύρος της στο παιχνίδι, όπως και οι τηλεοπτικές εμφανίσεις και τα άρθρα γι’ αυτήν στον αμερικανικό Τύπο
Το 1961 η φωτογράφιση της για το εξώφυλλο του Sports Illustrated περιλάμβανε εικόνες της που την απεικόνιζαν να ξαπλώνει σε έναν λευκό καναπέ φορώντας ένα διάφανο νυχτικό παίζοντας σκάκι. Τον Μάιο του 1961, εμφανίστηκε στο τηλεοπτικό τηλεπαιχνίδι “What’s My Line?”, στο οποίο τέσσερις συμμετέχοντες της έκαναν ερωτήσεις, προσπαθώντας να μαντέψουν το επάγγελμά της Όταν απέτυχαν να ανακαλύψουν ότι ήταν επαγγελματίας σκακίστρια και εθνική πρωταθλήτρια γυναικών, ένας από τους συμμετέχοντες στο πάνελ, ο συγγραφέας και σκηνοθέτης του Μπρόντγουεϊ, Abe Burrows, σχολίασε: «Επειδή είναι τόσο όμορφη, αποκλείσαμε οτιδήποτε διανοουμενίστικο».
Για την Lane, η διασημότητα ήταν μια ανάμεικτη σακούλα. Η δημοσιότητα τη βοήθησε αφενός να συγκεντρώσει χρήματα για ταξίδια σε τουρνουά μέσω χορηγιών και αφετέρου της έδωσε τη δυνατότητα να διοργανώνει εκδηλώσεις στις οποίες ο κόσμος πλήρωνε για να παίξει μαζί της.
Αλλά ο κόσμος συχνά επικεντρωνόταν περισσότερο στην εικόνα της παρά στις ικανότητές της. Το άρθρο του Sports Illustrated την περιέγραφε ως “μια πολύ σοβαρή νεαρή γυναίκα, αλλά όμορφα σοβαρή ή σοβαρά όμορφη”. Ένα προφίλ στο The American Weekly, ένα κυριακάτικο ένθετο της εφημερίδας, κατέληγε: “Θα σας νικήσει δίκαια ή θα ταρακουνήσει την ψυχραιμία σας με ένα τρεμόπαιγμα των βλεφάρων”.
Η ίδια η Lane δήλωσε ότι δεν την ενοχλούσε ο μεγάλος ντόρος που γινόταν για την εμφάνισή της – απλά την ενδιέφερε να παίζει όσο το δυνατόν περισσότερο σκάκι. Αφού έχασε το πρωτάθλημα του 1962, το κέρδισε ξανά το 1966, όπου μετά από ισοπαλία μοιράστηκε τον τίτλο με την αντίπαλό της Gisela Gresser. Αλλά η Lane είχε αρχίσει να απογοητεύεται – όχι με τη δημόσια εικόνα της, αλλά με τη μεγάλη δυσαναλογία μεταξύ των σκακιστικών τουρνουά για άνδρες και εκείνων για γυναίκες. Ο τίτλος του πρωταθλήματος των ανδρών είχε τότε έπαθλο 6.000 δολάρια- το αντίστοιχο έπαθλο για τις γυναίκες ανερχόταν σε μόλις 600 δολάρια. Διαμαρτυρήθηκε, και προσπάθησε να συσπειρώσει κι άλλες παίκτριες να διαδηλώσουν στο τουρνουά του γυναικείου πρωταθλήματος, αλλά η ανταπόκριση ήταν μηδαμινή.
Κατάφερε ωστόσο να συγκεντρώσει μερικούς συμπαθούντες άνδρες υποστηρικτές, οι οποίοι έκαναν διαδήλωση στο γυναικείο πρωτάθλημα με πλακάτ που έγραφαν «Ένας άνδρας αξίζει δέκα γυναίκες;» και «Τι αξίζει ένας βασιλιάς χωρίς μια βασίλισσα;».
Η διαμαρτυρία αγνοήθηκε ως επί το πλείστον και η κάλυψη του πρωταθλήματος και της νίκης της επικεντρώθηκε κυρίως στην ερωτική της ζωή.
Η Lane είχε μπουχτίσει με την ανισότητα και δήλωσε ότι άρχισε σιχαίνεται να την προκαλούν οι άνδρες: «Απλώς δεν μπορούσα διακινδυνεύω τον τίτλο της πρωταθλήτριας γυναικών στο σκάκι κάθε φορά που καθόμουν να παίξω», δήλωσε στο Sports Illustrated το 2018. Εγκατέλειψε τον κόσμο του ανταγωνιστικού σκακιού το 1967, μόλις δέκα χρόνια αφότου είχε ανακαλύψει το παιχνίδι.
Λίγο αργότερα, η Lane μετακόμισε σε ένα διαμέρισμα στο Greenwich Village. Τελικά άνοιξε το δικό της κατάστημα σκακιού, το Queen’s Pawn Chess Emporium, στην πλατεία Sheridan το οποίο διηύθυνε για αρκετά χρόνια.
Η κυρία Lane είχε βαρεθεί. Εγκατέλειψε το αγωνιστικό σκάκι
Η Marianne Elizabeth Lane γεννήθηκε στις 25 Απριλίου 1933 στη Φιλαδέλφεια. Τη φώναζαν Lisa, επειδή ήταν η συντομογραφία του Elizabeth.
Στο συνέντευξή της στο περιοδικό Sports Illustrated, η Lane είχε δηλώσει ότι δεν είχε γνωρίσει ποτέ τον πατέρα της, έναν τεχνίτη βυρσοδεψείου που ήταν εθισμένος στις ιπποδρομίες. Τους είχε εγκαταλείψει όταν ήταν ενάμιση έτους.
Η μητέρα της έκανε δύο δουλειές για να συντηρήσει τη Lisa και τη μεγαλύτερη αδελφή της, Evelyn, αλλά δεν ήταν εύκολο και η οικογένεια ζούσε μέσα στη φτώχια. Με τα χρόνια, τα κορίτσια έμεναν σε διάφορες οικογένειες και άλλαζαν συχνά σχολεία.
Παρόλες τις δυσκολίες, η Lisa ήταν στην αρχή μια καλή μαθήτρια. Αλλά μεγαλώνοντας, τα πράγματα άλλαξαν. Το Sports Illustrated ανέφερε ότι όταν η Lisa φοιτούσε στο Γυμνάσιο Roxborough στη Φιλαδέλφεια, ένας σχολικός σύμβουλος είχε επισκεφθεί τη μητέρα της, επειδή οι καθηγητές της είχαν απορήσει με τις πράξεις της: Έγραφε εσκεμμένα λάθος απαντήσεις στα τεστ – ίσως, σκέφτηκε ο σύμβουλος- το έκανε επειδή πίστευε ότι θα ήταν πιο δημοφιλής αν φαινόταν χαζή.
Η Lisa εγκατέλειψε το σχολείο και έκανε διάφορες δουλειές και σύναψε ερωτικό δεσμό με έναν μεγαλύτερο άνδρα.
Όμως ένιωθε παράταιρη ανάμεσα στους φίλους του και αποφάσισε να επιστρέψει στο σχολείο. Γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Temple, παρακολουθώντας κυρίως μαθήματα για ενίσχυση.
Λίγο καιρό αφότου έμαθε σκάκι, παρέσυρε και σκότωσε κατά λάθος μια γυναίκα που είχε περάσει μπροστά από το αυτοκίνητό της. Δεν αποδείχτηκε ένοχη, ούτε της απαγγέλθηκαν κατηγορίες, αλλά σύντομα εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο και με τα λίγα χρήματα που είχε άνοιξε ένα κατάστημα με ρούχα στο κέντρο της Φιλαδέλφειας μαζί με έναν φίλο της. Το κατάστημα δεν είχε πολλή δουλειά, οπότε περνούσε τον περισσότερο χρόνο της σε καφετέριες όπου συγκεντρώνονταν σκακιστές.
Μια μέρα στα τέλη του 1957, ο Di Camillo και ο Chertkof την προσκάλεσαν στη Νέα Υόρκη, όπου ο Di Camillo επρόκειτο να παίξει στο πρωτάθλημα των Ηνωμένων Πολιτειών. Έκλεισε το κατάστημα και δεν επέστρεψε ποτέ.
Στη Νέα Υόρκη, είδε τον Bobby Fischer, στα 14 του, να κερδίζει το πρώτο του πρωτάθλημα Ηνωμένων Πολιτειών (νικώντας τον Di Camillo στην πορεία). Στη συνέχεια, ο Di Camillo της είπε ότι αν δούλευε σκληρά, θα μπορούσε να κερδίσει το πρωτάθλημα γυναικών των Ηνωμένων Πολιτειών σε δύο χρόνια. Είχε δίκιο: Το 1959 κέρδισε τον τίτλο.
Εννέα ημέρες αργότερα, παντρεύτηκε τον Walter Rich, ο οποίος εργαζόταν στο χώρο της διαφήμισης. Ο γάμος κατέληξε σε διαζύγιο λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα.
«Η σκακίστρια Lisa Lane, εγκαταλείπει το τουρνουά επειδή ερωτεύτηκε»
Η Lane έγινε φίλη με τον Fischer, ο οποίος την επισκεπτόταν μερικές φορές το διαμέρισμά της και έπαιζαν σκάκι.
Ωστόσο, ήταν απορριπτικός για τις γυναίκες που ασχολούνταν με το σκάκι – ήταν «όλες ψάρια», έλεγε -ένας υποτιμητικός όρος για έναν κακό παίκτη.
Ως πρωταθλήτρια των Ηνωμένων Πολιτειών, η Lisa Lane προκρίθηκε στο τουρνουά υποψηφίων του 1961 στη Γιουγκοσλαβία για την ανάδειξη διεκδίκησης του παγκόσμιου πρωταθλήματος γυναικών. Τερμάτισε ισόβαθμη στη 13η θέση. Έπαιξε επίσης στο τουρνουά του 1964, τερματίζοντας 12η.
Μετά το τουρνουά του 1961, η Lane συμμετείχε σε ένα τουρνουά στο Hastings της Αγγλίας, αλλά καθώς έκανε ένα άθλιο ξεκίνημα αποφάσισε να εγκαταλείψει το παιχνίδι, ομολογώντας ότι νοσταλγούσε το σπίτι της και, ότι προπαντόν, αισθανόταν ερωτοχτυπημένη: Είχε ερωτευτεί τον Neil Hickey, τον συγγραφέα του προφίλ της στο American Weekly.
Η εξομολόγηση τράβηξε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Οι New York Times δημοσίευσαν άρθρο με τίτλο «Η σκακίστρια Lisa Lane, εγκαταλείπει το τουρνουά επειδή ερωτεύτηκε».
Το ζευγάρι παντρεύτηκε το 1969 και εγκαταστάθηκε στο Carmel, όπου άνοιξε ένα κατάστημα με φυσικά προϊόντα διατροφής.
Εκείνη και ο Hickey, ο οποίος ήταν επί μακρόν δημοσιογράφος του TV Guide, δεν απέκτησαν παιδιά. Η Lisa Lane πέθανε στις 28 Φεβρουαρίου στο σπίτι της στο Carmel της Νέας Υόρκης, στην κομητεία Putnam. Ήταν 90 ετών. Ο σύζυγός της πέθανε τρεις εβδομάδες μετά από εκείνη.
Στο απόγειο της φήμης της, η Lane κατέστησε σαφές ότι πίστευε ότι άξιζε μεγαλύτερη οικονομική ανταμοιβή. «Είμαι η πιο σημαντική Αμερικανίδα σκακίστρια», δήλωσε στους Times το 1961. «Οι άνθρωποι έλκονται στο σκάκι από ένα νεαρό, όμορφο κορίτσι. Προσφέρω δημοσιότητα στο άθλημα και, εν τέλει, χρήματα». Και πολύ σωστά τα λέτε κυρία Lane. Είναι αυτό που ίσως ο Πιερ Μπουρντιέ θα έλεγε, ότι το κοινωνικό σας κεφάλαιο το εξαργυρώνουν χρηματικά κάποιοι άλλοι. Σίγουρα η πιο σημαντική Αμερικανίδα σκακίστρια άξιζε πολύ περισσότερα, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν ακυρώνει το μεγαλείο της, και την σημαντική της παρακαταθήκη για το Γυναικείο Σκάκι.
Με πληροφρίες από Sports Illustrated, Vault και New York Times.
